Саналылардың алғашқы сапынан орын алған адамзат баласының мың түрлі мінезі мен ұлттық һәм адамдық болмысын қалам ұшына салған жазушылардың тыныс алар тіршілігі – әдебиет. Әдебиетсіз есімі үлкен әріптермен жазылған автор да, оның күн мен түндік азабынан туған шығармасы да тұл. Аспан астындағы кеңістіктің сұлу, не сүреңсіз келбетін бейнелі сөзбен жеткізген, көркем ойдың жілігін шағып, майын ішкен қаламгерлердің ізі қалған әдебиетке суреткер болып енген әр автор өзінше талант.Кімнің «нағыз», кімнің «жәй» талант екенін сараптап, бағасын берер уақыт қана. Ар таразысымен өлшенетін әдебиетте біз байқай бермейтін иненің жасуындай ғана бір құбылыс бар: мақтан. Ол бой көрсеткен жерде қаламгердің жазушылық болмысы құбылып, шығармашылық ағысы теріске  ауып бара жатқандай. Ал мақтаудың жөні мен жолы сақталып айтылса, нәтижесі мұндай болмастай көрінді. Әйтпесе, мақтауды кім керек етпейді? Мақтанды кім іздемейді? Бұл, жарықтық, бәріне керек. Негізгі түйткіл мақтауды кім, кімге, қалай айтуында болып отыр. 

---

Жүректі жібітіп, көңілді иітер жылы сөздің адам атаулыға ұнай­ты­ны әлімсақтан белгілі. Міне­зі­мізге, яки ісімізге қатысты жақ­сы пікірді құлағымыз шала қал­са, езуімізге күлкі үйіріліп, жа­нарымыз жайнап сала бермек. Адамдық кейпімізге ішіміз жылып, мақтаудың иесіне де риза пейілмен қарап, жалған дүниедегі «ең жақсы жүректің иесін» тап­қандай мәз боламыз. Қоғамға де­ген көзқарасымыз қайта туған­дай күй кешіп, одан әрі биікке шығуға өз-өзімізге, қала берді Тәңір­ге уәде беріп, тоқтай алмай әлек­ке түсеміз. Бұл аяқасты тал­пынудың мерзімі жаңағы мақтау­дың буы басылғанға дейін ғана созылмақ. Ыстық-суығы кеткен соң баяғы күйбең тіршілігімізге аяңдап қайта оралмақпыз. Адами инстинк.
Мақтаудың, әсіресе, көркем әде­биеттегі мақтаудың артар жүгі ауыр, алар ор­ны ерек. Мұндағы кез келген ша­лыс айтылған мадақ сөз әдеби жа­рылыс жасап жіберуі әбден мүм­кін. Сұлтан Оразалин Шың­ғыс Айтматовтан сұхбат алып отырып:
– Соңғы уақытта қазақ жазушыларын көп оқып жүрсіз ғой. Кім­­ді айтасыз? – деп сұрақ қо­йып­ты. Сонда Шыңғыс Айтма­тов:
– Обал болады, – деген екен.
Біреуді асыра мақтап, яки бі­реу­ді ойланбай жамандап қойсақ та обал болады. Мақтауды жеке ав­торлығына алып алған кей аға буын өкілдеріне қарасам, мін тағу­ды ғана обал болады деп есеп­тейтіндей. Яғни салмақсыз мақ­тауды «обал боладыға» жат­қыз­баса керек. Бұл дегеніңіз, ма­дақ айтушының нағыз білі­м­сіз­ді­гі. Мақтауды қазіргідей әде­биетке әйтеуір бір қатысы барлар ғана емес, сөздің киесінен қорқатын адам­дар айтса, құба-құп. Оңды-солды жұмсалған семсер секілді сезімсіз, суық сөздерден расында да қашуымыз керек. Оны ай­ту­шының қорқынышында тіптен шек болмауы тиіс секілді. Әрине, айтар сөздің салмағын өз мойнына салып, мақтаудағы жауап­кер­шілігін сезіне алса ғана.Бұлай бол­маған жағдайда айтқан сөзі­міздің бәрі бекер.
