ҚУЫРШАҚТАР ӘЛЕМІНЕН КІТАПҚА ДЕЙІН…
Сапарғали Бегалиннің «Бала Шоқанында» сары балшықтан ойыншық жасап отыратын Мысық атты бала көпшіліктің есінде болар. Бейімбеттің «Талақ» әңгімесінде де кішкентай Күләмза қуыршағына жаулық жауып ойнайтын еді ғой. Оңтүстік Қазақстан облыстық қуыршақ театрының директоры Бақтияр СПАНОВ бүгінгі баланың қуыршақпен ойнап қана қоймай, қуыршақтар әлемі арқылы әдебиет пен мәдениетті, өнерді түсінуге мүмкіндігі мол екенін айтады…
– Әңгімемізді Оңтүстік Қазақстан облыстық Қуыршақ театрының тарихынан бастасақ…
– Театр 1983 жылы қазақтың біртуар ұлы, мемлекет және қоғам қайраткері Асанбай Асқаровтың бастамасымен ашылған. «Шымкентте халықтың саны жарты миллионға жуық, алайда, балаларға арналған Қуыршақ театры әлі жоқ», – деп, сол кездегі Республикалық Министрлер кеңесіне хат жазып жүріп, осы театрдың ашылуына ықпал жасаған екен. Асанбай Асқаров үлкен мемлекет қайраткері ғана емес, балалар тәрбиесіне көп алаңдаған тұлға ретінде де ел есінде деп ойлаймын. Асанбай Асқарұлының бастамасымен сол жылдардың өзінде Шымкентте Балалар теміржолы, Дендропарк, Зообақ және біздің Қуыршақ театры ашылыпты. Баланың балалық шағы жақсы өтсін деген мақсатпен Шымкентте сол кезде жұмысын бастаған, балаларға арналған түрлі мәдени-демалыс орындарында әлі де балалар үзілген емес. Асанбай Асқарұлының тағы бір көрегендігі осы Қуыршақ театрын ашқан соң, міндетті түрде кішкене немерелерімен театрға келуді дәстүрге айналдырыпты. Ол кісі келген соң, күллі бюро мүшелері де өз балаларын ертіп, Қуыршақ театрына жиі келеді екен…
– Қуыршақ театры қазіргі күні балаларды қандай қойылымдармен қуантып жүр? Жаңа шығармалар қоюда, таңдауда қандай да болсын кедергілер бар ма?
– Қуыршақ театрының негізгі мақсаты – қуыршақтар әлемі арқылы балаларды өнерге, театрға, әдебиетке, парасаттылыққа баулу. Бүгінгі балалар теледидар мен интернетке көбірек қызығады. Ал біз балаларды өнер әлеміне, кітап дүниесіне жетелеп апарғымыз келеді. Өзіңіз де мойындайтын шығарсыз, кино көрген мен кітап оқығанның арасы жер мен көктей. Адам зерек болуы үшін дүниетанымы кең болуы керек. Дүниетанымы кең бала ертегі, әңгімені әсерлі айта білуі керек. Ал әңгімені әсерлеп айта білу үшін кітапты көп оқуың керек. Баланың қолына кітапты ұстата салып, «кітап оқы» дегеннен ештеңе өнбейді. Баланы өнер мен әдебиет әлеміне театр арқылы жетелеп әкелсең, ұтарымыз да көп.
Оңтүстіктің мәдениетке деген көзқарасы жақсы. Бұл өңір еліміздегі кәсіби сегіз бірдей театры жұмыс істейтін бір-ақ облыс. Асқар Мырзахметов басшылық еткен кезінде бірнеше ірі мәдени ғимараттар салынды. 1983 жылы Асанбай Асқаров өкіметке хат жазып ашып беріп кеткен ескі ғимаратта отырғанымыз ғана көңілге қаяу түсіреді. Бұл ғимарат 1937 жылға дейін шіркеу болған. Кейін Шанин атындағы облыстық театр, Жастар театрынан бөлініп шыққан Сатира театры осы ғимаратта өнер көрсеткен. Жүсіп Ақшораевтың: «Біз бәріміз шіркеуден шыққанбыз» деп, әзілдеп айтатын сөзі бар еді, сол ескі шіркеуде әлі отырмыз. Жеке Қуыршақ театрын салып берсе деген тілегіміз бар. Қазір театр 96 орындық. Бізге ары кетсе екі жүз орындық театр жетер еді. Сыртынан көз тартатын, балалар еліктейтін ертегі кейіпкерлерінің суреттерін әдемі қылып жарқыратып салып қойған көрікті ғимаратымыз болса дейміз. Қазіргі ғимарат мемлекеттің қарауындағы жәдігер болғандықтан, мұның сыртын жөндей алмаймыз. Қабырғасы да қайта-қайта жарылып кетеді. Шатырынан су ағады. Көненің көзі болғандықтан, ғимаратқа өзіміз күрделі жөндеу жүргізу заңға томпақ келгендіктен, Төтенше жағдайлар комитетіне де, Қазреставрацияға да хат жаздық. Жақын арада жақсы жаңалық болып қалар деген үмітіміз бар.
Алайда, мемлекет қарауындағы тарихи жәдiгерге күрделi жөндеу жүргiзгеннен жаңа ғимарат салған арзанға түседi дейдi мамандар. Оған қоса, қуыршақтармен безендірілген, балалардың күлкісіне толған көркем ғимарат Шымкенттің шырайын одан әрі асырар еді ғой дейміз.
