«ҰЛЫ ОЙЫН» МЕН ҰЛТТЫҚ СПОРТ АРАСЫ
11.11.2016
1642
0

futbolБұрынғы жылдары ауыл адамының ұғымындағы футболыңыз «асық ойнаған азар, доп ойнаған тозарға» саятын. Десек те, қазақ көрермені Гаринча, Марадонна, Паненко, Беккенбауэр, Кумандардың ойынына тәнті боп, Еуропа және Әлем біріншілігін жібермейтін-ді. Сейдахмет Бердіқұлов: «Мен Пелемен сөйлестім, сұхбат құрдым!..», – десе, көбі сенбей «ондай Ұлылар қазақты қайтсін…» дегендей сыңай танытқаны со уақтағы таным-түсінігімізден аз-кем ақпар берсе керек-ті. Футболдың ең алғашқы үлгісі Ежелгі Рим, Спарта және Қытайда пайда болғанымен, ала допқа деген тәртіп күшейтіп, талап қатайтқан ағылшын жұрты екені тарихтан белгілі. Шыны керек, Жаһанда тамашалау жағынан алдыңғы орынды бермей келе жатқан футбол қазақты жатсынатындай көрінеді. Бірақ осылайша ой қорытайын десең, Мұхтар Әуезов ойнаған «Ярыш», Ордабаев, Сегізбаев, Байшақовтар тер төккен «Қайрат», Сымақов пен Жұмасқалиевтер өсіп шыққан «Намыс» ұжымдары әуелгі гипотезаны терістей түседі. Сөз эстетикасы мен спорт эстетикасының арасындағы алтын көпірді қашан еркін жүгіріп өтер екенбіз?! Басты сұрақ – осы! Әр ойыннан жеңіс күтетін көрермен мен көзсіз ойыншыларымыз турасында өрбіткен әңгімені назарларыңызға ұсынып отырмыз…

 

futbol-bala-2Жомарт ӘЛИЕВ,
«Алаш» («Локомотив») командасының бұрынғы ойыншысы

ӨЙТКЕНІ, БҰЛ – ТАРИХ!

Барселона, Реал, Атлетико, Милан, Рома, Арсенал, Челси, МЮ, ПСЖ, Аякс, Бавария, Дортмунд, Шальке 04 секілді Еуропа жә­не Әлемнің алпауыт клубта­ры­ның әр ойыншысына дейін жатқа білетін жас жан­күйер­ле­рі­міз бар. Бірақ қазақ­тың тұңғыш ко­мандасы – «Ярыш-Жарыстың» 1913 жылы құрылып, алғашқы ойы­нын Жаңа Семейдің футбол ко­ман­дасымен өткізгені, құра­мын­да қазақтың Ұлы қаламгері, ғұ­лама ұстазы, «Абай жолы» ро­ман-эпопеясының авторы Мұх­тар Әуезовтің жартылай қор­ғау­шы болғанын да білуге тиіспіз. Өйт­кені, бұл – тарих! Қазақтың тұң­­­­ғыш футбол командасын құ­ру­­ға атсалысқан ұстаздың бірі – Рахматулла Елкебаев Қа­зақ­стан­да алғашқы жетім балаларға арнап мектеп ашып, оны 5 клас­­тық мектепке айналдырған. Рахматулла Елкебаев – балалар тәр­биесіне аса мән беріп, өмір бойы білімін жетілдірумен шұ­ғыл­данған адам. Медреседе жү­­ріп орыс тілін жете меңгеру үшін қо­сымша дәріс алған екен. Ол кісі 1912 жылы «Оян, қазақ!» өлеңі үшін сотталған Міржақып Дулатовтың қорғаушысы боп сотқа қатысқан-ды. Сондықтан футбол – тарих, футбол – фило­со­фия, футбол – өмір, футбол – өнер. Оған үлкен интеллект қа­жет деп ойлаймын. Мәселен, Қа­рағандының «Шахтері» мен «Астана» командалары ел футболына жаңа леп алып келді. «Кен­шілер» Еуропа Лигасының, ал «Астана» Чемпиондар Лига­сының топ­тық кезеңіне өтіп, кө­рерменін бір серпілтті. Бір ғасырлық тарихы бар Қазақ футболы үшін алар асу әлі алда деп білемін.

