Ана шеті мен мына шетіне көз жетпейтін Ақ теңіздің – асау толқынын аспанға атқан ақжайқын алапат судың айдынында жүзіп жүріп, кенезеңді кептірмес жарты тостаған тұщы, тәтті су тауып тата алмай,  ернің кезеріп, шөлден қаталауға бола ма? Әбден болады. Өйткені, осынау мол, ақжайқын алапат судың бәрі – таза су емес, ащы-тұзды су. Арамшөптерді өсіруге болмаса, адам тәнінің қажетін өтей алмас су. Мұндай жағдайда тоқсан тамшы тұщы, таза су тауып, қаталағаныңды сәл басудың өзі – арман. Олай болса, көл-көсір сөз теңізінің ортасында мелдектей жүріп, шын ақын жүрегінен туған, жарық-жылуы халық жүрегіне  шым-шым ұрған жалқы жыр – жалын сырмен жүздесуіңіз жоғарыда айтылған жағдаймен барабар десек, мұнымыз шындыққа кереғар түйін-тұжырым бола қояр ма екен?!

---

Бақыт САРБАЛАҰЛЫ

Мұның өзі Ақтау қаласындағы Каспий суын тұщытатын атом реакторындағы ай­рықша химиялық процеспен тең, әйтпесе мың тонна кенді домнада қорытып, мысқал асыл алтын түйіршігін алумен бірдей емес пе?! Оқырманды терең ойға түсірер, жама­ғат­­ты жаппай жақсылыққа жұмылдырар ұлттық-рухани, әдеби-әлеуметтік жыр иелену үшін автор тарапынан жасалар орасан еңбек, ақын тарапынан жұмсалар күш-қуат – ғаламат энергия мөлшерін ұғынуға – аталған бедерлеу, салыстыру жетсе жетіп-ақ жатыр; алайда автор-ақын жүрегіндегі мың бір градустық жарқ етер, жанып өтер найза­ғайдай шабытты сәтті, жарық дүниеге жаңа жұмыр жыр келтірген рауандық құбылысты тіпті де түсіндіріп бере алмайды. Себебі, бұл сәттің, осынау құбылыстың шын көрінісі, айқын айғағы – адам болып жойқын жұмыс жасау емес, бәлкім Алла тағаладай болып жыр-жаңалық жарату. Яғни Ана болып дүниеге сәби әкелу, хана болып жерде от жар­қырату, өсімдікке гүл жарғызу сияқты. Адам баласы жер бетінде Жаратқанның жазмышына сәйкес жеті жыл, жетпіс жыл өмір сүрер, бәлкім жүз жыл ғұмыр кешер, шын­дығына көшсек, соның бәрі – аяқталған соң жалған: өтті-кетті, өшпес із шамалы, өл­мес іс жоқтың қасы. Сонда қалары не? Мәңгі от болып жанары не? Қалары, жанары – ән, дән, мән ғана. Ал оның екінші заты, ақиқат аты – Арман. Өмірден мың жыл бұрын өтіп кеткен бабалардың өлмес мұрат-арманы, екі ғасыр бұрын арамызда жүрген Махамбеттің әні, күллі түрік тұлғасы Тұ­рар Рысқұлов күресінің мәні, диқан ата Ыбырай Жақаевтың жинаған ақмаржан дәні. Және бұл – біз бірінші рет ашып отырған жаңалық емес, Ақындық – Алла тағалаға жақындық – Арман ғана мәңгі.

Ендеше қай-қайсымыз да Арманды өлтірмеуіміз керек. Біз көкейімізде өшірме­ген бабалар арманын балаларымызға аман-есен жеткізуіміз қажет. Күні кеше ғана өмір­ден өткен алаштың ақиық ақыны Мұқағали Мақатаевтың:

Айдын көлден ажырар сағатында,

Арман кетер аққудың қанатында.

Арман кетсін, алайда жыр қалмасын

Жердің мынау жеті қат қабатында, – дегені, дейтіні сондықтан шығар. Ақын кет­сін дегенмен де, осы аққудың қанатында кеткен арман да тірі. Аққу уақытша қол үзген­мен айдын көлінен ажырамауға тиіс. Нақ солайша адам да арманынан – адамдық қырынан, қазақты алсақ – алаштық сырынан, алаш ақынын алсақ – арманды жырынан, жердің жеті қат қабатында жасырынып жатса да, айрылмауға тиіс. Ақын соны тауып жазып, жалпақ жамағатын – жалған өмірдің жалқы мәні – жалын жырымен, асыл арманымен жүздестіріп отыруға мін­детті.