Әлдебіреу хақында сөз қозғап, мақтау үшін де, даттау үшін де тал­ғам керек. «Қай авторды, қай шығармасы үшін сөз етпексің? Ол жазушы айтар мадақ сөзіңе немесе дат пікіріңе лайық па?» деген беймаза сұрақтарға мадақ ие­сі немесе даттаушы әдебиет ал­дында, қала берді ар мен адам­гершілік алдында жауап бер­мек. Бастысы, әділдігінен айыр­маса болғандай. Белинский Гогольге жазған хатында: «Я не умею говорить вполовину, не умею хитрить: это не в моей натуре. Пусть Вы или само время докажет мне, что я ошибался в моих о Вас заключениях, – я первый порадуюсь этому, но не раскаюсь в том, что сказал Вам» деген екен. Мақ­тауды да жөнін білген адам қиыс­тырып, келістіріп айтады. Жөнін біл­месең, ретін таппасаң, артық мақтау кейде жеккөрініштілік тудырып жататыны бар. Орайын тауып айтылған мақтау сана­тын­дағы жылы лебіздерді кешегі өт­кен қаламгерлер өмірінен бай­қа­ған­дай болдық. Қазақ әдебиетінің ақын-жазушылары жиналған бір отырыста сөз кезегін алған Ғафу Қайырбеков ақын ағасы Хамит Ерғалиевке былай деп ықылас білдіріп: «Бір топ жүйрік даланың шаңын аспанға көтеріп, шауып келе жатыр. Көп дүрмектің ал­дын­­да даланың ауасын еркін жұ­тып ақ боз арғымақ келеді. Сол арғымақ Сізсіз, Хама. Мен анау көп шоғырдың ішіндемін».Хамит Ерғалиев бұл сөзге қатты тол­қып: «Ғафу, рас айтасың, бір топ жүйрік даланың шаңын ас­панға көтеріп шауып келе жатыр. Сол даланың таза ауасын еркін жұтып, мен ағып келе жатқа­ным­да, соңымнан қара үзбей келе жат­қан торы құнанның демін ес­тимін. Адымымды кең алып, сер­мей түсемін. Әлгі құнан да қа­­лысар емес, маған жетер-жет­пес жерде келе жатыр. Сол сенің құнаның, Ғафужан!», – деген екен.Мұхтар Әуезов шәкірті Зейнолла Қабдоловқа айтқан: « –Кім болам, кім болам! Неге Бегей бо­ласың?! Қолыңнан келсе, мен бол!» деген ұстаз лебізінің астарында сөзұғар адамға қаншама мақ­тауға тұрарлық мағына жат­қанын біреу білсе, біреу білмес.
Әдеби ортадағы мақтауға да, дат­тауға да бергісіз кей пікірлер дөп түсер дәлдігімен, шы­найы­лы­ғымен есте қалыпты. Чехов өзі­нің пьесаларын ұнатпаған Толстой туралы: «Бір ғана жұ­банышым бар, бірде ол маған: «Сіз білесіз бе, мен Шекспирді оқи алмаймын. Бірақ сіздің пье­саларыңыз оныкінен де жаман. Шекспир қанша дегенмен оқыр­манын жетелеп, оны белгісіз бағытқа ала жөнеледі. Ешқайда бұрылуға мүмкіндік бермейді. Ал сіздің қаһармандарыңыз қай­да апарды?», – деді. Ол сырқатта­нып жатқан болатын. Мен қош­тасып жатқанда қолымды алып, көзіме қарап тұрды да: «Антон Павлович, сіз жақсысыз», – деді. Одан кейін күліп, қолымды жіберді де: «Ал пьесаларыңыз бәрібір нашар» деді», – деп тол­ғанады. Ал Сәбит Мұқанов­тың замандастары жайлы айтқан («Мұхтар мен Ға­­биттің еуропа­лықтарға ұсына­тын ештеңесі жоқ. Бұлардың ай­тып жүргендері оларға бұрын­нан таныс. Жауыр болған дү­ниелер. Оқиға өзгеше бол­ғанмен, ой баяғы! Орысша айтқанда вторично!») пікірі даттаудан гөрі «өз сырым өзіме мәлім» дегенге ұқ­сайды. Жалпы, бір заманда өмір сүрген қалам­герлердің бірін-бірі турасындағы айтқан лебіздері әдеби ортадағы үнсіздікті ара-тұра бұзып тұра­тынын жасырмай­мыз. Осы орайда көп жиындардың бірінде естіген Тынымбай Нұр­ма­­ғам­бетовтің мына бір сөзі («Орал­­­хан, Сайын, Қалихан – та­­лантын қызметке ауыстыр­ған­дар») еріксіз есіме оралып отыр. Күні кеше ғана әдеби сахнаны дүр сілкіндірген Мұхтар Ма­ғауин­­ді нашар жазушы атандырып, Асқар Сүлейменовті жазу­шы­лықтан алыстатқан Рахымжан Отарбаевтың азаматтық һәм жазу­шылық пікіріне шек қоя алмаймыз. Әдебиеттегі айтылған әр сөз жазушының түр-тұл­ға­сы­на, яки шығар­машылығына қа­тыс­ты қандай пікір болсын шын­дыққа құрылып, әсірешілдіктен ада болмаса, оның құр мақтанға, бос сөзге айналуы бір-ақ сәт.
