«Барлық өнердің ішіндегі біз үшін ең маңыздысы – кино!» Бұл ұран бүгінге де­йін өз құндылығын жоғалтқан емес. Өйткені кино – өнердің кенже баласы, тұтынушысы жетіп артылар рухани құбылыс. Алайда рухани құбылыстың бір бөлшегі деп танылған қазақ киносының қазіргі жағдайы туралы сөз қозғала қалған тұста, оң көзқарастарын білдіретіндердің сирек кез­десетінін жасыра алмаймыз. Көрерменнің ығына қарай жығылған қазіргі қазақ киноларының әлсіз сюжет­тік құрылымы, фильмдердегі драматургиялық кемшілік, арзан күлкіге негізделген режиссерлік таяздық көңілге кірбің түсіретіні ақиқат. Бірақ қазақ кино өнерінің қасиетін танытып, шарықтау шегіне жеткізген туындылар да жоқ емес. Кино әлемінде арт­тағыға үлгі тұлға, өмірдегі болмысы мен өнердегі тәжірибесін ұштастырған екі мәрте Мемлекет­тік сыйлықтың лауреаты, «Құрмет»,
«Отан» ордендерінің иегері, Қазақ­станның Халық артисі, кино және театр актері, кинорежиссер, аса танымал тұлға
Досхан Жолжақсыновты әңгімеге тартқан едік.

– Өнер жолындағы алғашқы қадамдарыңыз қалай басталды? Актер болуды орындалған балалық арман дей аламыз ба?
– Шығыс Қазақ­стандағы Зайсан көлінің жағасында ат төбеліндей Балықшы, кейде Ақсуат деп аталатын құмды ауылда бір кіндіктен екі ұл, сегіз қыз туып-өстік. Домбырасы қолынан түспеген әкеміз партия-совет қызметінде болды. Өте сыйлы адам еді. Ал ұстаз болған анам Брежневтің қолы қойылған «Батыр ана» деген алтын жұлдызды алғанда, бір ай тойланғаны есімде. Ауылға ғана емес, облысқа келген өнерпаздың бірі біздің үйді айналып өткен емес. Әке-шешемнің айтуынша, есігіміздің алдында Сәкен Сейфуллиннің өзі болған көрінеді. Қазақ­станның Халық артисі Қамал Қармысов, Жүсіпбек Елебекұлы сынды кісілер де – шаңырағымызда қонақ болған адамдар. Әкеміз ұстамды болғанымен, мінезді адам болды. Әнші ғана емес, күйші, суырыпсалма әкемізсіз бір той, бір жиналыс өтпейтін. Бала кез­ден әке-шешеміздің өнегесін көріп өстік. Бұл кісілердің ақыл-кеңесі ке­йін жаңғырып жатыр. Айтатындары – Албан көтерілісі, Махамбет, қожалардың жерінде болған көтеріліс, Абай, Біржан, Ақан, Жарылғапберді, Балуан шолақ секілді әңгімелер. Әке-шешемнен көрген біраз дүниені «Біржан салға» кіргіздім. Шешем жарықтық әкемізді таңертең міндет­ті түрде атына мінгізіп, келген кез­де атынан түсіріп алатын. Содан ке­йін оның аяғын жуатын. Фильмде Әпіш Біржан салдың аяғын жуады ғой. Міне, мұны әке-шешемнен көрген үлгі ретінде қабылдадым. Анамның бұл әрекеті – ерінің мәртебесін көтеру, ерінің алдындағы мінажат.
Мен – 4-сыныптан интернат­та өскен баламын. Дүниеден озған аталарыма, апаларыма, қазір көз алдымда жүрген ұл-қыздарыма деген сағыныш, алапат сезім осы уақытқа де­йін қанбай келе жатыр. Бұл сезім – менің өнерімдегі басты қозғаушы күш.