Міндетті дегенімізбен, бұлай ету арамызда ақынжандылар миллион, ақындар да аз емес болғанымен, екінің бірі – қаймана қазақ түгіл, ақын атанып жүрген жүздердің бірінің қолынан келе бермейді. Өйткені, арзан арман бар да, асыл арман, пендешілік тыныс-тіршілік – жалған бар да, алаштық-адамзаттық ғажап ғашықтық – Арман бар.

Біздің өз басымыздың осыған орай қанағаттанып, қуанғанымыз – үстіміздегі жылғы еліміздің Мемлекеттік сыйлығына ұсынылған үміткерлердің ішіндегі ақын Маралтай Райымбекұлының «Қаратау ғазалдары» атты кітабының осындай Алаш­тық асыл арманмен басталып, шынайы ақындық-адамдық – талайы жердің жеті қат қабатынан алынған, талайы бүгінгі тәу­ел­сіз қазақтың жанып тұрған жүрек отына малынған – Арманмен аяқталатыны.

Міне, жинақтың «Арман» атты беташар метадастанынан үзінді. Бұл туындысын Маралтай туған өлкесінде он тоғызыншы ғасырда ғұмыр кешкен, қазағы үшін Қоқан, Хиуа басқыншыларына қарсы күресіп, хал­қының қамы үшін қасық қанын да аямаған, үзеңгіге жағылған жау уынан қапияда қаза тапқан «Ыстының Тілігінен шыққан тұ­ғы­ры биік тұлға» Шоқай датқаға арнап қана қоймай, оның мазасыз өмірін, тасып-тар­тыл­ған көңілін, сенім-үмітінің сембей-сөн­бей қалғанын, аласармас, алашынан адас­пас асыл арманын мөлдіретіп мына бізге жеткізген.

Саптамасы сарғайып саны сыздап келеді,

У жайылып бойына қаны мұздап келеді.

Өкініші – кеудеде, өкініштің түбі – Арман,

Шығара алмай барады мұңлық елін мұнардан.

 

Біріктірсем деп еді бірлігі жоқ бектерді,

Заман қандай, заң қандай?!                

Өмір қысқа, шектеулі.

Көрсем деп ед Алаштың көк байрағын көктен бір,

Айы туып оңынан қайта оянса шөккен Діл…

 

Заман қашан тосып ед ер алдына тәттісін,

Уақыт жүгі датқаның арқасына батты шын.

Запырандай ащы жас алқымына төгіліп,

Заманына бір Зауал сұрап келед егіліп.

 

Жанарының ұшында жалған кетіп барады,

Жүрегінің тұсында Арман кетіп барады.

Күллі дүние қызығы артта қалды, қиналып

Ат үстінде келеді қайтпас жолға жиналып…

Еңіреген ер де өз заманынан оза алмайды. Төл уақыты бітім-болмысына бағып қимыл-қарекет жасайды. Қоқандықтар қорықпаса, халқы соңына ерген датқаның үзеңгісіне у жағар ма? Қазақтың елін қор­лап, қызын зорлап, әділеттілікті аяққа тап­тап, емін-еркін билеп-төстеп отыр; бір­ақ Шоқай датқадан айылын жияды, аяғын тартады; алдарын ойлағандықтан да оны ай­ғақсыз ажалға байлап беріп отыр. Осы ысты Шоқайлар болмаса, оның жолын ыс­тық Мұстафа Шоқайлар жалғастырмаса, қазіргі тәуелсіздігіміз көк байрағы ХХ ғасыр соңында көкте желбіремес те еді. Ендеше кешегі тарихты танып, қастерлей білуіміз керек. Күнгейін де, көлеңкесін де.

Сіз біздің Сарысуға келіп пе еңіз,

Сарғайған сағана там көріп пе еңіз?!

Меңдей боп Саудакенттің миығында,

Мүлгіген Күлтөбенің иығында.

Қазақтың қанын шашқан ғұрыптардан,

Уақыттың тасасында тұрып қалған.

Бойында Шабақтының төрт құлақты

Сол күмбез жүрегіме өрт құлатты.

Мына жыр – осы өрттің бір жалыны. Қай­ран елдің қайтпас ері Шоқай жүрегінің бізге Маралтай ақын жасытпай жеткізген бір жарығы.

