Кісі аяғы басылғасын, Айсәуле ау­­мағы ат шаптырым кітапхананың еде­нін жуып жүрген. Маңдайынан сор­ғалаған ащы терін сүртуге мұр­шасы келмей. Кенет телефоны шы­­­рылдап қоя бергені. Жұдырық­тай жүрегі абайсызда аузынан шы­ғып кете жаздасын. Шіркіннің өрек­пуін қайтерсің. Торға түскен тор­ғай секілді. Беймезгіл шақта қоңы­раулатқан Болат екен. Терең күр­сініп алды да, аз-кем үнсіздіктен соң:
– Үйді сағынып жүрмін, – де­сін.
Үні біртүрлі қамығып шықты:
– Мені алып кетші!
Одан бұндай сөзді мүлде күт­пе­ген. Айсәуле телефон тұтқасын тас­тай салып, дереу су толы шеле­гі­не жармасты. Қолы – істе, ал іші – аласапыран ақ боран…
Бір ойы: «Бір рет опасыздық іс­­те­ген адамға сенуге бола ма?», – деп кірпінің түгіндей тікірейсе, екін­ші ойы: «Адаспаймын дегенді тұ­ман адастырады, шатаспаймын де­генді шайтан шатастырады. Адам шайтанына кезіккен шығар» деп екі араға алтын көпір салып әлек…
«Қайдағы шайтан? Өзі сұлу, өзі жас, бизнес-леди оның басына қон­ған бақыт құсы емес пе!» деп бір ойы жүрегіне қанжардай қа­дал­са, «Барған жерінен бақыт тапса, бү­гін саған хабарласар ма еді?» деп тағы бір ой жаралы жүрегінің сор­ғалаған қанын сүртеді.
Бақыт демекші… Бұрын қа­сын­да ол барда, Айсәуле өзін әлемдегі ең бақытты жан санайтын. «Же­тім­бұрыш» жағалап, қаланың әр же­рінде сығандар құсап көшіп-қо­нып жүрсе де… Қызық! Ең алғаш ба­ла кезінде өзінен бұрын суретін көр­ген. Көзін ты-ы-м алысқа қа­дап, қаламын тістелеп, ойға шом­ған кейпін… Әке-шешеден жастай айы­рылған қайсар қараның қалай ақын-жазушылар қатарына қо­сыл­ғанын «жыр мен жұмбақ қып» ай­ту­шылар ауылда аз емес. (Өзіндей балалар жазғы демалыста ауылда ас ішіп, аяқ босатып, ертелі-кеш құр босқа көше кезіп жүргенде, ол жа­лаң аяғымен балшық езіп, ағаш қа­лыппен кірпіш бастырыпты. Жол пұлын өзі тауып, университет­ке түсіпті. Ешкімге алақан жаймас­тан…).
Сол кеткеннен мол кетіп, алып шаһар­ға судай сіңіп, тастай батқан, даң­қы мен дақпыртына сырттай қа­нық «аңыз-ағамен» Айсәуле ас­та­нада жүздесті. Оқуға тырнағы ілін­бей, ауылға қайтуға намыстанып, даяшы боп жүрген. У-шудан аулақ, оқшау көшелердің біріндегі шағын кафеге бір күні Болат бас сұқты. Бала кезден таныс бейне кө­зіне оттай басылсын. Жүрегі лү­пілдеп, ен қаладан ең жақын адамын көргендей қатты қуанды.

– Болат аға, – деді, жатырқамай, жанына жетіп барып. Қолындағы ас мәзірі жазылған түрлі-түсті қа­тыр­­ма қағазға үңіліп отыр екен. «Құ­дай-ау, мынау қаршадай қыз ме­ні қайдан біледі?» дегендей, ол да аң-таң. Ойлы жанары тым мұң­ды ма қалай?! Өмірінде тірі жазу­шыны жақыннан бір көрмеген ауыл қызына бәрі қызық, бәрі таң­сық.
– Мені қайдан танисың? Кіта­бым­ды оқыдың ба?
