РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚҚА ШӨЛІРКЕУЛІ ҚОҒАМ…
Сайлаубай ЖҰБАТЫРОВ,
жазушы
Иә, Сөз – біздің ұлттық қауіпсіздігіміздің қалқаны. Зымыраннан күшті қорғаныс құралымыз. Өз топырағымызда да, әлем кеңістігінде де биік болар рухымыздың бекем тұғыры. Егер сол дәрежеде ұқсата алсақ.
Бүгін сонша оймен сөз еркіндігінде «сөзден қадір кетті», «сөз тыңдалмайды» деген пікір қоғамымызда тым жүрдек.
Бұл қоғамда бәсекенің бір қызық нұсқасы пайда болды. Ол – дүние мен руханият бәсекесі. Қанша ой өрісі, сөз еркіндігі кеңейгенімен, бұл бәсекеде материалды құндылықтар салмағы басымдылық танытады да тұрады. Демек, шын мәнінде алтыннан ардақты сөз мәртебесін көтеру міндеті бар. Ол үшін біз кітап оқымайтын, рухани құндылықтарды қуалай жүріп шалмайтын замандас мінін бетке айтуға тиіспіз. Мұны бір қаламгердің өз тауарын өткізер жолдағы амал-әрекеті ретінде көрмесек екен. Рухани құндылыққа шөліркеулі қоғам – салауаттылық жолын таңдаған өркені өсетін қоғам. Бұл ретте сөз қадірінің төмендеуі қоғамның рухани-моральдық бет әлпетінің де төмен дегенінің бір белгісі сияқты. Бүгін сөз де, сөз тыңдаушы да көп. Бірақ ол ұғынылуымен құнды ғой. Мінез-құлық әс-әрекеттегі таңбалануы мен қуатты ғой. Міне, осы тұрғыдан біздің сөзіміздің әрекетті күші өте төмен деңгейде сияқты көрінеді.
Кеңестік кезеңде Сөз қадірі саясатпен теңелетін. Ал ол жаман дәстүр емес еді. Содан ба, нақты көрінген сәл сыни сөзге бола кішігірім бюрократия ғана емес, әп-әйдік министрліктер мін түзелетінін айтып, жауап беріп жатар еді. Демек, есіл сөзді жетімсіретпеудің жолында саясаттың оң көзқарасы да қажет. Өйткені, саясат бір басқа. Ал сөздің халық алдындағы беделінің демелуі, соның пәрменділігі, өтімділігі мүлдем бөлек арнада жатыр. Бұл – қоғамымыздағы үлкен кемшіліктің біреуі. Әрине, шын сөзге саясаттың да басқа да кандидатураның да демеуінің қажеті шамалы. Ол өзіне жол салып, өзін дәлелдеуі керек. Орыстың «Сперва было слова, слова был Бог» деген өте үлкен сөзі бар. Сол халықтың авторлық жазбасынан туған бір пайғамбардың өмірбаяны туралы айтылғанымен де осы сөзде үлкен қуат бар. Әрине, Сөз Құдаймен шендесе алмас. Бірақ сөзде күш, қадір-қасиет бар. Сөздің киесін біліп өткен ата-бабамыз «Сөз сүйектен өтеді»,
«Сөз – мірдің оғы» деген сияқты теңеулерді бекер айтпаған. Үлкен соғыста дау-дамайда, ел мен елдің арасындағы жік ашылатын, ағайын-жұрт бірін-бірі түсінісетін жерде сөздің құдірет күші әрдайым мойындалған. Оны біздің халқымыз өте шебер пайдаланған. Осы деңгейге ұмтылыс пен талпыныс бар. Халық та да түсіністік бар. Бірақ әлдебір себептермен сөзіміз тек қана алыстағы декорацияның бетіне салып қойған өрнектей қарауымызға, көз алданышы болуға, жылтыраққа тамсануға ғана жақсы қабылданады да, ал өмірге, тіршілік әрекетімізге, мінез-құлығымызға, имани жұмыстарымызға араластыруда сөзбен екі арада көзге көрінбес бір шекара бар. Осыны бұзу керек. Айналып келгенде, бәрі де жазарман ағайынның, қаламгерлердің шеберлігіне, жан жүрегімен қабылдап жазуына, айтуына байланысты ғой деп ойлаймын. Халыққа өзінің рухани беделін жоғалтпау үшін, сөз қадірін көтеру үшін, өзінің елдігін ұғыну үшін осы кедергіден өтіп, руханият жолында өссе дейміз.