Асылы, қадым заман, орта ғасырлар, кешелі-бүгінгі тарих дегеніміз де – жай ғана шарттылық. Ол – біздің адамзаттың жалғыз да біртұтас өмірін: өткен шақ, осы шақ, ке­лер шақ дегендей уақыттық тұрғыдан кезең-кезеңдерге бөлуіміз ғана. Әйт­песе өткен за­мандар өтіп кетті, келешек әлі келген жоқ, оны күтуіміз керек; сонда еншімізде ба­ры, Өмір­дің есіміздегі Нары – тек Бүгінгі күн ғана емес пе?! Ақиқат осындай бол­са, өлі арыстаннан тірі тышқан ар­тық деп күпінбей, сонау Адам-Ата – Хауа-Анадан басталған, Еділ (Аттылы), Тұмар ха­ным, Білге, Қорқыт, Шыңғыс хандармен жал­ғасқан, кешегі Әлихан Бөкейханұлы, Мұх­тар Әуезов, Фариза Оңғарсыновалармен алға асқан бір-ақ өміріміз – БҮГІНГІ ӨМІРІМІЗ бар. Ол күндей жарық, түндей қа­раңғы бол­са, жау шапса, халқымызды бәтуасыз дау тапса, бүгінгі қағанатымыз орта ғасырлар­дағы Алтын Ордадай астам болмай, әлі әлсіз болса, ол бар-бар заманда жалғанның қы­зы­ғына кетіп, еншіде қалға­нының қадіріне жетіп, армандай алмауымыздан. Дұрысы – бабалар арманын саялап жақтап, аталар ар­манын аялап сақтап, бүгінгі өзіміздің ар­ма­нымызды ақтай білмеуімізден.

Мен өз басым осы себептен де Марал­тайдың «Баба түкті Шашты Әзіз бен Бабата», «Қарабура әулие мен Қожа Ахмет Иасауи», «Бозінген», «Көне Тараз», «Күзгі палитра», «Жез қоңырау», «Қарлығаш», «Кен­тавр», «Алатау», «Махамбеттің мүсіні», «Сүйінбай», «Қарлығаш», «Кенесары», т.б. жырларын да тек тарих толғаулары деп білмей, бес күн жалғанның бедерлі сырларын шеріткен, жүректегі мұзды еріткен алаштық сырлар, адамдық қырлар, ақын­дық нұрлар – арман жырлар деп түсінемін. Діл, дін, тіл – халықтың біртұтас әлемі, ұрпақтары арқылы жалғасып-жанған жалған ғұ­мыры, айықпас арман тұғыры. Жетпіс түйе отынмен өртесе де, шалқыған-шар­пы­ған от ішінен киімінің бір жұлығы жан­бай аман-сау шыққан Баба түкті Шашты Әзіз құдіретті аңыз ба, ақиқат па?! Біз­діңше, ол – тағдырын илеген, Алла тағала қолдауымен отқа күймеген Арман.

Ел қорғаған ерлердің пірлерінің пірі боп,

Сәбиі жоқ анаға әулиенің дүрі боп.

Біз сияқты ақынның жүректегі жыры боп

Қалды солай тарихта Баба түкті Шашты Әзіз

Мәңгібақи тірі боп.

Дана бабамыз, дара атамыз Қожа Ахмет Иассауидің алашын алқаған, шәкірттерін жарылқаған барлық қам-қарекеті – осындай ойлы, бойлы, сойлы жалған, қазағы тірі болса өлмей, қашанда болашаққа қадам баса беретін Арман.

Бұлбұлдар қалар жырламай жамалы жасып,

Махаббатына бас ұрса саналы ғашық.

Қылует жасап Иасауи – Әзірет сұлтан

Түнекке түсті пәниден амалы асып.

 

Біржола баурап өн бойын далалық мұрат,

Қылуеттегі майшамнан жанары тұтап.

Түнекте бітіп, содан соң ғаламды жаулап

Өмірге келді осылай «Даналық кітап…».

