Жыр алыбы Жамбылдың: «Жігерлі болса, ер болар, бірлікте болса, ел болар» деген дана­лық сөзі, шын­ды­ғын­да, ел бірлігі болмаса, онда әлеу­мет­тік-эконо­ми­калық  өркендеп даму тұрмақ, тәуел­сіздік пен тұғырлылық туралы сөз айтудың өзі артық болар еді дегенге саяды.

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 1992 жылы Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы идеясын жариялап, құт мекенге тұрақ­тылықтың символы мен бірлікке сызат түсірмеуді көздей­тін Қазақстан халқы Ассамблеясын 1995 жылдың 1 наурызында құрды. Содан бері міне 20 жылды артқа тастап, «Қазақстан – бір ел, бір халық, бір болашақ» атты идея негізінде өз жұмысын ат­қару­да. Қазақстан халқы Ассам­блея­сының құрылуы ұлттық сая­саттың іс жүзінде институ­ционалдық деңгейге көтерілген­дігін көрсетеді. Қазақстан халқы Ассамблеясы әлеуметтік институт ретінде этносаралық қаты­нас­тарды үйлестірудің тиімді тетіктерін қалыптастырып, оның сапалық тұрғыда жаңа негізін қалап отыр. Сонымен, Қазақстан халқы Ассамблеясы – қоғамдық келісім мен азаматтық қоғамның толеранттылығын нығайтудағы мемлекет саясаты мен қоғамдық ұйымдардың синтезі болып табылады. Қазақстан Республика­сының халықтар Ассамблеясы – ол әрі іргетас, әрі бейбітшілік, рухани келісім мәдениетінің негізгі құралы. «Дамудың сыры – бірлікте, Табыстың сыры – тір­лікте». Мұратқа жолын тапқан жетеді. Еңбегіміздің жанбағы біздің ортақ үйімізді бейбітшілік­тің бесігі етіп, барымызды ба­ғалай білуімізге, қазақ халқын қасиетті қара шаңыраққа бала­сақ, еліміздегі барша этностар – сол шаңыраққа шаншылған уық секілді, бір шаңырақ астында еңбек етудеміз.

Халық бірлігінің тұтастығы – мемлекеттің күретамыры, негізі. Қоғамдық бірлікті ту етіп ұстау арқылы ғана біз алдымызға болашағы күшті, өркендеп, дамыған Қазақстан елі туралы ұлы мақсаттар қоя аламыз. Ел өміріндегі мәні мен маңызы орасан зор осынау саяси оқиға қар­саңында біз көп ұлтты Қазақстан халқын бір атаның балаларындай еліміздің өркениетті дамуы жолындағы игілікті іске жұмыл­дырып отырған Қазақстан халқы Ассамблеясы еліміздегі барлық этнос өкілдерін ортақ мақсатқа ұйыстырып, елімізде тұрақ­ты­лық­ты сақтау мен оның дамуына аса зор үлес қосып келеді. Ең бас­тысы, Қазақстан халқы Ассам­блея­сы­ның қызметі нәти­жесінде елімізде этностық немесе діни ерекшелігіне қара­мас­тан әрбір азаматтың Кон­с­титу­циялық аза­маттық құқықтары мен еркіндігін толық қолдана алатын этно­с­а­ралық және конфессияаралық келісімнің айрықша үлгісі қа­лыптасты. Сөйтіп, Қазақстанның көпэтностық кеңістігінде сенім, келісім мен өзара түсіністік берік орнады. Қазақстан халқы Ассам­блеясының алдына қойған басты мақсаты және түбегейлі міндеті – этносаралық қатынас саласында мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету. Осы мақсатта халық бірлігін нығайту, қазақс­тан­дық қоғамның негізін қалау­шы құндылықтар бойынша қоғамдық келісімді қолдап, дамыту, қоғамдағы экстремизм мен радикализмнің көріністеріне тойтарыс бере отырып, азамат­тардың құқықтық бостандықта­рына қысым жасауға жол бермеу, азаматтардың демократиялық нормаларға сүйенетін саяси-құқық­тық мәдениетін қалыптас­тыру да осы ұйымның төл парызы. Ынтымақ ұйытқысына ай­нал­ған ұйым бұл мақсаттарды жоғары деңгейде орындап ке­леді.