Достық көшесінің бойындағы шек­арашылар училищесі. Бұл «КГБ» мектебі ме?» деп сұраймын. «Жоқ, бұл «КГБ» мектебі емес, «КГ   Б»-ға қарайтын шекарашылар училищесі» деген жауап естідім. Сол жерде көңілім сылт бұзылды. Бір аптадан ке­йін емтихан. Бір уақыт­та менің оң құлағым ауыра бастады. Сөйтіп ауырып жүргенде, бірінші емтиханым өтіп кет­ті. Содан училищенің бастығы келіп: «Курсант Жолжақсынов!», – дейді. «Мен!» – деймін. «Мына денсаулықпен қалай шекарашы боласың? Бірінші емтихан өтіп кет­ті. Ауылға қайтыңдар, әке-шешелеріңе қолғабыс болыңдар», – деп қағазымды қолыма берді. «Қали Жолжақсыновтың баласы оқуға түсе алмай қалыпты» деген сөз – біз үшін көтере алмас жүк. Таңертең оянып алып, ЖенПИ-ден басқа барлық институт­ты аралап шықтық. Бірінші емтихан бәрінде өтіп кетіпті. Сөйтіп жүргенде, жарықтық, ЖенПИ-­дің 2-курсында оқитын Бағдат деген апам бар еді. «Құрманғазы атындағы өнер институтында Хадиша Бөкеева деген Совет­тер одағының халық артисі екінші топ жинап жатыр екен. Бірінші топта балалар толық болмапты, соған бар», – деді.
«Абай жолынан» үзінді, қарасөз, Оспанханнан сықақ, Тұманбай Молдағалиевтен өлеңді бір аптада жат­тап алып, жаңағы институтқа бардым. Алғаш көзіме түскені – мұрты қияқтай, сақалы бар, бойы ұзын Тұңғышбай ағаларың. Бойы кіп-кішкентай, күнге күйген қап-қара мен басқаларға қарап, айнаға қарауға қорқамын, арландым кәдімгідей.
Емтихан кезінде Қазақ­станның Халық артисі, профессор Асқар Тоқпанов, Рәбиға Қаныбаева, Шолпан Жандарбекова жиналғандарды «Басқа оқуға барыңдар, мал бағыңдар» деп шетінен құлат­ты. Кезек маған келді. Жөнімді сұрағаннан ке­йін, дайындаған дүниелерімді оқыдым. Балаларға қарап тұрып: «Міне, қараңдаршы, балалар! Түр десең, түрі жоқ, бой десең, бойы жоқ. Кейпі мынау – қап-қара. Атың кім еді, айналайын!» «Досхан!». «Оқыған нәрсесіне өзі сенеді, біздің сенбеске амалымыз қанша?! Ең болмағанда, осылай оқысаңдаршы», – деп мені үлгі қылып, құжат­ты тапсыруға рұқсат берді.
Төрт жасымда әкемнен домбыраны алып, тыңқылдатсам, 10-15 жасымда домбыраны кәдімгідей шерте бастадым. Күршімде орналасқан интернатымыз жабылып, Құйғандағы жаңа мектепке ауыстырылдық. Оркестр құрылды. Сол оркестрдің мүшесі болып мен кірдім. Домбыраны шерте-шерте бәрінің алдына шықтым. Хорда ән айтамын. Концерт­тік бағдарламада би билеймін. Қысқасы, мен үлкен өнерпаз болдым. 9-сыныпта үлкен фестиваль болып, Қарагөз деген апамыз ұстаздар арасынан, мен оқушылар ішінен суырылып шығып, бірінші орын алдық. Ал актер болуды балалық армандарымның орындалғаны деп айта алар едім.
– «Спектакльде рөл ойнап жүріп, тәжірибе жинақтайсың» деген екенсіз бір сұхбатыңызда. Ал киелі театр сахнасындағы ең сүбелі рөлдеріңізді атап бере аласыз ба?
– Театр мен кинода ойнаған эпизодтардың бәрі – менің жан дүнием. Өйткені мұның өзегінде менің өнерге деген адалдығым жатыр. Сондықтан маған бәрі қымбат. Бірақ өсу жолында қадау-қадау дүниелердің болғаны рас. Оның бірі – Ғабеңнің «Ақан сері – Ақтотысындағы» Ақан сері рөлі. Содан ке­йін Әкім Тарази ағамыздың «Індет» деген драмасы. Мен театрда «Індет­тегі» Әзберген рөлі үшін алғаш рет Мемлекет­тік сыйлық алдым. Қазан айында тек мұсылман жұртынан құралған үлкен фестиваль болды. Сол фестивальде Әзбергеннің рөлімен Гран-при алдым.
