Қазақта «Мәскеу көрген» деген өлшем бар. Мәскеу көрген қазақ – Тәңірдің таңдауы түскен, ерекше жан. Мәскеуге жету – әлемнің төбесінен қараумен тең. Басқа-басқа, қатардағы жалбатымақ қойшыға дейін озат шопан атануға барын салғанда, Мәскеу туралы ойламай қалды деймісіз. Мәскеуге жету… «Мәскеу көрген» дәрежесіне жету… Әжіге барып келгеннен артық болмаса, кем емес еді.

Ал біздің санамызда қала деген түсінік – Алматы болып таңбаланыпты. «Өскенде Алматыға кетем», – дейтін қай бала да. Әлі көрмеген, қиялдағы Алматы – әр күні шуақтан, ға­жайыптан ғана тұратын құт мекен. Өмір жайлы таным-тү­сінігі қалыптасып болмаған жас өскіннің санасы өмір сүруді Алматымен ғана байланыстыратын. Біздің ұғымымызда, мектеп бітіріп, ауылда қалып қоюдан асқан қорлық жоқ. Тіпті, қала барып, оқу бітіріп (оқуға түсе алмай), ауылға қайта оралған аға-әпкелерімізге деген белгісіз бір реніш көкіректі тепкілейтін. Алматыға аяғы жете тұрып, тұрақтап қалмай қайтып келу – Алматы туралы асқақ қиялымызға қиянат сияқ­ты көрінер-ді.

Алматылық болдық. Өзгерген ештеңе жоқ. Ақындар да әу баста ару қала деп құшып, көп ұзамай тас қала деп тәрк етіп жатпаушы ма еді, бізді де жалықтырған кезі аз болмапты. Рас, барып, демалып қайтқанға ауыл жақсы. Бірақ соның өзі уақытша ғана екен. Алыстан Алматы қол бұлғайды. Жаңа көр­гендей алып-ұшып қайта жетесің… Бір қызығы, алыс­таған сайын ынтық қылып, қол бұлғап тұрғандай көрінетін Алматы қасына келгенде салқын тартқандай әсер етеді. Алдыңда асқақ кейпімен немқұрайлы қарап, өз бағасын бі­летін кербез қала тұрады. «Менен асып қайда барам деп едің»  дейтіндей жұмсақ қана.

Жастығы осында өткен аға-әпкелер қыдыра келген әр са­па­рында көлденеңге көз қылып айтып жатады: «Алма­ты­ның кептелісі-ақ жарты ғұмырыңды түгескендей». Көктөбе мен Медеудің биігінен мұнартып тұрған Алматыға көз салып тұрып та: «Алматы ойда орналасқан ғой, ауа алмасу қиын. Адам­дардың осы ауада тұншығып өмір сүріп жатқанын ой­ласам, жүрегім ауырады», – дейді қарап тұрмай. Бірақ соның бә­рінікі-ақ  әшейін сөз. Көмейін түрткілей түссең, ақтарылып түск­елі тұр. Бір әріптесім айтып еді: «Шіркін, Алматы – Ал­ма­ты ғой. Қадірін біліңдер. Кейде түннің бір уағында оянып кетем. Алматыда жатқан сияқты бір күй кешем. Атып тұрып, алқынып балконға шығам. Сонда ғана мен тұратын қала – Ал­маты емес екенін көрем де, ұзақты түнге бірдеңемді жо­ғалтқандай сенделем де жүрем».

Бірнеше жыл Лондонда оқып келген бір жігіт айтыпты: «Са­молеттен түсіп, таксиге отырған сәттен-ақ өзімнің  Алма­тымды жазбай танимын: Жүйкесі жұқарған, не нәрсеге де кі­жініңкіреп тұратын асығыс адамдар, боқтық араласқан сөз­дер…». Алматының жүрек-қолқасын еркін аралап, етене бол­ған жан болсаңыз, сүйікті қалаңыздың мұндай кейпін де ке­шіріммен, тіпті, әлдебір махаббатпен қабыл аларыңыз кү­мәнсіз. Жүйкесі жұқарған адамдарың не, одан зорғыны көр­ген талайғы Алматы да онша-мұншаға айылын жия қояр деген…

Сырға берік байырғы досы Алатауға арқасын сүйеп ап, көсі­ле түседі. Мәңгіліктің шежіресін шертіп…

Алмас НҮСІП.