Ал Қазақстан  құрамасының жағд­айы тым қиын. Кезінде Азия футбол конфедерация­сы­ның құрамында жүрген Қа­зақ елі, 2002  жылдың 25 сәуі­рін­де Сток­го­льмде өткен жиы­н­да УЕФА-ның құрамына қабыл­данды. Одан бері оншақты жыл өтті. Бі­рақ құрама құр­дым­ға кетіп ба­рады. Не істеу ке­рек? Өткенге ой көзімен қа­рауға қанша тырыссақ та, іштегі қыж-қыж қыжыл тыныш отыр­ғызбайды екен. Айта­лық, Ұлт­тық команда 2006 жылы Әлем чемпионатының  іріктеу тур­нирі аясындағы алғашқы ойы­нын 2004 жылдың 8 қыр­күйе­гінде бастап, Түркия, Дания, Грекия, Украина, Албания және Гүржіс­танға қарсы ойнады. О ту­рнирде Қазақстан 11 ойында тек бір кездесуде тең түсті. Жал­ғыз ұпай­ды жалау еттік. Сонда дей­мін де, 29 доп жіберіп, 6-ақ гол соғыпты! Сұмдық қой!

Ал 2012 жылғы Еуропа чем­пио­натының іріктеу  турнирінде Гер­мания, Түркия, Бельгия, Авст­­рия және Әзірбайжанмен кездескен Ұлттық құрамамыз 10 ойынның сегізінде жеңіліп, соң­ғы орынға орныққан еді. Мұн­дай сәт­сіздіктің себеп-салдарын тыр­натізбек қылып тізуге болады. Мысалы, ойын­шы­лардың ше­берлігі аз, фи­зи­калық-мо­раль­дік дайын­ды­ғы төмен және база жоқ. Еуропада футбол Ака­де­миясын салу парыз секілді дү­ние.

 

futbol-balaАзат МӘРТАЙ,
«ЖФМ»-нің («ФШМ») бапкері

БІЗДЕ БАЗА ЖОҚ!..

Футболшыларымыз алаң­да бірін-бірі жақсы түсіне бер­мейді, пас беру кезінде қателікті көп жа­сайды. Шабуылға кеткенде қор­ғаныс әлсіз, қорған­ғанда шабуыл шала. Ең басты со­рымыз – қазақ футболға ма­ман­дық ре­тінде қарамауында. Соның ке­сірінен футболшы боп бастап кейін қаржы, ха­лыққа қызмет көр­сету, әкім­шілік, ғылым, саясат секілді сала­ларға кетіп жатады. Ондайға жоқ дегенде оншақ­ты мысал тауып бере аламын. Қа­зақ үшін футбол еріккеннің ер­мегі, шын­дық – осы!  Еуропа не­месе шетел сатып алған бірде-бір ойыншы жоқ. Қазақ фут­бо­лының сапасы қаншалықты еке­нін осыдан-ақ көруге болады емес пе?! Месси, Роналду, Руни, Гриз­ман, Погба, Кака, Зидан, Фигу, Бензема, Ро­налдо, Рональдино, Хави, Инеста секілді ұлы футболшылар туу үшін мектеп қажет. Ал мек­теп пен тарих екеуі екі нәрсе. Ре­сей, Украина, Белоруссия, Гүр­жістан сияқты елдерде футбол мектебі бар. Ресейден Жир­ков, Аршавин, Белоруссиядан Глеб, Воронин, Украинадан «Алтын доптың» иегері Шевченко, Каноплянка, Гүржіс­тан­нан Каладзелер шықты. Яғни командада сенім артатын серкелер бар деген сөз. Қазақ неге сон­ша сор­лап қалғанын түсін­бей­мін. Неге? 90 минутқа шыдамаймыз! Қа­зақстан футболына үлкен ре­фор­ма қажет. Ол үшін футбол­дың инфра­құры­лымын дамыту керек. Яғни рес­публикамыздың әр ай­ма­ғында жасөспірімдерді фут­бол­ға баулитын, оқытып, дайындайтын заманауи базалар са­лын­ғаны жөн. Содан шыққан бала­лар кейін шетелде ойнаса, ел үшін абырой емес пе?! Және ең ма­ңызды дүние – ел намысы үшін жанын беретін футболшылар қажет. Ойсырай жеңілгенге бой үйренген. Мысалы, осы жуыр­да ғана Қазақстан құрама­сы Черногориядан оңбай ұтыл­ды. 5:0! Масқара ғой. Одан кейін барып: «Стадионға көрермен неге аз келеді?», – дейміз, Көктен түс­кен­дей болып. Жауапкер­шілік болмаған соң, ешкімнің жаны да ауырмайды екен ғой. Соған көзім жетті…