Драмадағы кезең 1937 жыл. Қызын да, әйелін де аямаған коммунистік партияның мүшесі болған кейіпкердің ең аяғы өлімнен қорқатын, өлімге келгенде жасқанатын пенде күй жағдайға түсетінін дәлелдейтін спектакль. Тәжірибе дегенде, адамның өмірден жинақтағанын да айта кету керек. Отбасы, балалы-шағалы болу, отбасыңа деген жанашырлық, жарыңа деген махаббатың барлығы кез келген адамның басынан өтетін кезең болғанымен, әркімнің қабылдауы мен тұжырымы қашықтан сусындайды. Алдымен, адалдық. Кісіліктің ең жарқын бейнесі өзіңмен-өзің қалғанда, өзіңе -өзің есеп берген кез­дегі кісілігіңді танығанда байқалады.
– Күллі жұртқа есіміңіз кино арқылы мәшһүр болды. Тұңғыш рет қандай фильмге түстіңіз?
– Шәріп Бейсенбаев деген ағамыз болды. «Белый квадрат» деген кино қойды. Басты рөлде бокстан Қазақ­станның төрт дүркін чемпионы болған Әбдірахманов. Рингтегі рефериді ойнадым. Кішкене ғана эпизод. Одан ке­йін «Бұлақ» деген де фильм түсірді. Мұнда да эпизодты ойнадым. Бұл кинолардың өзі қысқаметражды кино болып келетін. Содан ке­йін Дулат Исабеков ағамыздың «Гауһартас» фильмі. Эпизодқа ән қажет екен. Қызылорда облысынан алып келген «Келші, айым» деп аталатын жаңа әнім бар еді. Келінді кештен шығарып келе жатқан кез­де қайын інісі қызғанады. Үйге шығарып келе жатып, композитор Мэлс Өзбековтің «Келші, айымды» айтамын.
Әскербекті сомдадым, «Даладағы қуғындағы» Хамит секілді сүбелі рөлдерді ойнадым. Мені көркемдік ортада алып қалған Абдолла Қарсақбаев ағамыз. «Осыдан дұрыстап ойнап шықпа, әкеңді танытамын», – деді. Хамит ат­ты кейіп­кермен мінез жағынан да, ұстаным жағынан да тоқайласатын жағымыз шаш-етектен. Жастайынан елін-жерін қорғау үшін қолына қару алған бейбақ. Осы фильмнен ке­йін жұрт мені «Хамит» деп таныды. Шұғыл дүниелерге деген алғашқы қадамдарым осылай басталды.
– «Көшпенділер» фильмінде Қалдан Серен рөлін сомдап шықтыңыз. Қандай әсерде болдыңыз? Негізінен, өзге адамның образына ену ішкі жан дүниеге әсер ете ме?
– Мен білетін екі-ақ кейіпкер бар. Бірі – Шекспирдің «Отеллосы», «Орамал қайда?», – деп қызғанышпен Дездемонадан орамалын сұрайтын. «Бұл 45-ақ секунд болатын сахнада актер мейлінше бір қызғанышты сезініп, бүкіл болмысын, адамдық қасиетін осы қысқа ғана уақытқа кіргізсе, қалғанының барлығын жай былай жат­танды дүние қылып алып шықса да болады» деген Шекспирдің өзі. Екінші Смоктуновский ойнаған ұлы рөл. Осы рөлдер мені таң-тамаша қалдырды, ойландырды. Сондықтан кейіпкердің кейпіне кіру туралы ұлы Станиславский: «Әр ойнаған рөл – өзің арқылы, өзіңнің қасиетің арқылы, өзіңнің түсінігің мен пайымың арқылы табиғат берген күш-қуатыңа, ықыласың мен бейіміңе байланысты ғана ойналатын дүниелер», – дейді. Киім, грим адамды өзгертеді, бұл арқылы да кейіпкерді сезіне бастайсың. Олардың да саған беретін бір заңдылығы бар. Міне, актердің өзінің жинаған тәжірибесі, өмірлік түсінігі, ақылы, қиялы, сезімі – бәрі қосылғанда ғана әсерлі сомдау жүзеге асады.