Облыстың қазіргі басшысы Бейбiт Атамқұлов та мәдениетіміздің жанашыры екенін ісімен дәлелдеп келеді, әкім болып келісімен бірден театрға ат басын бұрып, Ж.Шанин атындағы облыстық академиялық қазақ драма театрының қойылымын тамашалады, осы театр ұжымына автобус сыйға берді. Шымкент қаласының әкiмi Ғабидолла Әбдiрахымов та қаланың 2020 жылғы тұжырымдамасын бекiтiп, қаржы бөлдiртiп үлгерді. Ендігі жақын болашақта бізді де жаңа ғимаратпен сүйіншілесе деп отырмыз.
Иә, бұл көне ғимаратта талай қойылымдар қойылды. 1983 жылы ашылған театрдың 1984 жылы репертуарында бір спектакль ғана болса, 1986 жылы 164 қойылымды сахналапты. Осы күні маусым сайын репертуарымызды жаңа шығармалармен толықтырып отырамыз.
Осы күні бір жексенбі орысша, келесі жексенбі қазақша қойылым қоямыз. Орысша қойылым қояр кезде міндетті түрде аншлаг болады. Апалары, аналары, әкелері балаларын жетелеп әкеледі. Қойылым барысында балаларына шығарманы түсіндіріп отырады. Қойылым біткен соң, жанымыздағы саябаққа апарып, балмұздағын әперіп, әткеншегіне отырғызып, балаға демалыс жасап береді. Қазақтың да балалары театрға бүгінгіден көбірек келсе, олар да мәдени-рухани демалыстан кенде қалмаса деп армандаймын.
Біздің театрда екі труппа: Қазақ және орыс труппасы. Алайда, штат саны өте аз. ҚР Мәдениет министрлiгi бекiткен штаттық кесте бойынша әр труппада 20 әртiстен кем болмауы тиiс делiнген. Ал бізде екі труппаны қосқанда бас-аяғы 17-ақ қызметкеріміз бар. Кез келген театр музыка бөлiмiнiң меңгерушiсi, режиссердiң көмекшiсi, труппа меңгерушiсi, гример, техника қауiпсiздiгi жөнiндегi инженер, бутафорлар, ағаш ұстасы мен дәнекерлеушi секiлдi мамандарсыз жұмыс істеуі қиынға соғады. Бізде, әсiресе, қуыршақ жүргiзушi әртiстер тапшы. Ал бізде ондай қызметкерлер жоқ, себебі штат саны аз. Осы мәселені көтеріп, жоғары жаққа арнайы хат та жаздық. Министрліктен келген жауапта мұны облыстық бюджет шешетінін айтыпты. Жақын болашақта облыс басшылары мұндай мәселені шешіп берер деген үмітіміз басым.
Бауыржан Момышұлы атамыздың бір сөзі бар: «Дүниеде бала-шағаның у-шуынан асқан әуен жоқ», – дейді. Жексенбі күні біздің театр бала-шағаның у-шуына толады. Мұндай жақсы әуен тұнып тұрған театр жағдайының жақсаруы үшін әркім қолда бар көмегін аямайды дегенге сенгіміз келеді.
– Қуыршақтарға қайда тапсырыс бересіздер?
– Өзіміздің тігін цехымыз бар. Театр ашылған жылы бас суретші болып Дәуренбаева Майра Асанқызы жұмыс істеген. Ол кісі жасаған қуыршақтар шынымен ғажап. Күллі Қазақстан осы кісінің қуыршақтарына тәнті болады.
– Балаларға арнап шығарма жазатын драматургтер көп пе?
– Қайдан?! Балалардың тілінде сөйлеп, балалардың ойын дөп басар драматург өте аз. С.Оспанов, Н.Оразалин, Д.Исабеков, М.Байғұт, т.б. мықты авторларымыз бар. Осы кісілердің шығармалары көптеген фестивальдерде жүлдемен оралып жүр.
1993 жылы Н.Оразалиннің «Ақ құс туралы аңыз» атты спектаклі Түркияда өткен халықаралық фестивальде көрерменнің алғысына ие болып, олжамен оралды. 2002 жылы Алматы қаласында өткен Қазақстанның қуыршақ театрының І фестивалінде орыс труппасы Т.Өтебаевтың «Мир Пушкинских сказок» атты қойылымын, ал қазақ труппасы А.Қадыровтың «Малшылар патшасы» атты қойылымын көрсетіп, жүлделі орынды иеленді. 2004 жылы Ақтөбе қаласында М.Байғұттың «Достық мектебі» шығармасымен жүлделі бірінші орынды иелендік. 2005 жылы Түркияның Измир қаласында С.Оспановтың «Мұңлық-Зарлығын» көрерменге ұсынып, қаржылай сыйақымен елге мерейіміз өсіп оралдық. Дулат ағамыздың «Киелі алма» қойылымымен халықаралық фестивальдің жүлдегері болдық.
Түркия, Болгария, Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан елдерiнде гастрольдiк сапармен болдық.
Театрымыз еліміздегі тарихи атаулы күндерді де балалармен бірге атап өтіп келеді. Мәселен, Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай 25 қайырымдылық шарасын өткізуді жоспарға енгіздік.
– Әңгімеңізге рахмет!
Әңгімелескен
Қарагөз СЕРІКҚЫЗЫ.