Ол тіпті жалған сыпайылық үшін «сіз» деп сызылмастан, бірден «сен­ге» басты. Айсәуленің ойынша, туған қарындасындай өзімсіне, ба­тыл сөйлеуі, өзінен жасы үлкен жі­гітке бек жарасымды еді. Қыз да қы­сылып-қымтырылмай шынын айт­ты:
– Суретіңізді бала кезден көріп жүр­міз ғой. «Мектеп түлектері» деген бұрышта ілулі тұратын.
– Е…Атшоңқайдан келген екен­сің ғой. Былтыр оқуға түсе ал­ма­дың. Биыл тағы бағыңды сынап кө­ресің, – деді Айсәуленің бетіне зер сала қарап. Тап бір көріпкел, бал­гер сияқты. Тура ойын оқып қой­ғандай:
– Экономфак, юрфакты қай­те­сің? Одан да кітапханашының оқуы­на түс. Жаңа шыққан жақсы кі­тап­тарды жұрттан бұрын оқисың, – деді.
Оның ақыл-кеңесін бұлжымас заң деп ұқты ма, қыз үнсіз бас изе­ді.
Аузы дуалы ауылдас аға анда-сан­да ғана төбе көрсететін. Біраз уа­қыт көрінбей кетсе, сағына күтіп жү­ретін. Балауса қыздың таңғы шық­тай таза пейіліне тәнті болды ма, жоқ әлде, жанын түсінетін жаһан­дағы ең жақын адамы кезік­кеніне анық көзі жетті ме:
– Айсәулеш, жақсылап, оқуға дайындал. Мен кітабымды аяқ­тайын. Баспадан қомақты қала­ма­қы алғасын, әке-шешеңнің алдынан өтейік күзде, – деді Болат ке­сіп-пішкен үнмен. «Сүйем-күйем» деместен… Айсәуле инс­ти­тут­қа түскен бойда, екеуі ауылға бар­ған. Үлкендердің ақ батасын ал­мақ боп. «Бесіктен белің шыққан жоқ. Өмір көрген ересек жігіттің ете­гінен ұстауға неге асықтың?», – деп анасы көз жасын көлдетті… «Құда деп төс қағыстырып, құр­мет­теп төрге шығарар ешкімі жоқ тұл­дыр жетімге желімдей жабысқа­ның не?!», – деп әкесі томсырайды…
Сауық-сайран, той-думансыз неке қидырды. Сүйріктей сәулелері дір-дір ете, желдің өтінде тұрған балауыз қос шырақ құсап, екеуі бір-біріне сүйене күн кешті. Ай­сәу­ле кітапханаға қызметке тұрды. Бі­рінің артынан бірі сәбилер өмір есі­гін ашты. Болат Жазушылар ода­ғынан жайлы пәтер алды. Ал­да­ры­нан қандай тағдыр тартуы кү­тіп тұрғанын қайдан білсін?!
Айсәуле жан мұздатар суық ха­бар­ды алғаш естігенде, біреу алмас қы­лышпен қабырғасын қақырата сөгіп, денесін қақ бөлгендей болды. Көпке дейін есеңгіреп, ес жия ал­мады. Талай түн кірпік ілмеді. Сан сауалға жауап таппай аласұрды. Тірліктің ащысын да, тұщысын да та­лай жыл бірге татқан жан жарын жа­мандыққа қия алмады. Бар кінә­ні өзінен іздеді. Өмірі оның бе­тіне бір жел боп тимесе де…
Болат – үй маңында қоқыс шұ­қи­тын қораз емес, сон-а-ау заңғар биік­те самғау үшін жаралған ақиық қы­ран еді ғой. Бірақ… Күллі дү­ниені бір тарының қауызына сый­ғыз­ған өтпелі кезеңде қолжазбасын сан­дыққа салып, қызыл қарын жас ба­ла мен қара қазан қамы үшін не іс­темеді ол. Ой, Алла-ай, басқа тарт­қан көрпесі аяққа жетпей, жі­гері құм боп жүрген жігітке де біреу өлердей ғашық болады екен-ау!? Оның талантына табынып, алтын ба­сын жоғары бағалайтын, ең бас­тысы, алаңсыз кітап жазуына жағ­дай туғызатын қалтасы қалың «қа­лыңдықтың» кезігуі – тағдыр­дың тосынсыйы екенін әлі оң-со­лын тани қоймаған ұл-қыздарына қа­лай түсіндірсе екен. Сезімтал жү­рек­терін ауыртпай, нәп-нәзік жан­дарын жараламай.