Мен көрерменді қаншалықты сендіре білдім, оны мен білмедім. Бірақ бір эпизодта Оразға«маған сәйгүлік таңдап бер» дейді ғой. Сонда ат­тың ішінен біреуін таңдайды. Қалдан-Серен: «Есіңде болсын, не сынға түсесің, не мейлінше маған жақындай түсесің. Егер таңдалған атың дұрыс болмаса, саған қиын болады», – деп Оразға ескертеді. Содан атқа қарғып мініп, шауып келіп, Оразды мақтайды. Осы кезеңді ойнағаныммен эпизод бітеді, артыма қарап, бір жымиятын жерім бар. Эпизод біткеннен ке­йін ду-қол шапалақты естіп, өзім таңғалдым. Эпизодтың біткеніне қол шапалақтады ма, әлде менің ойныма ма? Сөйтсем, режиссер: «Америкалық мықты актер болған. Мына ойыны соның тәсіліндей», – деп мақтаған екен. Киноға түсуге келген шетелдік актерлар бізді кішкене менсініңкіремей, үстірт қарап жүрді. Осы эпизодтан ке­йін және режиссердің маған деген марапат ойларынан ке­йін бұлар басқаша қарай бастады.
Шын мәнінде, бұл кино маған ұнамайды. Біріншіден, Абылай жоқ. Біз үш жүздің басын қосқан, аласапыран кезінде өзі бастаған екі мемлекет­ті текетіреске жібермей, ортасында сұлтан болып, солардың тепе-теңдігін қазақ үшін ұстаған Абылайдың кейпін көре алмадық. Осы кинода Ақселеу Сейдімбек ағамыз екеуіміз кеңесші болдық. Бұл кісі де менің ойымды айт­ты. Екеуіміз қарсылық білдіріп, сценарий жазған адамға бардық. «Мына кейіпкерді ауыстырсаңыз. Ең болмағанда, Оразды ойнаған актерға берсеңіздер. Не болмаса, Дакаскосқа берсеңіздер». «Жоқ, бұл жаңадан келе жатқан жұлдыз. Сіздер мұның ойыны арқылы ертеңгі күні киноларыңызды сата аласыздар, әйтпесе, қиын болады», – деді. Біз бұл уәжді қабылдамадық, амал қанша?! Бірақ киноның бір ғана жаңалығы – қазақтың жерін, қазақтың тұлғасын, қазақтың жау­гершілік рухын шетелге танытқан кино болғаны. Бір жағынан, кино өзінің миссиясын орындады.
– «Құнанбай», «Біржан сал» ат­ты фильмдерде асқан жауапкершілікті қажет ететін тарихи рөлдерді сомдадыңыз. Тарихи образдарды көрерменге жеткізу қаншалықты қиын болды?
– «Көшпенділерде» қалай болғанда да, Голливуд қой. Олардағы тәртіп, үрдіс бізге ұқсамайды. Таңғы сағат үште көлікпен алып барады, актерға арналған вагонға алып келеді. Ассистент қарсы алып, «мистер Досхан» деп жаңағының ішіне кіргізеді. «Жата тұрыңыз мен өзім сізді оятамын», – дейді, одан басқа мені оятуға ешкімнің хақы жоқ. Бір уақыт­та есігімді ақырын қағады. «Мистер Досхан, сізге грим дайын тұр».
Бірде ұйықтап кетемін. Оянсам, өзімді-өзім танымаймын. Грим салынған, шаштың барлығы желімделген. Адамдар шапқылап жүр, бәрінің сақадай-сай екеніне таңғалдым. Кино біткеннен ке­йін, неге осылай кино түсірмеске деген ой алғаш пайда болды.