Бразилияда өткен Әлем чемпионатында Германия Аргентина құрамасын 1:0 есебiмен тiзе бүктiрiп, чемпионаттың бас бәйгесiн иемденді. Осылайша Германия 2014 жылғы Жаһан бірін­шілігінің кубогын төртінші рет иемденді. Сөйтіп, төртiншi рет Ку­боктi қанжығаға байлады. Ай­та кететін нәрсе, Германия «С» тобында Қазақстан құра­ма­сымен бірге ойнаған болатын. Немістерде үш көз, екі бас, төрт қол, төрт аяқ жоқ, олар­ды да бір Алла жаратты!..

Бүгінгі таңда көптеген спорт түрінде қазақ жастарының қа­ра­сы аз. Тіптен кейбірінде жоқ деуге болады. Халықаралық деңгейді айтпағанда, ішкі жа­рыс­тарда жасындай жарқыл­дап жүргендері сирек. Ең өкі­ніш­тісі – ең көп медаль жиын­тығы сарапқа салынатын жеңіл атлетика мен жүзуде, сондай-ақ, командалық спорт түрлеріндегі жағдайымыз  қиын. Бұның се­бе­­бі неде?

Мысалы, футбол! Дамыған еуропалық клубтардың бәрі би­лік тарапынан қолдауға ие. Ака­демияларында балалар мен жас­­өспірімдер мектебі бар. О жақ­­та допқа ынтаңыз болса, сізден тәп-тәуір футболшы шы­ғара алады. Шалғайдағы шала сауатты баладан керемет спортшы шығара алатын қауқары бар. Себебі, агенттері мен спорттық стратегиясын түзетін басшылары өте мықты. Бұған қоса, ұлт­тық құраманың тізгінін ұстауға лайық бапкерлерден қаржысын аямайды. Себебі, оларға абырой қымбат.

