Қазақтың мұңын мұңдаған
Дидахмет Әшімханұлы атындағы «Саф» жас қаламгерлер бірлестігінің жазушының туған күніне орай өткен кезекті отырысында «Ақшоқы», «Құдайсыздар», «Жер аңсаған сарыатан» және «Тасқала» атты шығармаларындағы бүгінгі күн шындығы талқыланды.
Әңгіме жанрының айтулы шебері Дидахмет Әшімханұлына тән ерекшелік – қоғам өзгерістерін тап басып тануы, ондағы құбылыстарды жекелеген адамдардың тағдыры мен мінез-құлқы арқылы беруі дер едік. Отырысқа қатысқандар, әсіресе, қазіргі елімізде өршіп тұрған мәселелердің барлығы дерлік жазушы шығармаларында көрініс тапқанын атап айтты. Әлеуметтік әділетсіздік, басшылардың озбырлығы, сатқындық, бірін- бірі алдау, қорлау, — қазіргі күнгі үйреншікті көріністер.
Бүгінгі қазақтың ең зор мәселесі болып тұрған – жер дауының бастауы сонау отаршылдық кезеңнен тартып, кешегі кеңестік тұста жария да жасырын жүргізілген жымысқы саясаттың салдары десек, бұны да жазушы өз туындыларында жеріне жеткізе айтып кетіпті. «Ақшоқы» мен «Жер аңсаған сарыатандағы» қазақтың туған жерге деген құрметі, алыстаған кездегі аңсары мен сартап сағынышы қазақ үшін киелі ұғымға келіп тіреледі. Туған жерден айрылу қазақ үшін өмір сүрудің мән-мағынасынан айрылғанмен тең. Бұған кейіпкерлер тағдыры дәлел.
Ал «Құдайсыздарда» бейнеленген бір отбасының өмірі күнделікті тіршілікте жиі кездесетін, жүрекке жүк артатын, өкініштен өзекті өртейтін жайттар. Өзінен туған балаларына керек емес кейуана, өзімшілдік, күнкөріс дертіне шалдыққан ұрпақ – міне, бұның бәрі оқыған сайын ойдан ой туындатып, санаға салмақ салады. Сол кездегі атеистік жүйенің кесірінен ұрпақ арасындағы байланыстың әлсіреуі, жан бағу үшін мәжбүрлікпен құдайсыз қоғамға бет бұруы, ана мен бала, ата мен немере арасындағы сабақтастықтың жойылуы сынды кереғар көріністер қазақтың бір дертіне айналған. Осы тұрғыда отырысқа қатысқандардың бірі «Дидахмет Әшімханұлы – қазақты Абайша түсінгендердің біреуі» деді. Бұл – жазушының қазақ қоғамының мұңын мұңдап, жоғын жоқтау бағытында еткен еңбегінің бағасы дер едік. Ол әрбір шығармасында қазақ тағдырын толғап, әлеуметтік салмақты ой тастайды. Сонысымен де Дидахмет Әшімханұлы шығармаларымен оқырманның жүрегіне жол тауып, әлеуметтің әділетті сыншысына айналды. Отырыстан осындай ой түйдік.
Дина Имамбай.