Әлия Бөпежанова деген апамыз бар. Қазақтың жанашыр қыздарының бірі, әдебиет пен өнердің білгірі, сыншысы. Маған бір сценарий жазатын адам тауып беруін өтіндім. Сөйтіп, маған Таласбек Әсемқұлов ағамызды тауып берді. «Досеке, мына журналда менің Абылай туралы француздарға жазған бір сценариім бар. Өкінішке қарай, олар түсірмеді, осыны оқып көріңіз», – деді. Оқып шығып, көзіме жас алдым. Маған сал-серілер кезеңі жақын екенін ескеріп, тағдыры тарихта да, өмірде де драмалық, трагедиялық нұсқада өткен Біржан салды таңдадық. Бес жыл дайындадық. Бес жыл үзіліс болды.
Бес жылдан ке­йін тақырып іздедік. Біз Абай дедік, Қобыланды дедік. «Неге Құнанбайды алмайсыңдар? Қазақ үшін тың тақырып – Құнанбай», – деп бұл тақырыпты ойға салған үйдегі жеңгелерің – Қарагөз.
Тарихи кезеңдер мен сілкіністерде аман қалған ұлт болсақ, осындай кейіпкерлеріміздің арқасында аман қалдық. Рухымыз жоғалмады, әдет-ғұрпымыз пен иманымызды, оның өзегіндегі тілді сақтап қалдық. Құнанбайға батыл шықтық.
«Біржан салды» серінің өзі жүрген жерде түсірдік. Қараға­йдың арасы, сұлу Көкше. Біржан сал Ләйліммен танысып қайт­қаннан ке­йін, мәйіт­ті түсіре бастаған кез­де сап-сары гүлдер тұрады. Сары түс уайымды білдіреді ғой. Алғаш түсірген киномдағы алғашқы кадр. Монитордан көргенімде көзімнен ағыл-тегіл жас ақты.
Фильмнің тұсаукесерін Астанадағы үлкен кино үйінде өткіздік. Кино біткеннен ке­йін барлығы құшақтап, құт­тықтап жатыр. Біреу айғай салды: «Апыр-ай, Біржандай дүниеден озсам, арманым жоқ», – деді. Бұл несімен әсерлі? Киноны көрерменнің түйсіне қабылдауы арқылы кино әсерлі болды. Бұл – мен үшін үлкен марапат.
Ал «Құнанбай» фильмінде арқамда мұздай болған дүние – мен жалғыз қалғандай, бұл кино менен басқа ешкімге керексіз екенін сезгендей болдым. Мен үрейлендім. «Досымнан қорықпаймын, көп болса сатар, жауымнан қорықпаймын, көп болса атар, менің қорқатыным – немқұрайлылық» деген бір қағида бар ғой. Немқұрайлы, үні шықпас адамдардың кесірінен жер бетінде түрлі қылмыс жасалып жатыр.Немқұрайлылық мені ұйықтап жатқан жерімнен оятқандай болды.
«Құнанабайды» 1 ай, 18 күнде түсірдік. Біріншіден, бұған себеп – қазақтың атпал азаматы, саяси қайраткер, өнерді түсінетін, ұлтына жанашыр әкім Бердібек Сапарбаевтың сөзі. «Досхан деген актер «Біржан салды» түсірген, «Құнанбайды» түсіремін деп келіп отыр екен. Құнанбай – жалғыз біздің ғана емес, қазақтың намысы. Сондықтан барлығың бірдей атсалысыңдар», – деп бүкіл киіз үй мен жабдықтарды, ат, ер-тұрманның бәрін түгендеді, Қарауылдағы кәрі-жас халық түгелдей жиналды. «Айналайын, Досхан, Құнекеңнің аруағынан қорқып келдік», – дейді сол жердегі үлкендер. Әбіш ағам айтады: «Өлі риза болмай, тірі байымайды деседі. Аруақ разы болмай, абырой асар ма? Абыройсыз айбар біте ме?! Ендеше, талайды тарихтың тар өткелінен сүрінтпей өткізген бабалар шапағаты бізге де тигей! Баба аруақ баршамызға жар болғай!» Осы ұлы түсінік сол жерде болды. Абай елі, Құнанбай жұртының рухани қолдауымен, Бердібек бауырымыздың әкім ретінде ұран тастауымен киноны 1 ай, 18 күнде бітірдік.