Хәкім Абайдың «қазақтың өзге жұрттан сөзі ұзын» деуінің ас­тарын бүгінгі әдебиеттегі жа­лаң мақтанның белең алуымен байланыстырсақ болатындай-ақ. Сөзіміз басталғаннан әдеби орта­ның кешегісінен сыр тартып, дәйек келтіргендей болдық. Қа­зіргі әдебиеттегі мақтанның мән-жайын қозғамас бұрын мына бір оқиғаға назар салғаныңыз жөн болар. Ойдан құрады демеңіздер, өмір­де болған тап-таза шын­дық.
Жазушылар одағының үшін­ші қабатына көтерілер бас­пал­дақ­та таяқ ұстаған қарияны жо­лық­тырдым. Қарт кісіні көзіміз шал­са, амандаса кететін қаны­мыз­ға сіңген қазақы қасиетіміз ғой. Сол амандасқаннан белгісіз қарияның жанында жарты сағат тұрармын деп ойламап едім. Ара-тұра қолын сермеп айтқан әңгі­ме­сін тыңдамай кетіп қалуға та­ғы ыңғайсыз:
– Сен мені танисың ба?
– Жоқ.
–Менің керемет кітаптарым бар.
– А-а-а.
– Сен өзің жазасың ба?
– Иә.
– Менің адам таңғаларлық шы­ғар­маларым көп.
– А-а-а.
– Мен туралы жазсаң, жаңа­лық ашасың.
– Көреміз ғой енді…
– Үйіме келіп, қалай жазатынымды көрсең, өкінбейсің.
– А-а-а.
– Міне, мынау менің романым. Өте қызық.
– А-а-а. Есіміңізді айтсаңыз­шы?
– … …
– Танымайды екенмін…
– Мені теледидардан көп көр­се­теді. Ұмытып тұрған болар­сың.
– Бәлкім…
– Сен менің телефонымды жа­зып ал. 272 ….
– Жаздың ба?
– Иә, иә.
– Менің тарихым қызық­тыр­са, хабарлас.
– Мақұл. Сау болыңыз! Асы­ғып тұр едім…
– Менің ашылмаған сырларым көп. Өкінбейсің.
Осы тектес диалогтарға қа­рап, жазушы ұғымымен қоса мақ­танның еріп жүреріне тағы бір көзіміз жеткендей. Қай жерде, қандай жиын болсын қаламгерге сөз тие қалса, не өзін, не кітабын мақ­тап әлек. Көзіміз үйреніп кет­кен соң ба, аса таңғалмайтын кейіп танытып, мырс етіп жүре бе­ретін болдық. Әсілі, мақтаудың ар­ғы жағы – жағымпаздық. Ал мақ­танудың астарында ішкі «мен­нің» жатқаны мәлім. Жазу­шы­лардың «меніне» түрткі салып, оятатын жапан даланы жел­дей ескен арзан мадақ сөздер бол­са керек. Желікпе мақтауға сүйе­ніп үйренген қаламгер біраз уақыттан соң ешкімнің мадағына зәру болмайды: өз-өзін мақтап, өмір сүре бермек. «Өзімді мақ­та­ғаным емес» деп басталар әңгі­ме­нің ауанын іштей біліп отыратын хәлге жеттік. Мақтау мен мақ­тану­дың ұлттық һәм әдеби дертке айналуының басты себебі осы болса керек.