Өз қолымен көтерген шаңыра­ғын ортаға түсіріп, жылы ұясынан кеткелі жатқан Болат емес, өзі құ­сап Айсәуленің басы қатты. «Қа­нат­тары қатып, бұғаналары бе­кі­гесін балалар ақиқатты біле жатар. Ал қазір, Алла, өзің кеше гөр алда­ға­нымды», – деп іштей сыйынды да, төрт көздері түгел кешкі асқа жи­нал­­ғанда:
– Әкелеріңнің үй-күйсіз қаң­ғып жүрген бомждар туралы әңгі­ме­сі бар. Соны жазарда біраз уақыт үй бетін көрмеді. Сыз жертөлелерге со­лармен бірге түнеп, тұрмыс-тір­шіліктерін егжей-тегжейлі зерттеген. Сендер онда кішкентай едің­дер… Естеріңде жоқ шығар. Содан соң маскүнемдер мен нашақорлар жай­лы жазды, – деп бір әңгіменің ше­тін қылтитып еді, тұңғыш қызы іліп әкетті:
– Иә, оны жазғаны есімде. Тіп­ті алкаштар мен наркомандарды емдейтін жерге жатып шығып еді ғой. Бас дәрігермен келісіп…
– Иә, не жазса да, өз көзімен кө­ріп, өзі әбден зерттеп барып жа­за­тыны рас. Енді осы заманның «жаңа байлары» туралы үлкен бір дү­ние жазғалы жүр, – деді Айсәуле байыпты үнмен.
– Мәссаған! Енді олигархтармен бірге жүріп, бірге тұра ма?
– Сонда қалай? Олардың үйін кү­зете ме? Әлде көлігін жүргізе ме?
– Ұзақ бола ма? Үйге қашан ке­леді? – деп үшеуі сұрақты қарша бо­ратсын.
– Алдағыны Алла біледі… Ер­тең­нен бастап, өз күнімізді өзіміз кө­реміз. Ешқайсың оны мазалап, те­лефон шалмайсыңдар, – деді тү­сін суыта, қадап тұрып. Сол күннен бас­тап тас маңдайына жазылған тағ­дырына өзі де мойынсұна бас­таған…
Енді бүгін телефон шалып, ба­ла құсап: «Мені алып кеті» несі Бо­латтың?! Айсәуле әрі ойлап, бе­рі ойлап, ақыры бармаққа бел бу­ды. «Арқа жайлы болмаса, арқар ауып несі бар»… Мекен-жайын өзі­нен сұрап білді де, жұмыстан шыға сап, такси ұстады. Қарағай, шыр­ша­сы аралас, хош иісі танау қытық­тай­тын тау етегіндегі ертегідей қа­лашыққа енген бойда, басқа га­лактикаға тап болғандай күй кешті. Студент кезінде курстастарымен бірге осы маңнан алма теріп еді. Бұл жаққа аяқ баспағалы қай заман!.. Кинолардан ғана көретін зәу­лім сарайлар көздің жауын алады. Құдай-ау, өңі ме, түсі ме? Не де­ген керемет! Бұндай үйлерде тұратын адамдардың еш арманы жоқ шығар!.. Тамсана таңдай қа­ғып, қызығып қарай берді.
– Апай, келдік, түсіңіз! – деп, таксист айтқанда барып, «шырт ұйқыдан» оянды. «Ұят-ай! Бекер келдім бе? Қазір анау әйелге не деймін? Мен де қызықпын, өзімді тастап кеткен адамның сөзін жерге тастамай жетіп келгенім қалай?!» деп өзіне-өзі ренжіп тұрып, қақ­па­ны қатты-қатты ұрып жіберген екен. Темір шынжырлар салдырлап, жан-жақтан иттер абалап, те­мір қақпаның ар жағынан ашулы кү­зетші атып шықты. Сау болғыр, Бо­латтың да дер кезінде шыға кел­гені мұндай жақсы болар ма. Оған ілесе алтын сары шашын тас тө­бесіне түйген аппақ келіншек те сырт­қы есіктен басын қылтитты. Бұ­ны көре сала:
– Ой, это вы?! Проходите, проходите! – деп құрақ ұшсын. Сірә, бұрын сыртынан көрсе керек. Ішке аяқ басқаннан-ақ, асылған сүр ет­тің тәбет оятар дәмді иісі танау қы­­­тықтап қоя берсін. Күні бойы нәр татпағаны Айсәуленің есіне ен­­ді түсті. Болат есік жақты көзбен нұс­­қап «кетейік!» деп ымдап әлек.