«Құнанбайдың» тұсаукесері Астанадағы медиаорталықта болды. Әбіш ағам тірі, академик Мырзатай Жолдасбеков, Қуаныш Сұлтанов барлығы сахнаға жүгіріп шықты. Әбіш ағам ойымыз орындалды дегендей «Свершилось!» деді. Ал Мырзатай Жолдасбеков: «Мұқаңның арманы еді, Құананбайдың аруағының алдында қарыздар едім деп еді. Міне, сол қарызын Досхан, сен орындадың!», – деді. Осыған да шүкіршілік. Киномызбен 2016 жылы бәйгеге қосылдық, мен Мемлекет­тік сыйлықты екінші рет алдым. Бұл – мақсатым мен мақсатыма деген адалдығым айқындылығы, ақылым мен мақсатымның біріккен еңбектің нәтижесі. Ұлтымыз өнердің өміршеңдігін көріп, оны құдіретке балаған ғой. Бойымдағы өнерге деген, халқымның төлтума дүниесіне деген сүйіспеншілігім құдіретке айналса, 62 тамырымнан өткізген өнерім халыққа жетсе, өнерпазға бұдан асқан бақыт бар ма?! Мен бақыт­тымын, өнерде де, өмірде де.
– Шеберлігіңізді шыңдап, талантыңызды танытқан, ғұмырыңыздың ажырамас бөлшегіне айналған фильмдердегі қызықтар мен қиыншылықтар жайлы айта кетсеңіз. «Әт­те­ген-­ай» деген сәт­тер болды ма?
– Өмірде қияли адаммын, өнерде келесі кезеңді ғана жоспарлап, арман тұтпасам, «мен ананы ойнамадым-ау», «мынаны ойнауым керек еді-ау», «сол кейіпкер менікі еді» деген арман болмапты менде. Театрда да, кинода да. Жоғарыда айтылған немқұрайлылық қана «әт­теген-айды» туғызады.
– Қазақ­стандық көрермен қазақ киносын сынға алады. Ал сіздің еліміздегі кино саласына көңіліңіз тола ма? Қалай ойлайсыз, кино түсіруге бөлінген бюджет өз жемісін беріп жатыр ма?
– Біз, қазақ, мақал-мәтелдерді шығара бергенбіз, бірақ оларды іске асыру жолы жазылмапты. Біз бүгінгі ұрпақтың қолдарына бір-бір телефонды ұстат­тық. Сонымен, алдымыз – тұман, жолымыз – соқпақ. Айғайға дайынбыз, жақсы мен жаманды білеміз. Өнерге келгенде талғам жоқ. Ал бақыт­ты өмір сүруге болады, бірақ абыройлы өмір сүру – мұра. Абыройлы өмірдің өзегінде адамгершілік жатыр, адамгершіліктің өзегінде талғам-таразы жатыр. Бұл – өмірге тиесілі дүние. Талғам-таразың болмаса, өнерге эстетикалық дүние әкеле алмайсың. Киноорталықта 11-12 адамнан құралған сараптама бөлімі бар. Соны басқарғаныма үш жыл болды. Сонда тағы да немқұрайлылықты байқадым.Қазіргі сценаристердің көбісі бүгінгі көкөзекті өртейтін жезөкшелік, нашақорлық секілділерді аладыдағы, сценарий жазады. Бұл ертең үнді фильмі болып шығады. Жазғандарында адамның жанын асқақтататын, адам екенін дәлелдейтін, алдына болжайтын жолын, ертеңіне не қалдыратынын бажайлайтын кейіпкер жоқ. Жастардың түсіретіні – қысқаметражды кинолар. Кейбіреуінің арасында халықаралық фестивальдерден орын алып келіп жатқандар бар. Жаман емес.