Әдебиет тақтасындағы кезін­де бір мақталған адамдардың осы күнге дейін тізімнен түспей келуі мақ­таудағы ізденісіміздің жоқ­ты­ғынан болар. Немесе әдеби дақ­пыртқа салып, біреуді мықты десе, бәрімізге сол мықты болып көрініп, дақпыртқа салып кете береміз. Тым жақсы мен жақсыны айыра алмайтын әдетіміздің бір ұшығы осыдан көрінгендей. Бұ­рын­ғы батыс Германияда «Конкрет» журналы жылдың ең нашар шығармасы, яки ең дарынсыз авторына сыйлық берген екен. Оны алған адам бұдан былай мұн­дай кітап жазбауға және осы сый­лыққа келген ақшаға басқа бір мамандық алам деп уәде беру­ге тиіс. Осы тектес Финляндия­да «Скепсис» деген қоғам бар. Оның мүшелері жыл аяғында жылдың ең нашар кітабына «Құрмет грамотасын» тапсырады. Аталған ша­ралардың бірін біздің әдеби сах­нада жүзеге асырып көрсек, не қуаныш, не төңкеріс боларын еш­кім болжап білмес, сірә.
Мақтан мен мақтауға қатысты кө­кейде жүрген сауалымызды қа­ламгерлердің өзіне жолдаған едік.
– Жалпы мақтау деген не? Қа­зіргі уақытта осы үрдістің кең етек алып кеткен жағдайында әділ пікір айтушылардың сөзі зая көрінетіндей.

Әнес САРАЙ:
–Шетелдерде әде­биет­тану­шы­лар, өнер­­тану­шы­лар, жал­пы ру­ха­ни эстетика мә­се­ле­лері­мен те­­рең айналысатын ғылымдар бол­­ғанымен, таза әдеби сыншылар өте сирек екен. Олай болу се­­бебі, жаңа шығарма баспаға жі­­берілген кезде бірнеше беделді га­­зеттердің редакцияларына мақ­­тауға тапсырыс беріп қояды. Алдын ала мақтау мақала рецен­зия­лар түрлі басылымдарда жа­рық көрмек. Яғни шығармаға жар­­нама жасалады. Кітап шығару мә­селесіндегі бұл тәжірибеде со­вет­тік әдебиет сыншыларының қарсы болуын құлағым шалды. Бізде де мадақ мақалаларға жарнама ретінде қарағанымыз дұрыс. Ол әдеби сынға жатпайды. Әдеби сынның өнегелі жолын орыс әде­биетіндегі Белинский, Добролю­бов, Чернышевскийлер жасаған. Бұл құбылыс соцелистік реализм­нің келуімен тоқталған болатын. Әде­би сын дегеніміз – әдеби шы­ғар­малар көтерген тың тақырып­тар аясында қоғамдық ой толғау, біреуді мазақтау не даттау емес, қоғамның дертін қозғаған шы­ғар­малар сыншының зерделеу объектісіне айналуында. Бізде әдеби шығармалар негізінде ке­зеңдік өмір шындығын қоғамдық мәселелерді меңгеруге септескен ғылыми-зерттеу еңбектер болды. Бі­рақ Белинскийдің еңбегіндегі сын мен әдебиет болмады.
Эрнест ТӨРЕХАН:
– Жалпы мақ­­­тау – өз по­тен­циа­­лы тө­мен, жаңбыр-жаң­­­быр­дың ара­­сымен өмір сү­руге үй­рен­ген, шындықты айтам деп біреу­дің аяғын басып кетем бе деп жал­тақтайтын, көп айтса кө­не­тін, өз дүниетанымы орнық­па­ған адамдарға тән мінез, психология. Қуатты, тоқпағы мықты құбылыс пайда болса, соларға қарай қо­ға­дай жапырылатын адам­дар Отан­ға да, қоғамға да қа­терлі. Жалпы мақ­тау – өтірік мақ­тау.