– Давайте, сядем за стол, а то еда остынет! – деп, ақсары ке­лін­шек, бұның ойлануына мұрша бер­­местен, ас үйге бастады. Тап бір бұ­ның келуін күтіп, екеуі ас ішпей отыр­­ған сияқты. Жарқыраған шам­­дар, былқылдаған кілем, қым­бат жиһаздар. Дәмге толы ақ дас­тар­хан. Сыңсып тұрған әдемі ыдыс-аяқ. Айсәуле көз тоқтатып қай­­да қарарын білмеді.
Тіпті бет-әлпеті сұстылау бол­ға­­нымен, сырт сымбаты келісті, сұң­ғақ бойлы Болат та осынау сал­та­натты сарайдың бір бөлшегі іс­петті. Олқы жерін толықтырып, сә­­ніне сән қосып тұрғандай. Қасы-кө­зіне қап-қара татуаж жасатып, қай­қита кірпік жапсырған қуыр­шақтай әйел:
– Ну, как дети? У вас все норма­льно? – деді Айсәуленің алдындағы жұп-жұқа фарфордан жасалған, ал­тын жиекті, жайпақ ыдысқа қия­­лай тілінген майлы қазы-қар­та­дан салып жатып. Сірә, бұның бей­мезгіл келісін – балаларға керек боп, ақша сұрай келдіге жорыса керек.
– Шүкір, жаман емес, – деді Ай­сәуле құрт қатқан майлы сорпаны салмағы зілдей, сабы ұзын кү­міс қасықпен асықпай былғап оты­рып. Болат: «Бол, тездетіп, ке­тейік!» дегендей үстел астынан қай­та-қайта аяғын бассын. Бетіне зер сала қарады: көптен күн көр­ме­ген өсімдік құсап, өңі бозғылт тартқ­ан ба, Құдай-ау!.. Ішіне аздап ел қонғасын, Айсәуле «Аллаһу ак­барын» айтып, бетін сипады.
– Жай келдіңіз бе? – деді жа­сан­­ды кірпігі жалп-жалп еткен жас әйел, бұның ештеңе сұрамастан кет­­келі жатқанына таңғала.
– Жай, Болатқа келгем, – деді бұл немқұрайлы үнмен. Қашан киі­ніп үлгергенін кім білсін, Болат есік алдында тықырши күтіп тұр екен.
– Була, ты ее проводишь, да? – деді имек қас, қарақат көз жас әйел қаннен-қаперсіз салалы сау­сақ­тарын, түрлі-түсті тырнақтарын си­палап тұрып.
– Жоқ, бірге кетемін! – деді де, Бо­лат есіктен атып шықты. Енді сәл кідірсе, қымбат дүниеге лық то­­лы кең сарайдың мысы басып, шы­ға алмай қалатындай. Оның не де­генін ұқпай қалды ма, әлде ай­тар­ға сөз таппады ма, жарты метр­дей жапсырма кірпігін бір ашып, бір жұмып есік көзінде қала берді. Қақ­падан шығар-шықпастан Болат:
– Ой, сен де бір, түк көрмеген­дей ет жеп, сорпа ішіп, созылып отырып алдың ғой! – деді Ай­сәулеге зіл­­сіз күңкілдеп.
– Жылқының сүр етін күнде жеп жүр ме екем?! Оның несіне қы­сыласың? Қанша уақыт күйеуім­ді тегіннен-тегін пайдаланған жоқ па ол да? – деп Айсәуле сыңғырлай кү­ліп, Болаттың қолтығынан ұстай берді. Сол сәтте Болат тыраулаған жал­ғыз тырнаның аянышты үнін естігендей болды да, шалқая ас­пан­ға қарады.
– Беймезгіл ұшқан бұл не тырна? – деп Болат таңғалды.
– Тобынан адасқан тырна шы­ғар, – деді Айсәуле жайбарақат…

Заря ЖҰМАНОВА