Ал билік сценариді оқуға тым қысқа уақыт береді. Былтыр 145 сценарий оқыдық. Соған берілген уақыт бір, бір жарым ай. Бұл уақыт­та әрқайсысын оқып, талдап, мінездеме жазып үлгеруіміз керек. Екіншіден, біз әлі қоғам ретінде заңға бас ұрғымыз келмейді де. Заңды мойындағымыз келмейді. Әрине, заңның ішінде аласы да, құласы да болуы мүмкін. Құжат­ты уақытымен толтыру, еш жерде кредитің болмау, барлығы заңды болуы керек. Мерзімі өтіп кетеді, артынан айғай шығарады. Келеңсіз дүниелер осыдан шығады. Креслодан креслоға ұшып жүрген «аузы қисық болса да, байдың баласын» отырғызу салты қалай болса, оның қызмет ету салты солай болатынын қайдан білсін?
Келесі мәселе – еңбектің бағаланбауы. Осы арада «Егер адал еңбек соншалықты бағаланып, қадірленетін болса қазір есек алтын төсекте жататын еді» дейтін америкалық актердің сөзін айт­қым келеді. Қоғам болып еңбекті бағалауды әлі де үйрене алмай келе жатырмыз.
Менің арасында өлең жазатыным бар:
– Адамға сену – мінәжат, өзіңе сену,
Сенімді ақтау – ақирет, өмірге сену.
Атыспаққа жау десең, берері не?
Бетсіздікке дау десең, керегі не?
Дүние ғапыл!
– Керемет! Аға, қазіргі қазақ кинолары көрерменнің ыңғайына қарай түсіріліп жатыр. Ал көрерменнің жетегінде түсірілетін фильмдердің нағыз өнер туындысы емес екені белгілі. Бұл қордаланған мәселені қалай шешуге болады?
– Осы мәселені талай мәрте көтердік. Кино – қасиет­ті жанр, оны әркімнің қолына ұстата салу мүмкін емес дүние. Бүгінде ақша тапқанның бәрі кино түсіріп кет­ті. Осындайлар көрерменнің талғамын бұзып, жеңіл дүниелермен қалталарын толықтыруда. Мұнда тұрған не бар деуге болады, әрине. Бірақ біз қасиет­ті өнерді қандай жағдайға душар етіп жатырмыз? «Өнердің ішіндегі ең сәулелі, ең асқақ дүние – кино» деген Лениннің сөзіндегідей асқақ дүние беріп жатырмыз ба? Өзі туралы кино түсіргілері келетіндер де табылды. Оны, әуелі, үлкен экранға емес, теледидарға беру керек. Біреу туралы деректі кино экраннан өтіп, теледидардан көрсетілсін. Өйткені теледидардың көреремені көп. Міне, осындай дүниелерге қолымыз жетпей жатыр. Билік те бұл мәселеге немқұрайлылық танытады. Қаржыға келіп тірелгенін білгенде «еее, бәсе!»дейсің.
– Әңгіме соңы ндағы сұрақ, алда қандай жоспарларыңыз бар?
– Ат пен баланың тағдыры жайлы «Күрең» ат­ты сценарий дайындап едік. Жылқы туралы кино бізде жоқтың қасы. Өйткені біз қазақты жылқы мінездес дейміз ғой. Сол жылқының өзіне сай, адамға татырлық қасиеті ғана емес, мінезі де бар ғой. Сол мінезін экраннан көрсетсек деп едік. Бұл жоспардың қай күні орындалатынын бір Алла біледі. Үміт, арман таусылмас. Осының жетегінде жүреміз, жүргіміз келеді. Бірақ арман – ұзақ, ғұмыр – қысқа, уақыт өтіп бара жатыр. Жасың да ұлғаяды, жастық кез­де тапқан сырқат­тар да адымды қысқартып келе жатқан жайы бар. Ертеңгі күні «өмірім – өзгенікі, өлімім – өзімдікі» болады да. Күш-қуатымыз бойымызда тұрғанда, бір нәрсе жасап қалсақ екен дейміз!
– Сізден күтеріміз көп, аға! Әңгімеңізге рақмет!

Дана САДЫРҚАН