Адам баласы ұстаз ұғымын ұлықтамаса тәлімсіз, қағидасыз  қалып, адамдық келбетін айқындай алмай тығырыққа тірелетіні сөзсіз. Әлемді таңдандырған ғалым, от тілді, орақ ауызды ақын, ел бастаған көсем, сөз бастаған шешен де ұстаздың алдынан өтеді.

Ілім үйреніп, одан соң оны басқаларға үйретпеу – мол дүние жиып, оны керегіне жаратпай көміп қоюмен бірдей дейтін даналық тұжырым ұстаз дәрежесін құр­мет­теумен қатар, міндеттеп те тұр.
Ұстаз келбеті мен алғашқы мектеп жай­лы сөз қозғалғанда, қазақ халқының алғашқы ұстазы Ы.Алтынсарин бірден ой­ға оралады. Торғай өңірі қазақ даласында қоңыраудың сыңғыры алғаш ес­тілген киелі мекен ретінде  барша қазаққа мәлім. Бұл өңір одан бері қазақ даласына қанша зиялы азамат тәрбиелеп шығарды десе­ңізші! Оның бірі – ғалым, ардагер ұстаз Бірмағанбетов Әлім Бірмағанбетұлы. Әлім Бірмағанбетұлы қадірлі ұстаздың отбасында дүниеге келген. Әкесі Бірма­ғанбет Торғай өңіріндегі алғашқы тол­қын ұс­таздардың бірі, ол кісі Еңбек Қызыл Ту, Құрмет белгісі ордендеріне ие болды және «Қазақ ССР-на еңбегі сіңген мұға­лім» деген құрметті атақ алған ұлағатты ұстаз. Өнегелі отбасынан тараған ұл-қыз­дарының ұстаздық мамандықты таң­дауын­да өзіндік заңдылық бар екендігін аңғаруға болады. «Бір бала әкеге жете туады, бір бала әкеден өте туады» деген халық даналығының да жаны бар, өйткені ұстаздық  жолда Әлім Бірмағанбетұлы әке жолын жалғастыра отырып, ұстаздықты, әрі қиын, әрі күрделі ғылым жолымен бірге алып жүруді көздеді.
Ғалым-ұстаз Қостанай қаласындағы Жамбыл атындағы орта мектепті бітірген­нен кейін Алматы қаласындағы Абай атын­дағы мемлекеттік педагогика инс­ти­ту­тының география факультетіне оқуға түсті. 1951 жылы институтты үздік диплом­мен аяқтап, физикалық география кафед­ра­сының жанындағы аспирантураға қал­ды. 1955 жылы Ташкенттегі Орта Азия мемлекеттік университеті география фа­куль­те­тінің ғылыми кеңесінде диссер­тация қорғады.
1960 жылдары қазақ мемлекеттік Қыз­дар педагогикалық институтына келіп 2014 жылға дейін еңбек етті.
Терең білімі және адами құндылық­-
та­рының сарқылмас кені ол кісіні басшы­лық­тың төріне бастады. Сол кездегі инс­титуттың жетекші бөлімдерін басқарды:
1968-1979 және 1989-1997 жылдары география кафедрасының меңгерушісі қыз­метін атқарды.
1971-1979 жылдар уақыт аралығында Жаратылыстану-география факультетінің деканы;
Әлім Бірмағанбетұлы заманауи білім берудің жаңаша жүйесі енген шақта жаң­аша тәсілдер мен оқу әдістерін енгізіп, оқытушы мен студенттердің және бірге жұмыс жасаған, үзеңгілес әріптестерінің тұрақты дамып жетілуіне қолдау танытты. Жас мамандарға ерекше қолдау көрсетті, біліктілігін арттыруға, студенттерге, қарамағындағы оқытушыларға қо­лынан келгенше қамқор болды. Әлім Бір­мағанбетұлы жұмысбасты болса да, мек­теп оқушыларына арнап қазақ, орыс, ұй­ғыр тілдерінде оқу және әдістемелік құралдар  мен ғылыми мақалалар жазды.
Әлім Бірмағанбетұлы республикада төл оқулықтар жазуды алғаш қолға алған авторлардың бірі. Оқулық әзірлеу – жас ұрпақты өмірге дайындауда, заманауи білім беруде аса ауқымды да жауапты, үнемі ізденісті, жаңашылдықты талап ететін қызмет. Осы орайда ғалымның жарық көрген бірнеше оқулықтары бар. Оның Ә.Көргулинмен бірлестікте жазған  3 сыныпқа арналған «Табиғаттану» оқу­лығы 1970-1980 жылдары 10 рет басылып шықты. 1993-1996 жылдары 4 және 5 сы­ныптарға арналған «Табиғаттану» оқулықтары жарық көрді. Ә.Бірмағанбетов Елбасы Н.Назарбаевтың тікелей қолдауы­мен жүзеге асырылып жатқан  Қазақстан мектептерін жаңа буын  оқулықтарымен қамтамасыз ету жұмысына атсалысып, 3-4 сыныптардың «Дүниетану» (1997-2004), 5-6 сыныптардың «Физикалық география» (2000-2006) төл оқулықтарын жазуға қатынасты. Еліміздің мектептерін
12 жылдық оқуға көшіру дайындығы  бағ­дар­ла­масына сәйкес  авторлық бірлестікте 6 сынып географиясының байқау оқу­лығын жазды (2008, 2009).
