Құрметті редакция! Мен Қазақстанның бір қиырында жатқан, 600-ге жетер-жетпес түтіні бар қазақ ауылының оқырманымын. «Қазақ әдебиеті», «Жұлдыз», «Жалын», «Ана тілі» басылымдарын жаздырып алмайтын қазақ ең алдымен өзінен ұялуы керек деп ойлаймын. Мынау алашұбар тірлікте аз-маз тілімізге қалқан, намысқа қамшы, рухымызға пілтедей сәуле түсіріп отырған осы басылымдар. Сондықтан әр нөмірі Ұлы Абайдың бейнесімен басылатын «Қазақ әдебиетінің» табалдырығына бас иіп, төрелік сұрауға рұқсат етіңіздер.

Қазақ тіл білімінің атасы, ұлт­тық баспасөздің іргесін қалаушы Ахмет Байтұрсыновтың 1913-1917 жылдары шығып тұрған тұңғыш «Қазақ» газетіне редактор болға­нын екі қазақтың бірі біледі. «Га­зе­т – халықтың көзі, құлағы һәм тілі» деген мазмұндағы көсемсөз­дің авторы алғашқы редактор А.Байтұрсынов болатын. Барлық оқулықтар, тіл білімі, баспасөз тарихын зерттеушілер осылай дейді. Былайғы жұрт осылай са­уаттанды. Аяқ астынан, 2016 ж. қаң­тар айынан бастап қанатты сөзге айналған жоғарыдағы ой­дың авторы алаш көсемі Әлихан Бөкейханов болып шықты. Қара­ғанды облысының «Орталық Қазақс­тан» газетінің журналис­тері осындай жаңалық ашты. Әдетте «автордың пікірі газеттің көзқарасын білдірмейді» деген қағида бар ғой. Ендеше, «О.Қ.»-ның санаулы журналистерінің пікірі жалпы халықтың көзқарасы және ғылыми дереккөз болып табылмайды. Ә.Бөкейханов қа­з­ақ­тың маңдайына сыймай кеткен ерекше тұлға, ғалым, саясаткер, қазір айтыла бастағандай «ұлт көсемі» болғанына дауымыз жоқ. Бірақ бір тұлғаны асқақтату үшін оған үзеңгілес болған екінші тұл­ғаны аласартуға бола ма? Торғай­дың Сартүбегінде туып (Қостанай облысы, Жангелдин ауданы), бетпақтың Ақкөлін өшпес әңге қосқан («Ақкөл», «Қараторғай», «Қарғаш») көрнекті ағартушы Ахмет бабамыздың еңбектеріне, қазақ баспасөзінің ғасырлық тарихына түзету еңгізейік ендеше. Осы бір мәселе Әлихан, Ахметтей ұлы тұлғалардың аруағы алдында ұят болды.

«Орталық Қазақстан» (ред. М.Сембай) газетінің 21 қаңтар, 2016 ж. санында тарихшы Е.Қа­дашұлы «Газет – халықтың көзі, құлағы һәм тілі» деген сөзді Ә.Бөкейхановтікі деп жариялады. Ішіміз бүлк ете қалса да, қатардағы тарихшы баспасөз тарихын зерт­теуші емес, жаңылысқан болар деп үндемедік. Көп ұзамай тағы бір автордың мақаласында (ұмыт­пасам, педагог) қайталанды. Ол да қателесуі мүмкін деп ойладық. Содан «Орталық Қазақстан» бас­пасөз күніне арналған нөмірінде ішкі айқарма бетке бас тақырып етіп қазақ журналистикасының паспортына айналған әлгі қанат­ты сөзді беріп, авторы Бөкейханов екенін тағы жариялады. Амалсыз «Орталық Қазақстанның» кезек­ші редакторы Ж.Тойбекке телефон соқтым. «Бұл сөзді Байтұр­сынов емес, Бөкейханов айтқан, біз оны жақында анықтадық», – деді. «Егер дәлеліңіз болса, әңгіме жоқ. Дегенмен, сол дерекпен оқыр­­манның да танысуға құқығы бар ғой» дедім. «Жақында кітапта басылады», – деді телефонның ар жағынан. Нақты жауап естімеген­нен соң республикалық «Ана тілі» газетіне, А.Байтұрсынов инс­ти­туты­ның ғалымдарына хабарластым. Олар «Газет – халықтың кө­зі, құлағы һәм тілінің» авторы Байтұрсынов деді. Екі жақ та қол­мен ұстап, көзбен көрерлік дәлел келтіре алмады. Осы бір шетін мәселе қазақтың бітпес дауына айналып кетпей тұрып, ұлт бас­па­сө­зінің зерттеушілері төрелігін айтса екен. Қазір осы төңіректе әлеуметтік желіде қалам ұста­ған­дар дай-дай айтысып жатыр. Сондықтан қазақ журналис­тикасының бір ақсақалы нүкте қоюы керек секілді. Тар заманда жол тауып, қазақтың қамын ойлаған екі арыстың басын дауға салмайық.

Үлкен құрметпен,
З.ҚАЗАНБАЕВА.
Қарағанды облысы,
Ұлытау ауданы,
Жезді кенті.

РЕДАКЦИЯДАН:
Оқырман қойған сұрақ әуелі бізді де ойлантып тастаған. «Қазақтағы» көтерілген мәселелерді ойша тізбектеп, осы тақылеттес ойдың келісімін А.Байтұрсынов табатындай көріне беретін. Сөйтсе де әзелгі иесін анықтай алмай өзіміз де біраз әбігерге түскен соң журналистика тарихын зерттеуші ғалымдарға жүгінген дұрыс деген шешімге келдік.