Қайсар ӘЛІМ:
– Абай атамыз мақтау мен мақ­талуға қатысты шегелеп тұ­жы­­рымдап кеткен. «Аз ба, көп пе, адам баласы бір түрлі мақтаннан аман болмағы – қиын іс, – деп өсиетт­епті жиырма бірінші сө­зін­де. – Сол мақтан деген нәр­се­нің мен екі түрлісін байқадым: бі­реуінің атын үлкендік деп атаймын, біреуін мақтаншақтық дей­мін. Үлкендік – адам ішінен өзін-өзі бағалы есеп қылмақ. …Бұл мінез – ақылдылардың, ар­лылардың, артықтардың мі­незі. Олар өзімді жақсы демесе, мей­лі білсін, жаман дегізбесем екен деп азаптанады. Екінші, мақ­таншақ деген біреуді «де­ме­сін» демейді, «десін» дейді. Бай десін, батыр десін, қу десін, пы­сық десін, әрдайым не түрлі бол­са да, «десін» деп азаптанып жүріп, «демесінді» ұмытып кете­ді». Осындай «ұмытшақтығымыз» дендеп бара ма деп қауіптенем. Демек, мақталудан дәмеліміз де мақ­тануға не өзгені орынсыз дә­ріп­теуге шеберленіп алдық. Дұ­рыс мақтаудың өсіретінін, бұрысының өшіретінін таразыламайтын сияқтымыз. Мақсат – қайткенде қатырып мақтай ала­мыз! Оның түпкі атасы – жа­ғыну, жарамсақтану! Ішкі есептің амалы. Мұндайда әділ пікір әлсізденеді. Яғни ақиқат пен шындық әлсірейді. Өзіне айтыл­ған сынды қаламгер шам алады, тулайды, есе қайыруға жүгінеді. Оған керегі – мақтау сөз… Жасыратыны жоқ, осындай үстірт пайым, таяз ой, өзімшіл көкірек, асқақ кеуде кейбір жазушыларымызды жарға тіреп тастағанын айтсақ, несі айып. Оларды кез кел­геніміз түстеп алатын күйге жет­тік. Себебі, шығармасының әусе­лесінен гөрі, авторының атақ-даңқы, дәрежесі мен мансабы, тіпті жағрапиялық дерегі оған тіс батыртқызбайтын сыңай­лы. Ал керек болса! Мақтан сөз белең алған жерде әділ пікірің кейін өзіңе кесел боп жабысатыны тағы бар ғой. Қазақ әдебиеті­нің бас­тауын­дағы алыптар әділін айтып тіл безегенімен, былай шы­ға шұр­қыраса табысып, кек­тен­бей-ақ сын нәтижесін шы­рай­­ландыруға жұмылды емес пе? Біз ше…
– Шығармашылық адамына мақтау керек пе, жоқ жазған дү­ние­сін терең талдап, көркемдік мә­нін аша түссе жөн бе?

Әнес САРАЙ:
– Шығарма-ның мақталуы шарт емес. Ны­са­­наға айналған бел­гілі бір шы­ғар­ма не автор шы­­ғар­ма­шы­лы­ғы әлеумет­тік-фи­ло­софия­лық, эс­тетикалық өл­шем­дер тұр­ғы­сы­нан терең талдануы тиіс. Онсыз шы­­ғар­ма­ның құн­ды­лығы, яки құн­­­сыз­дылығы анық­талмақ емес.

Эрнест ТӨРЕХАН:
– Шын дарынды, Жаратушысы көр­кем­­дік нәзік бер­ген адамдар «мен» деп сөз бас­­тамайды, «тұл­пар – бой жасырады» дегенге келетін таби­ғатын өзгерпейді. Олар өзінің кім екенін, өз бағасын біледі. Мақтау жалаң болмау керек. Егер оның шығармасын ақ пейіл­мен оқыған болсаң – талда. Кейіпкерлердің өмірден алын­ға­нын, сөзі мен ісі өз образына сай екенін айт. Шы­ғар­маның формасына, тілінің байлығына үңіл. Ав­тор өзі көтерген мәселені ке­ме­ріне жеткізіп, әсерлі бере алды ма? Әдебиет осылай ғана өркен­дей алмақ. Тапсырыспен мақтау – әдебиетті де, әдебиетшіні де, оқыр­манды да адастырады.