Әлім Бірмағанбетұлы ұйымдастыру­шы­лық қабілетіне, үлкен тәжірибелік қыз­метіне, жинақталған ой қазынасына орай әр кезеңде еңбегі еленіп отырды. Пе­даг­ог мамандар даярлау жолындағы ерен еңбегі үшін Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің мақтау қағазымен, Алтынсарин атындағы медальмен, Қазақстан Халық Ағарту ісінің озық қызметкері және КСРО Жо­ғары мектебінің озаты белгілерімен марапатталды. «Ұлы Отан соғысында жеңістің 65 жылдығы» медальдарымен, 4 мәрте Қа­зақс­тан Білім министрлігі Құрмет грамотасымен, Алматы облыстық партия  ко­ми­те­тінің Құрмет грамотасымен, «Құр­мет белгісі» орденімен, т.б. марапатталды. Жо­ғары кәсіби білікті мамандарды даярлауда кандидаттық және бірнеше ма­гистрлік диссертациясы қорғалды.
Географиялық сауаттылық тек күнде­лікті тек өмірден ғана алынбайды, ол география мұғалімдерін кәсіби дайындаумен байланысты болады. Себебі, кәсіби дайын­­дығы жоғары маман ғана геогра­фия­лық орта туралы сауатты білім бере алады. Сондықтан география мамандарын кәсіби дайындау процесіне көп көңіл бөліне бастады. Болашақ география мұғалімдерін даярлау мәселесін, табиғатты қорғау мен адам­ның қоршаған ортамен байланысы, экологиялық білім беру мен тәрбие беру мәселесі Ә.Бірмағанбетов еңбектерінде ғылыми-практикалық тұрғыда шешімін тапқан.
Ә.Бірмағанбетов  ғылыми жұмыс­та­рын­да, жоғары оқу орындарында кәсіби бе­йім­делген мамандарды дайындау, олар­дың кәсіби құзіреттілігін жоғарылатудың тиімді жолдарын ұсынған және болашақ мұғалімдерді мәдениеттің ұлттық болмысын терең сезініп, әлемдік өркениетпен сабақтастыра дамытуды қолдайды. Көп­теген зерттеулерінде этнопедагоги­калық мәселенің өзектілігін, білім беру жағ­да­йында ұлттық тәрбиенің ерекшелік­тері мен бүгінгі тәрбие жағдайында озық пе­дагогикалық дәстүрлерді сақтаудың ма­ңыздылығын атап көрсеткен.
Ұстаз өмірінің мәнді де, сәнді болуы­на о­ның өн бойындағы адал қасиеттер әсер еткені сөзсіз. Әлім ұстаздың айналасында ақыл-кеңес сұрап отыратын әріптестері мен өзін сыйлайтын, құрметтейтін
шә­­­кі­рт­терінің көп болғаны оны анық дә­лел­дейді.
Білікті педагог, өз заманының дара тұл­ғасы, географ, ұлағатты ұстаз осы жа­сы­на дейін қызметтің сан  сатысынан өтіп, әріптестерінің ыстық ықыласы мен  алғысына бөленген жанның бірі.
Қазақ мемлекеттік Қыздар педагоги­калық университеті География және туризм кафедрасында Ә.Бірмағанбетов атында кабинет бар. Ғалым ұстаздың сара жолын кафедра оқытушылары жалғас­тыруда.  Әлім ағайдан өнегелі тәлім, терең білім алған шәкірттері қазіргі уақыт­та еліміздің әр өңірінде, ғылыми-өндірістік салаларда, оқу орындарында табысты қызмет атқарып жүр.
География және туризм кафедрасын­дағы қызметкерлер өздерінің ол кісіден тәлім алып,  бірге қызмет атқарғанын мақтан тұтады. Әлім Бірмағанбетов қазіргі таңда зейнет жасына жетіп, зейнеткерлік демалысқа шықты. Өзі еңбек ететін кафедра жас ұрпаққа білім мен тәрбие беруде заман талабына сай жаңарып, жасарып, жанданып жұмыс атқаруда.
Адам ғұмырын көкті тірей еңсесі көз арбаған алып тауларға теңейтін болсақ, дәл осы шақта Әлім Бірмағанбетов адал еңбегімен еңсесі биіктеген 85 жасқа келген тұлға.  Сіздің ғылымға бергеніңізден бере­ріңіз мол. Деніңізге саулық, еңбегіңізге мол табыстар тілейміз!

Х.Көбегенова,
Э.Қуандықова,
Қазақ мемлекеттік Қыздар педагогикалық
университетінің География және туризм кафедрасының аға оқытушылары.