1999 жылы Достық үйінде «Дәуірдің үзілмес сабақтастығы» деген тақырыпта дөңгелек үстел ұйымдастырылып, оған қазақ­с­тан­дықтардың үш ұрпағының өкілдері бас қосты және Бурабайда көп ұлтты еліміздің балалары үшін демалыс лагерінің ашылуы болды.

Оқушылар бойында халықтар достығы сезімін тәрбиелеуде мемлекеттік тіл мен қазақ халқы­ның мәдениеті жетекші қызмет атқаруы тиіс.Халықтар достығы сезімін тәрбиелеудің басты бағы­тына қазақстандық отансүйгіш­тікті қалыптастыру мен жалпы­қазақстандық мәдениеттің одан әрі дамуына, рухани бірлік, х­а­лық­тар достығы, ұлтаралық татулық идеяларын насихаттауға үлес қосу жатады.

Оқушылар бойында халық­тар достығы сезімін тәрбиелеудің негізгі міндеттерін былайша топ­тастырсақ:

Мемлекеттік тіл мен қазақ халқы мәдениетінің өзекті топтастырушы ролін арқау ете отырып, оқушы-жастардың бойына қазақстандық патриотизм,  азамат­тық және рухани-мәдени тұтастық негізінде шоғырлан­дыру жолымен қазақстандық сәйкестікті қалыптастыру;

Оқушы-жастарды тәрбие­леуде өркениетті әрі демокра­тиялық нормаларға сүйенетін саяси мәдениетті қалыптас­тыру;

Қазақстан Республикасы­ның беделін түсіретін іс-әре­кет­тердің, сөз сөйлеу мен пікір айтудың алдын алу және болдырмау;

Этносаралық қатынастарды үйлестіруді қамтамасыз ету,  түрлі этностар өкілдері арасында­ғы қарым-қатынастарда оқушы­лардың бойында шыдамдылық пен сенімді нығайту;

Өскелең ұрпақты тәрбие­леуде рухани бірлік идеясын тарату, халықтар достығы мен ұлтаралық келісімді нығайту, қалып­тас­тыру.

Оқушылар бойында халықтар достығы сезімін тәрбиелеуде: тәр­бие сағаттарын, экскурсиялар, ойындар мен жаттығулар, ком­муникациялық қарым-қатынастар, дөңгелек үстелдер, пікіралмасу жұмыстарын жандандыру жатады.

Достық қарым-қатынас сонау ерте замандардан қалыптасып келе жатқан қасиетті сезім. Отан­шылдыққа тәрбиелеу ұлттық ерлік дәстүрлерге сүйене отырып, жас ұрпақтың ой санасы мен сезімін дамытып, қалып­тас­тыруға бағытталуы керек. Қазақ­тың достық – отансүйгіштік тәр­биесі – тереңнен тамырын тарт­қан, халқымыздың сан ға­сыр­лық болмысының, дүние­таным-көзқарасының, ақыл-ойы мен салт-дәстүр мә­­де­­ниетінің көрінісі. Осыларды бойға дарытпай тұрып келер ұрпақты пат­риоттық – отан­сүй­гіштік тәр­биеге лайықты қа­лыптастырып, алтын бесік елін, кіндік кескен жерін қорғайтын және осы мақсат жолында бар күш-жігері мен ақыл-қайрат жұмсап, отаншыл азаматтарды, яғни нағыз патриоттарды тәр­биелеп өсіру мүмкін емес.

Достық қарым-қатынасқа тәрбиелеу үрдісінің танымдық мәнін естен шығаруға болмайды, бірақ ол әрбір буында патриоттық сана, патриоттық сезім қалыптас­тыру­дан бастау алғанда ғана тиім­ді болмақ. Достық сана, пат­риоттық сезім көрсеткіші – оқу­шының іс-әрекеті. Сонымен бірге, іс-әрекет оның даму, қалып­тасуына ықпал ететін бас­ты фактор. Іс-әрекет барысында тың­даушы қоршаған ортамен құндылықтарын арттыруға үлес қосады, бұл өз кезегінде патриот­тық сана қалыптасып, сезім, қабілет, қасиеттердің дамуына ықпал етеді, басқаша айтқанда, өз басының мүддесін ұлттық, Отан, мемлекет, халық мүддесіне ұштастырады.