Жинақтың осы жеріне жеткенде менің кенеттен бүгінгі күнге, нұрлы түндерге ауыс­­­қым келді. Бұл да жүздескен жыр­ларым­ның әсерінен. Оның себебі кітаптың есте жоқ ескі күндерді, көне-көне үндерді тірілткен туындыларынан да бүгінгі күннің лебі есіп қоя беруінен ғана емес. Оның се­бе­бі, Маралтайдың бағзы замандардан бү­гінгі армандарды іздеп тауып, қазіргі күн­деріміз қоясын қозғаған, бозінгенше боз­даған аңсар-мұраттарды жандырып-жағып, осы күні де сарқылмай-таусылмай атқылап жатқан бұлақтарды ағыза білуінде. Ал бұған керісінше оның қазіргі күндерді өрнектеген жырлары да – алдағы күндерге де ортақтық танытатын жарық сияқты, бойында кеше, бүгін, ертең бірдей етене тоғысқан тарих сияқты. Біз мұның өзі ақын өлеңдерінің сирек те сыңарсыз, сырбаз, сұлу жаратылуынан ғана емес, күтпеген жер­ден тұла бойға тап келген үлкен өзгеріс­тен, кенет төгілген ыстық көз жасындай, жентек-жентек көміртек-граниттен күрт түзілген бармақтай гауһар тасындай күрделі болмысынан ба деп те пайымдаймыз. Ақын арманы басбілмес құрықты, асқақ рухты, жалын ұрықты.

Маңдайымды сүйеп құлпы тасына,

Ата-анам мен баурымның кеп басында

Жазылмаған жырымды оқып тұрамын,

Қазылмаған қабірімнің қасында.

 («Қызыл өлең», 35-бет).

 

Шексіздіктен сыр жеткізіп тұнық түн,

Тұнық түннің ләззатына құнықтым.

Мен сіз жайлы

және бүкіл қыз жайлы.

Ғайбат ойдың жетегінде жүріппін.

 

Жаттың солай бауырымда шашылып,

Періштемнің алапасын қашырып.

…Ай боп жылап қарап тұрды әйнектен

Махаббатым!..

                          Аяғы – сор, басы – үміт.                       («Жезөкше», 36-бет).

 

Судан да сұйық би сөзі назы жоқ болса,

Кіреді шырай айдынға қазы кеп қонса.

«Төле би өлген күн емес – бүгінгі күнің,

Әділет өлген күн», – депті Қазыбек сонда.

 

Жаныңды сенің жаралы сеземін, елім,

Заманның мынау тарылған кезеңін көрдің.

Басына еркін бара алмай бабамның бүгін,

Өртеніп ішім, өксиді өзегім менің.

 

Сөзімді менің неғылсын тобасы төмен,

Тарихын жазған түркілер обасыменен.

Өлсе де біздің бабалар болашақ үшін,

Белгілеп кеткен мекенін моласыменен.

(«Қарлығаш», 37-бет).

Шынайы жыр деген – бейнелі (жұмбақ) ой, перделі (құпия) сезім, жүректі шымырлатар сергек сөз. Тек осы ақын айтқан, айта ал­ған алаштық айшықты лебіз, әдемі, әді­летті, әлеуметтік сұлу бедер. Ақ қанатты арман, шындық. «Қызыл өлеңнен» тараған қан толқыны, «Жезөкше» қыздың құша-ғы­нан өрген қымбат, қимас сезім осыны аңдатады. Қазіргі Орта Азия кіндігі Ташкент – қазақтың кешегі қаласы. Одан қазақ әлсіздігінен айрылды ма, қамсызды­ғы­нан қанаты қайрылды ма? Жоқ әлде кеңестік қы­зыл көсемдер өзбекке сыйлап жіберді ме? Не десек те, бүгінгі шындық осындай. Ал кейінгі саясаттан кеудесі іскен кейбір кө­кезулер «Ташкент – о бастан өзбектікі» десе, онда өз кезінде осы қаланың әмірі болған, билік сөзінің тәңірі болған Төле би неге Ташкентте жатыр?!  Демек, тарих ортақ қана емес, тағдырымыз да тамырлас. Сондықтан бұл қаладан бізге өкініш – әуре ғана емес, сүйі­ніш – сәуле де себезгілеп тұруы керек қой.

Жақсы кітаптың осылайша біраз баурай-белдерін барлап, шатқал-шыңдарына сәл-пәл көз салсақ та, қазына көп, құт жеткілікті екенін байқаймыз. Тарлан тарих – өмірдің, бүгінгі жалған – көңілдің тек Маралтай тапқан алаштық сырлары, Маралтай жақ­қан жалын-қырлары, арман-жырлары үш өлшемді (биіктік, жазықтық, тереңдік), төрт құбылалы (түстік – терістік, шығыс – батыс), тоқсан шұғылалы: өткенің – жал­ған, қазіргің –«Қаратау ғазалдарын» оқу, көңілге тоқу арқылы бүгінгі бастан кешіп жат­қаның – арман, арман, арман. Өкі­нішті-өксікті арман, көңіліңді қанағат­тан­дырар, қанаттандырар арман, келешектен күткен, күтер ақ, асыл Арман.