Қайсар ӘЛІМ:
– Шығарма­шы­лық ада-мына орын­ды мақ­тау артық бол­­­мас. Шек­тен аспағанның бәрі ойға қо­ным­ды болар. Жақсы сөздің жан семіртері, еңсені көтерері, тың талпыныстарға шабыттанды­рары ақиқат қой. Дейтұрғанмен, мақтаудың да жалаң, жылтырақ, жылпос, жеңілтек, бақай есептік болмағаны абзал-ау. Бұл тұрғыда кемшін тұстарымыз көп. Қазіргі әде­би сынымыздың дені мақтауға құрылатыны жасырын емес. Талдау, таразылау кемшін де, сыдыртып көтермелеу жағы басым. Жай бір қатардағы баспасөз рецензиясы деңгейінен аса алмай қала­ты­ны қынжылтады. Ал кейбір сыншыларымыз шетелдік жазу­шы­лар­дың аттарын атап, түстерін түс­теп, қиын тағдырларын, ауыр тұр­мы­сын, ашыналық ерекше­лік­­терін баяндауға шебер де, солар­дың нен­дей бір шығарма­лары, несімен ұлт­тық әдебиеті­міздің өркен­деуі­не ықпалын тигізетіні туралы анық тұжырым жасай алмайтыны өкінішті-ақ! Жалаң ақыл­­­­дың, телегей-теңіз мақтан­ның, өзгеге өзек талғанша өзеу­реп, өзіміздікін байыбына жетпей мансұқ етудің себеп-салдары ой­ландырса игі.
Қазір әдеби ортаны былай қойып, жиын-тойда, отбасылық дас­тарқан басында, тіпті аруақ­тар­ға берілген ас үстінде мақтау жа­рысының қызып жүре беретіні жа­ғаны еріксіз ұстататын халге жет­тік. Мақталуға тиіс белгілі бір топтар қалыптаса бастағандай. Мақталмаса олар дастарқаныңды аттап кетуден арланбайды. Құ­дайы аста олардың күллі атақ-ма­ра­паты тізіліп айтылғанда ғана «ше­шендер» шешіліп сөйлейді. Мы­на бір сорақылықты да көр­генбіз. Құда күтілгенде бір жазушы асабаға өзінің визиткасын ұсы­нып, сондағы жазуды тұта­сы­мен оқуын талап етсін. Жер-көк­ке сыйдырмайтын деректер бар еді онда.Қысқасы, бүгінде асыра мақ­таусыз, дара мақталусыз өмір сүру қиындап бара жатқан секілді ме, өзі?!
– «Мақтаудың екі түрі бар: бі­­рін­­шісі – қара ниетті мақтау, екін­шісі – ақ ниетті мақтау» деген ек­ен Бауыржан Момышұлы. Ай­тыл­ған екі мақтаудың қаламгерге бе­рері не?
Әнес САРАЙ:
– Мақтауды қажетсінген ав­тор үшін мадақтың бәрі бірдей. Оның ақ-қарасын ешкім ажыратып жатқан жоқ.
Эрнест ТӨРЕХАН:
– Ақ ниетті мақтау табиғи түр­де, көпшіліктің пікірін жи­нақ­тап айтқан сөз секілді қабыл­данса, шығармашылық адамын жазу мен ойдан, күмәннан шаршап жүргенде бір көтеріп тастайды. Жаңа шығармаларын бастауға және қолының қарымдылығын арт­­­тырады. Ондай шын сөз «қым­­­бат тұрмайды». Бірақ пен­де­­­шілікке салынып, бір ауыз жы­­лы сөзімізді айтуға, жазуға өте сараңбыз.