Достық – адамдардың бір-біріне адал, қалтқысыз сеніп, бір мүдделі, ортақ көзқараста болатын қасиеті. Достық өзара жауап­кер­шілік пен қамқорлықтың, рухани жақындықтың белгісі. Нағыз достық кісіге шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлі сәтсіздік­терге мойымауға, басқа түскен қайғы мен қиыншылықты бірге көтеруге жәрдемдеседі.

Оқушылардың бойына ха­лық­тар достығы сезімін қалып­тас­тырудың негізгі мақсаты – оқушының, жеке тұлғаның, әлеуметтік топтың патриоттық іс-әрекеттерін саналы түрде мең­геріп алудағы талпынысын ай­қындайтын саяси-моральдық, кәсіптік, психологиялық, салауатты өмір салтын насихаттау сияқты сапаларды қалыптастыру. Егеменді еліміздің жарқын болашағы болар жас ұрпаққа терең, мазмұнды білім беру мен тәрбиелеу ұлтын сүйер патриот азамат ету – педагог мамандарға қойылған басты міндет. Ертеңгі ел тізгінін ұстар азаматтар – бү­гін­гі мектеп оқушысы.

Қазақстанды мекендейтін ұлттардың бірлікте, ынтымақта бейбіт қатар өмір сүруінің басты кепілі – достықта, татулықта екендігін оқушылар арасында насихаттау. Н.Ә.Назарбаевтың мемлекеттің ұлттық саясатын және еліміздің ұстанып отырған ел бірлігі саясаты – бейбітшілік пен ұлтаралық ынтымақтастықты оқушыларға түсіндіру. Қазақс­тан­да тұратын көп ұлттың өнері мен салт-дәстүрін таныту арқылы әрбір жас ұрпақтың ел тыныш­тығы ұлттар арасындағы достық пен татулықта екендігін жауап­кер­шілікпен сезінуге баулу. Сонымен, оқушыларды патриотизм­ге, өзге ұлт өкілдеріне құрметпен қарауға тәрбиелеу барысында мемлекет тарапынан орын алып отырған жобалар маңызды роль атқарады.

Жас ұрпаққа халықтар дос­тығы сезіміне тәрбиелеудің не­гізгі идеялары Елбасының «Қа­зақс­тан – 2050» стратегиялық Жол­дауында: «Олар… күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы, өз елінің патриоттары болады» делінсе, Қазақстан Республика­сының «Білім туралы Заңында» «Білім беру жүйесінің басты міндеттері азаматтық пен елжандылықты, өз Отанын Қазақс­тан Республикасына сүйіспен­шілікке, мем­лекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрін қастерлеуге, әлем­дік және отан­дық мәде­ниет­тің жетістіктеріне баулу, қазақ халқы мен республи­каның басқа халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүр­лерін зерделеу, мемлекеттік тілді, орыс, шетел тіл­дерін меңгеру» де­лінген. Осы­ған орай, бүгінгі жас ұрпақты пат­риоттыққа тәрбиелеу, жеке тұл­ға талабы, қоғам қажеттілігі бо­лып отыр.

Ертеде Төле би ел балаларын бірлікке былай үйреткен екен. Бабамыз бір бума шыбықты сындыруды ұсынады. Ұлдары олай әуреленіп, бір бума шыбықты сындыра алмайды. Қарт буманы шешіп, шыбықты бір талдап сындырып көруді  ұсынады. Шыбықтар оп-оңай сынады. Төле би: бірігіп өмір сүрсеңдер, сен­дерге ешкімнің де әлі кел­мейді. Ал жеке-жеке тұрсаңдар, әрқайсыңды біртіндеп құр­тады.Халқымыздың қанға сіңген осы берік бірлігі, ұйым­шыл­дығы, басқа халықтармен одақ­тасып, достаса білу жеңістен жеңіске жеткізеді. Оған халық куә, та­рих куә!

Роза ҚАСЫМОВА,
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
Философия және саясаттану факультеті
Педагогика және білім беру менеджменті
кафедрасының доценті, п.ғ.к.