Жақсы кітаптағы аттап өтуге, айтпай ке­ту­­ге болмайтын арманның талайымен та­нысып-табыссақ та, осындағы өкінішті-өксікті арманның тағы бірін алға тартудың реті келіп-ақ тұр. Ол – «Кенесары» тағ­дырына тән арман. Таяуда ғана үкіметіміздің көрші, дос ел Ресей өкіметінен өздерінің қоймасында жатқан қос хан-батырымыз: Кенесары мен Кейкінің басын қайтаруды өтінгені белгілі. Кешегі отаршыл патшалық орыс билігінің шектен шыққан зорлығы мен қорлығына бүгінгі Ресей құныкер болмаса да, қазақтың дәурені туып, бір кезде өздеріне көкжалдай қарысып қарсыласқан хан-батыры бас сүйегін қайтаруын сұрар деп ойлап па?! Қазірше Кейкінің басын тап­тық, ал Кененің басы жоқ екен деп жақау­ратып жатыр олар. Шамасы, «алаш тү­гіл, адамзатта ер жетпейтін» Кенеміздің басын қай­таруды қаламайды олар. Қазаққа құт қо­са қайтады деп қауіптенеді олар.

Мейлі, бұған дейін де бізді теңсініп көрмеген орыс білгенін істей берсін. Ақын Маралтай Райымбекұлы не дейді?! Тарихтан мәлім – Дулаттың батыры Сыпатайдың сатқындығына қатысты оқиғадан ой өрбіт­кен ол біз алар сабақ-тағылымды былай түйеді:

Қырғызбен құдандалы, өрісі кең,

Итімен иті туыс, бөрісімен…

– Таққұмар ханға бола қайдағы жоқ,

Көршімнің қанын шашам не үшін мен?!

 

Жапалақ жалп етті бір жар басынан,

Осы деп «өгіз өліп, арба сынған».

Алла деп атқа мінді, беті – Алатау…

Бұл істің хабарсызбын арғысынан.

 

Аңыздың ақыры осы, сенесің бе, ей,

(Бұл аңыз – бар аңыздың төресіндей).

Бүгін ғой басымды іздеп қаңғып жүрмін,

Кененің көрден шыққан денесіндей.

Біз Сыпатайды нақ бүгінгі күні де ақ­тай­тындар да, жақтайтындар да бар екенін білеміз. Мейлі, олар қанша ақтаса да, жақтаса да, Сыпатайды тарих отынан, әді­лет­тілік сотынан құтқара алмайды. Сыпатай қырғызға қарсы Кенесары сапында соғыспай-ақ қойсын; тек ағайынаралық бұл соғысқа қолы қосыла алмайтынын айтып, Кенесарының шағын жасағымен жалғыз-дара қалғанын қырғызға хабарла­ма­ғанда ғой. Рас, қырғыз – қазаққа ең жақын халық, ойы аралас, қойы қоралас, құдандалы ел. Бірақ солар қазақты жоңғар жағадан алып жатқанда етектен тартып, Жетісуға қол салып, жаумен қоса шапқан жоқ па еді?! Олай болса Сыпатайдың Кенесарыны таққұмар деп айыптауы қайран қазақтың болашағын байыптауы деп айта алмасақ керек. Сыпатайдың салғырттығы бүгіні­мізге әлі әсер етіп жатыр демей-ақ қоялық; алаштың ахуалы қазір де Маралтай ақын айтса айтқандай ғой:

Бүгін ғой басымды іздеп қаңғып жүрмін,

Кененің көрден шыққан денесіндей.

Қазақтың Кенесарының басын табуы – Алаштың «ақырып теңдік сұраған» арман отын жағуы.

Менің ақын Маралтайдың алып асқары­мыз Алатаумен тілдесуіне де айызым қана­ды. Қарт Қаратаулар түгіл, асқақ Ала­таудың да бір мұңды арманы бар екен.

Алатау, сен де ғаріп, мен де ғаріп,

Келеміз жүрекке мұң теңдеп алып.

Мен саған жыр оқиын, қасыма кел,

Қайтеміз түсінбейтін елге налып.