Ал қазақ футболы ше? Біз кімнен кембіз? Ала доп десе кө­ңілі алаңдап тұратын ауылдың қарадомалақтары аз ба екен? Спортзалдың жоқтығынан қан­шамасы жер қарайғанын күтуге мәжбүр. Оған қоса, ауыл­дық, аудандық, облыстық, кейін рес­пу­бликалық деңгейде ұйым­дас­тырылатын турнирлер жоқ қой. Ал спорт келешегін ойлайтын ойлы әкімдер мен қалтасынан қаржысы суша төгіліп жатқан кәсіпкерлер де әр қазақ ауылына бұйырмаған-ды. Осыдан кейін қазақ футболының көсе­гесі қалай көгерсін?! Футбол мектептері орталықтарда ғана бар. Тиынын санап отырған сан мыңдаған отбасы үшін баласын ондай ортаға жеткеру – арман!.. Бәзбіреулерден қазақ футболы турасында сұрасаң болды, анау бір басын қағытпа қалжыңға сүйей салатын әдеті. «Сонда, біздің спорт, оның ішінде футбол Тұрсынжан Шапайдың юмор мен сарказмға толы әңгі­мелеріне өзек болуға дап-дайын-ақ материал екен ғой…» дейсің ішіңнен. Ұят, енді! Ілініп-са­лынып әзер жүрміз, не алған асуы­мыз, не жеткен жетістігіміз жоқ. Футболшыларымыз «Кәрі құрлықтың» ортақол клубтарында да ойнап көрмеген. Кем­ші­лік көп. Біріншіден, «спорт­тық мінез» бен спорттық қы­­зы­­ғушылық  аздау. Екінші­ден, осынау бір үлкен дәстүрдің ішкі заңдылықтарын біле алмай келе­міз. Мынаны қараңыз, футболдан 17 жасқа дейінгі қыздар арасындағы ойында Қазақстан құ­рамасы Францияға есе жі­бер­ді. Еуро-2017 раундының алғаш­қы матчы француздардың пайдасына 17:0 есебімен аяқталды. Алғашқы таймда-ақ қаракөз­де­рі­міз өз қақпасына 13 гол жіберіп алды. Екінші таймда тағы төрт гол соғылды. Масқараның кө­кесі осы емес пе?! Қазақстан футболы, Қазақ футболын дамытатын күн жетті. Өзімізді қойып, өзге күлетін болды. Мә­се­лен, жақында «Астана-арена» стадионында Қазақстан мен Польша құрамалары ойнады. Сонда Глик пен Германияның «Бавариясында» ойнайтын Левандовский деген ойыншылары көкалға құлаған қазақ футболшыларын аяғымен көтеріп, қыл­қындырып, баспен ұрып жүр. «Фейрл-плей» деген ұғым бар. Яғни спортшыны рахым­шы­лыққа, адамгершілікке ша­қы­ратын түсінік. Біреу жығылса – көтер, жарақат алып қалса – көңілін сұра, сәтсіздік шалса – қолда дегендей дүние ғой… Соны поляктар ескергісі жоқ, себебі – менсінбейді… Еуропа, жалпы УЕФА Андора, Сан-Ма­рино, Люксенбург, Лихтенштейн, Гибралтар, Мальта, Фарер аралдары секілді микро-мемлекеттерге теріс көзқараста. Соның ішінде Қазақстан да бар. Өйткені, бізде футбол мәдениеті, футбол этикасы қалыптаспаған. Қарапайым ғана нәрсе… Ста­д­ионға ойын тамашалауға келген көрермен өз командасына қолдау көрсету этикетін біл­мей­ді, меңгермеген. Қазақстан фут­бол алпауытына айналу үшін бар күшті салу керек. 4,5 мил­лиард көрермені бар осы бір бұқаралық спортты игеру – Әлем өркениетінің бір талабы. Біз енді «Отыздық» пен «Он­дық­қа» енуді нысана етіп алған ел ретінде, бұ факторды да еске­ріп, жақсылап дайындалуға тиіс­­піз  деп ойлаймын. Қазақ­стан футбол тарихын бір парақ­тағанда ең бір айтулы дерекке тап боламыз. Айталық, алматы­лық «Қай­рат» Кеңес Одағы клуб­та­ры­ның арасында алғаш боп Теміржолшылардың Халы­қ­а­ралық Спорттық Одағы Кубо­гын жеңіп алған екен. Мен «Қай­раттың» жанкүйері ретінде осы бір тарихи жайтты ұмытпау­ға