Қайсар ӘЛІМ:
– Әсілі, қа­һар­­ман Бауыржан ата­мыз бі­ліп айтады ғой. Орыс ше­неу­нік­­терінің бетке «баты­р­сың» деп, құжаты ер­лік­­тің өте­мі­не дайындалғанда «қатынсың» дей салғанын көрген кісі қалт ай­та ма? Батыр айт­қан­дай, «ақ ниет­ті мақтау» – елдігі­мізге сын. Әдеби намысымызды қайрайтын да осы ақ жүректен шыққан шынайы баға, пікір, лебіз легі болар. Өзі­нің өлмес шығармаларын даңқ­ты жазушы мақталайын деп емес, ұрпақтар алдындағы парызын адал, пәк күйінде ақтайын деп жазғаны белгілі. Келіні Зейнеп апайға аракідік мейірімін төк­песе, жы­лы сөзімен еркелетпе­се аузынан шыққан өнеге-дәс­түрлік ұлы мұралары қатталып бү­гінге жетер ме еді? Шабыт төр­кіні – сол ата мақтауы, ата сенімі екен­­дігіне шүбәсіз сенеміз. Гүл­нәр Міржақыпқызы апамды алаш арыстары туралы қалам тер­­беуге қанаттандырған да Бауыржан қайынағасының: «Сен Міржа­қып­тан туған асыл қызсың ғой! Жаз бәрін! Қолыңнан ке­леді!» деген мадақ сөзі екендігін есті­ген­мін. Бұл екі мақтаудың ал­ғашқысы – қаламгерді өшіреді, екін­шісі – өсіреді.
– Өзіңіз жиі мақталасыз ба, әл­де көп мақтау айтасыз ба?
Әнес САРАЙ:
– Әдебиетімізде сын­шылар мен туралы тоң­то­рыстау қалыпта бол­ды. Алдың­ғы буын өкіл­де­рі­нен шығар­ма­шылығыма ілтипат білдіргендер – Ә.Нұршайықов пен Т.Ахтанов қана екен. Қа­тар­лас­тарымнан – Ә.Кекілбаев,
М.Ма­ғауин, Т.Әб­діков, Б.Нұрже­кеев және тағы бас­қалары жылы ле­біз­дерін біл­дірген болатын. Өз ба­­сым қа­тар­ластарым туралы мақ­­тау айтқан кездерім аз емес. Кейінгі жазушы­лардан Р.Отарбаевты, Қ.Тү­мен­байды, Н.Дәу­тай­ұлын оқып жүр­мін. Олар туралы арнайы ма­қала жазған емес­пін. Есіме Ахат Жақсыбаев­тың бір оқи­­ғасы түсіп отыр. Жет­піс жас­тағы Ғабиден Мұс­тафин­нен сұх­бат алуға бар­ған екен. Сонда «жас жазушылар­дан кімді бі­лесіз?» деп сұраса, Ға­биден аға­мыз «жас жазу­шы­лар­дың ішінде үл­кен үміт күте­тінім – Тахауи Ах­та­нов», – деп жауап беріпті. Ға­би­ден ағамыз жет­піске келіп жат­қанда, Тахауи Ах­танов ал­пыс­ты алқым­дап қал­ған екен. Ме­нің айтып отырғаным да осы­ған ке­ліп саяды ғой. Қазіргі жас жазу­шыларды біле бермейді екен­­мін.
Эрнест ТӨРЕХАН:
– Мен мақтаудан кенде емес­пін. Бірақ соңғы жылдары үлкен саясат ала қойды бөле қырқып жазушылардың мәртебесін төмен ұстап отыр. Отыз жылдан бері жазу­шылардың кітаптары дүкен­ге түспейді. Жарыққа шыға сала қай­тадан кітапханаға жол тарт­пақ. Осы себептен де болар, өз қа­лам­герлерін қазақ халқы ұмы­та бастады.
Қайсар ӘЛІМ:
– Әзілхан Нұршайықов ағам­мен көп жылғы достық аралас-құраластығымда ол кісіні көзін­ше мақтаймын деп көңілін лай­лап алғаным бар еді. Көзге мақ­тауды ұнатпай кетті. Өзі кет­кесін аз-аздап мақтау сөз айтып қоя­мын. Аспандатып емес, өзінің жер бетіндегі баяғы жауынгерше ба­сатын нық қадамындай ап-анық, тақұл-тұқыл етіп қана мақ­таймын… Несі бар, қандай мақ­тауға да тұратын Әзағам емес пе?

---

P.S.:

«Мақтаныш барлық адамға тән: айырмасы мұны олардың қай жерде және қашан көрсетуінде ғана»
Ф.Ларошфуко.

Маржан ӘБІШ.