 

Алатау, сен де биік, мен де биік,

Қосылсақ – қосылғандай шерге күйік.

Сені күн, мені күншіл менсінбейді,

Тұрған соң табанымыз жерге тиіп…

 

Алатау, айналайын, барым – нарым,

Алладан соңғы сенсің – табынғаным.

Бұл қазақ сен болмасаң қайтер еді,

Өзіңсіз менің дағы мәлім халім.

 

Ақын жоқ жер бетінде мен сияқты,

Тау да жоқ бұ ғаламда сен сияқты.

Жадырап тұрайықшы, беу, Алатау,

Қазасы, қайғысы жоқ ел сияқты.

Қанағаттандырып қоймай, қанат­тан­ды­ратын арманды жыр осы емес пе?!

Әрине, Маралтайдың аталмыш жыр кі­та­бына қатысты айрықша айтылар алаш­тық сыр, арнайы тоқталар арман жыр әлі де көп. Асанәлі аға Әшімов айтқандай, ақын­ның «бір өлеңі – бір спектакль». Базбір жыр­лары тиянақты талдар болсақ – бір ма­қала аясына сыймай жатары да бар; өйт­кені, қашанда армандық суат, жалғандық шуақ, көркемдік қуат – көлемде емес, келелілікте, кемелдікте. Бұл тұрғыдан келсек, жұмыр жер бетінде тау Алатауға қандай тең жоқ болса, ақын Маралтай Райым­бек­ұлына да сондай тең жоқ екені ақиқат. Бұл Марал­тайдың өлеңінде өзі айтқандықтан ғана емес. Алаштық арманы – сыры, ақын­дық арманы – жыры: сөзі айтқандықтан. Рас, айта білу де – үлкен шеберлік, Алла тағала сыйлаған өнер. Алайда Ақын болып айта білу, өз айтқанына жеке басы сеніп қана қой­май, халықты да сендіріп айта білу – бұл айрықша таланттылық. Асылы, «жер бетіндегі ең мықты жалғыз ақын – менмін» деп сеніп, жер бетінде жасаған жүз бір ақын­ды қайталамай, Уолт Уитменге де, Есдәулет Ұлықбекке де ұқсамай, жырдағы жан баласы баспаған жаңа әлемге қадам басып, Гийом Аполлинер, Пушкин Александр, Құнанбайұлы Абайдан да «асып», жүрек шуағыңды жомарт шашып, жыр жазу – автордың бақыты ғана емес, әде­биет­тің де бақыты, әлеуметтің жақұты. Ал Маралтай солай айта, жаза алады:

А, дариға, батар күнге бататын,

Ант етейін атар таңға ататын.

Күллі әлемді тізерлетер алдыңа –

Мына Менмін, айналайын, Отаным!

 

Қатер төнсе қазақ дейтін ұлысқа,

Қаламымды айырбастап қылышқа,

Сенің қаның менің қаным болған соң,

Ең бірінші мен кірермін ұрысқа.

 

Мен туғанмын –

Ер Мұхаммед өлген күн,

Мен болмасам, жүрегіңді емдер кім?!

 

Хақ Мұхаммед айтып кеткен кешегі

Келеді деп…

Келген ақын – сол Менмін!

Туған сөз өнерімізге келіп, кең құлаш­таған, «Мына өмірге бір Мықты ақын келе­ді» деп айтқан ер Мұхаммед, хақ пайғамбар Мұ­хаммед сөзін растаған ақын Маралтай­дың жалған өмірде жүрген жолы жарық болуына қолдау көрсетіп қана қоймай, асқар биікте қанат қағып, туған халқы жү­регін жырымен емдеп, жұмыр жердің жеті қат қабатында жаңа жыр қалдырмай, Арман Өмір әлемін қалыптастыра беруіне тілек­тестігімізді білдіремін.

Ал менің осы мақаланы жазуымның өзі – оның Мемлекеттік сыйлықты алуға лайықтығының қарапайым бір дәлелі ғана. Егер біз автор-азамат жүрегін жарып шы­ғып халық жүрегіне жетіп жатқан шын мәніндегі алаштық сырды лайықты баға­лап, қазақ поэзиясындағы құйылып тұрған жаңа ақындық нұрды көре білсек, Марал­тайдың алуан сырлы, нұрлы, қырлы Арман Жырлармен жүздестіргеніне бек риза болып, бәйге беруге тиістілігіміз көп дәлел ті­лемесе керек.