тиіспін. Ақтық сынға барар жолда  алматылықтар Кошице­лік «Локомотивін» (Чехия) өз ал­аңын­­да  4:1, сыртта 1:0 есебі­мен тізе бүктірді. Содан кейін біздің команда Алматыда софиялық «Славиядан» (Болгария) 1:3 есебімен жеңіліп қал­ғаны­мен, сырт  алаңда 3:0 есебі­мен жеңіске жетіп, финалда Бухаресттің «Рапидімен» кезде­сіп Румынияда өткен кездесуде 1:1 есебі­мен тең түскенімен, Алматының «Орталық стадионында» 32 мың жанкүйер тама­шалаған кездесуде «Қайрат» 1:0 жеңіске жетіп, жүлдегер атанады. Алматылық­тар­дың қорғау­шысы Сейілда Бай­шақов «Смена» жастар апта­лығы жүргізген сауалнама қоры­тын­дысы бойынша, КСРО чем­пио­натының жоғарғы ди­­ви­з­ио­нындағы «Үз­дік жаңа есім» деген марапатқа лайық деп танылды. Бұл – бір! Екіншіден, 1973 жылы «Қайрат» Қазақстан жастар құрамасы Бүкілодақтық «Переправа» тур­нирінің күміс жүлдегері атанса, 1976 жылы тұң­ғыш рет КСРО-ның Бірінші лига клубтарының чемпиона­тын­да жеңіске жетті. Ал 1977 жы­­лы команда қорғау­шы­сы Сейіл­да Байшақов қазақ­стан­дық және қазақ футболшылар арасында бірінші боп КСРО құра­масына шақырту алды. Футболшы Кеңес Одағы құра­масы сапын­дағы алғашқы матчын 1978 жылғы Әлем Чемпиона­ты­ның іріктеу турнирі аясында Будапештте Венгрия құрама­сына қарсы өткізді. 1988 жылы алматылықтар КСРО Федерация Кубогының жеңімпазы атанды. Кишиневтің «Респу­б­ли­калық стадионында» өткен финалдық кездесуде біздің клуб «Нефтчиді» 4:1 есебімен тізе бүк­тірді. Содан кейін көптеген қазақ балалары футболға жазылып, Байшақов, Ордабаев, Се­гіз­баев, Омаров, Ионкин, Квочкин, Гурман, Масудов сияқты болғысы келген екен. Айтайын де­генім, қазіргі қазақтың жас буы­ны еліктейтін, үлгі тұтатын қазақ футболшылар бар. Мәсе­лен, Бауыржан Исламхан, Ба­уыржан Джолшиев, Исламбек Қуат, Асылан Дарабаев, Елдос Ахметов, Қайрат Нұрдәулетов, Таңат Нөсербаевтарға ұқсағысы келетіндер қаншама! Бұрындары жоқ еді, бүгіндері байқап жүр­мін… Футболкасының арты­на қазақ футболшыларының атын жаздырып алатындар көп. Қа­рап отырып, риза боласың. Егер Қа­зақстан құрама командасы мен қазақ клубтары Әлемге әйгілі болып жатса, оның несі теріс?! Қайта елді танытып, Қа­зақ, Алаш деген атауларды алты құр­лыққа белгілі етсе, басты арман осы емес пе?! Бірақ ол үшін көп іс істелуге тиіс. Қазір «Қазақ фут­болы неге дамымай жатыр?» деген сауалды әр қазақ қояды. Біреу: «Қаржы жоқ», – десе, енді біреу: «Атақты бапкер­сіз мәселе шешілмес», – деп даурықса, үшіншісі: «Қазекем футбол өнерін меңгере алмақ емес…», – деумен шектеледі. «Қар­жы тапшы!» – дегенді әр депутат, әр ше­неунік айтатын боп жүр. Бі­рақ, Жоғарының төменге қойған талабы – тастай! «Осынша уақытта, осынша дүние иге­ріл­сін» деген сыңай­дағы сөзге тойып болдық. Негі­зі­нен, елдің футбол команда­ларының қар­жы-экономикалық ахуалы аса сорлы емес секілді. «Ел құлағы – елу» емес пе, ойын­шылар 6-8 мың долларға дейін жалақы алады екен. Ал Ұлттық құрамада ойнайтын кей мықты­лардың ақшасы 15 мыңға дейін бара­тынға  ұқсайды. Егер Қазақ­стан футболының қаржылық жағ­дайы тым төмен болса, Егор Титов, Андрей Тихонов, Андрей Аршавин, Анатолий Тимощук сияқты сайыпқырандар келмес те еді ғой, дұрыс па?!

 

alibek-fotoӘсет ЕРЛАНҰЛЫ,
«Қайрат» футбол клубының жанкүйері

«ҰЛТТЫҚ» ДЕГЕН СӨЗДЕН ҚАШПАЙЫҚШЫ, АҒАЙЫН!..

Орталықтағы клубтардың жағдайы орынша, ал шалғайда­ғылардың ақшасы шамалы. Командалардың көбі әкімшілік­ке тәуелді. Мысалы, Нұрбол Жұ­масқалиев ойнаған «Тобыл» Қостанайдың Қалалық және облыстық бюджетіне қол жаюға тиіс. Ал Әлемнің мықты клуб­тарының акциялары жекелеген инвесторлардың қолында. Бұған қоса, ортақ қазанға құйылатын қаржыны билеттер және атрибутикалар сату, теле-трансля­ция­ның құқығын саудалау, демеушілер іздеу арқылы толық­тырады. ТМД кеңістігіндегі Ресей, Украина, Әзірбайжан, Грузия, Армения, Өзбекстан, Бе­ларусь елдері де еуропалық модельге өте бастады. Қазақ клу­б­та­рына да жеке қаржылық топ­­тың қарауына өткен дұрыс деп ойлаймын. Бүгіндері Елбасы­мыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев әр Қазақстан азаматына бизнеспен айналысып, мол та­быс­қа кенелуге мүмкіндік берді. Ең бастысы – табыс көзін тапсаң болғаны. Бірақ біздің қаржы­гер­лер басқа-басқа, бірақ футболды ай­налып өтеді. Сөзіне сенсек, осынау нәрсе «рен­та­бельді» емес екен. Қазақ футболын жүрегі қазақ деп соғатын бизнесмендер ғана көтере алатынын ұмыт­пайықшы, ағайын-ау!..

Қазақ топырағына Пахомов, Пайперс, Шторк, Андоне, Ваис, Муханов, Тетрадзе, Беранек сияқты қаншама бапкер келді. Бірақ одан ойын оңалды ма екен? Әй, қайдам!.. Ал Әлемге әйгілі жаттықтырушылар Қазақ­­станға келе ме? Егер де мол қаржы төлесек келе қояр, жаттың  аты жат қой, Бізге мұрын шүйіре қарар.

Ұлттық футболды дамытуға арналған арнайы бағдарлама түзілсе ғой. Онда балалар футболынан шыңдалған шын мық­тыларға  дейінгі аралықтағы «бас­палдақтар» болуға тиіс. Шетелмен байланыс орнатқаны­мыз дұрыс. Ол жаққа таланттарды ғана жіберіп тұрсақ. Қайбір жылы Бразилияға оқу-жатты­ғуға аттанған жастар қайда? Бар­ды, болды, көрді, қыдырды, келді. Және оның бәрі кімнің баласы, кімнің інісі, кімнің бауыры, кімнің тамыр-танысы екенін білеміз, кілең бай-бағ­лан­ның үрім-бұтағы. Сондықтан да үйреніп келгені аздау екенін аңғардық.

Жасөспірім шақтан бастап Ұлттық  құрама сапына ілінгенге дейін ойыншылар бір стильді ұстанса ғой, шіркін. Мектеп деп осыны айтамыз! Анау бір жылы Біздің жігіттер Германиямен күш сынасқанда, шыны керек, ұятты күйде отырдық. Күш-қуат, төзімділік, ерік-жігер, тех­­ника-тактикалық әзірлік жағынан артта қалғанын өз көзімізбен көрдік. Немісің футбол дәстүрін бойына мықтап сіңірген халық қой, дегенмен мық­тымен белдесуден қаша берсек қашан өсеміз?!

Елу жылдан аса уақыт бойы көрінгенге ұпай ұстатып келген түріктер қалайша алға озды? Өйткені, қаржы көп бөлінді, мықты-мықты топтар Галатасарай, Фенербахче, Бешікташ, Трабзонспор сынды командаларды сатып алды. Енді қараңыз, ақша деген ағылып, құйылып жатыр, стадион толы, одан бұрын түріктер үміттеніп келген көрерменге керемет ойын өр­негін көрсете алады, сүйсі­несің. Бүгіндері «Түрік Лигасы» Әлем футболындағы үздік делінген 25 біріншілік қатарына енеді. Бұның бәрі тәуекелдің арқасы! Біз – қазақтар үлкен іс бастауға қорқатын, тұла бойымыз толған «фобия», кез келген жаңа нәр­се­ге, өзгеріске қорқа-соқта қарай­тын халықпыз! Саясат, спорт, дін, ғылым-білім мен өнердің өрісі кеңеймей жатқандығы – сондықтан. Себебі, Бізде Ұлттық спорт, Ұлттық ғылым, Ұлттық экономика, Ұлттық тарих деген категорияларға әлі көтеріле ал­ған жоқпыз. Сан салаға «Ұлттық» деген сөз қосарлану үшін алдыменен қазақ ұлт ретінде өзін-өзі танып алу керек. Ал әзірге бұл сөзді қосуға қорқамыз, себебі, өзімізге сенімсізбіз, неге сенім­сізбіз, өйткені, сана мен дүние­та­ным қалыптаспады. Жан-жаққа қарап, әбден жалтақ кейіпке енгенбіз. Қазақ тағдыры орысқа, неміске, жапонға, қы­тайға, арабқа, өзбекке, амери­кан­дыққа түкке де қажет жоқ, ол тек қазақтың өзі үшін ғана өзек­ті болмақ.

«Доп тебу қазақ маңдайына бітпеген» деген ешбір негізі жоқ оймен келісе алмайды екенмін! «16 миллион халқы бар Қазақ Елінен неге танымал футболшы шықпайды?» деген сұрақ орынды, мойындаймын. Бірақ бір жарым миллиард қытай мен бір миллиард үндіден кім бар? Әр елдің ұлттық спорт түрі бар. Біз ежелден жаугершілікпен күн кешкен халық болғандықтан ұрыс-соғыс, күресу-алысу, кө­теру-жұлқу сияқты жартылай және толық контактілі ұрыс түріне барынша жақынбыз.

Ерекше атап өтетін нәрсе – қазақ футболдың қажеттілігін әлі сезіне қойған жоқ. Екі-үш жылдың бедерінде «Астана» Чемпиондар (Жеңімпаздар) Лигасына, ал «Шахтер» Еуропа Лигасының топтық кезеңіне өтіп, өте бір керемет көңіл-күйді бастан кешкеніміз рас. Бірақ дамымасақ, өспесек өзгемен қалай теңесеміз? Бір жылдары «Қайрат» Премьер-Лигадан шет қалып, Екінші девизионға түсіп қалған еді. Бірақ күш алып шықты ғой, әйтеуір. Енді міне, қандай жақсы ойын көрсетіп жүр. Өйткені, біріншіден база бар, екіншіден Академиясы ашылды, үшіншіден  басшылығы жақсы, үшіншіден марке­тингтік-менеджменттік іс-ша­ралар мықтап қолға алынған соң, соған сай ішкі-тысқы жағ­дайлар да өзгере бастады. Ал Көкшетаудың «Оқжетпесі», Қызылорданың «Қайсары», Қостанайдың «Тобылы», Талдықорғанның «Жетісуы», Оралдың «Ақжайығының» жағдайы мүшкіл. Егер бірін­ші­лік мықты боп, талас-тартыс көп болса, онда Қазақстан құрама­сының ойыны да өзгеріп, жалпы Қазақ футболы да өркен­дей бас­тайды. «Тепсе темір үзе­тін дер шағындағы екі бозба­ла­ның спорт­тық костюмді би­­паздап киіп, егделердің «сап-сап көңіл» ауылының ермегіне тұяқ іліп қалғандарына жай намысты қойып, кісінің зығыр­да­ны ұс­тай­ды. Осыншама ғажап заманда өмір сүріп, берілген мүм­кін­дікті пайдаланбай, екі етегі құр далақтап, ырду-дырду жастарды көргенде соғыстың түтініне ысталған, ызғарынан қалтыраған балалық шақты еріксіз ойлай­сың…» деп Сейдахмет Бердіқұлов «Арбаған мені бір сиқыр» атты кітабында осылай жазып еді. Бүгіндері қазақ жастары шынында да футболға қызығып, онымен кәсіби түрде айналысуға құлқы жоқ па, қалай өзі, түсін­бедім. Ойнап жүрген­дері оған өнер деп қарап, оған жан-тәнімен берілуге бейім емес секілді, себеп – көйлегі көк, қарны тоқ, қалтасы қалың, жетеді! Бірақ бір нәрсе анық – егер Біз қазақтар бір дүниеге шын кіріссек, онда алынбайтын қамал, аспайтын асу қалмай­ды!..

Әзірлеген Әлібек БАЙБОЛ.

ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір