Бүгінгі қоғам ел үшін қызмет ету жолында барын аямайтын, жаны таза жанашырларға зәру. Көпшілігіміз әлденеге қолымыз жетсе болды, өзгені ұмытып, қарақан басымызды күйттеп кетеміз. Шындығында бұл өмір айналасына қамқор, жанашыр жандар арқылы ұдайы нұрланып тұратын сияқты. Біз білетін кішіпейіл де қарапайым, білім, ғылым көкжиегінен көтеріліп, ұлт руханияты мен әдебиетіне үнемі көңіл бөліп жүретін қайраткер тұлға – Қазақстан, Ресей, Украина Ұлттық Ғылым академияларының академигі, оннан астам ТМД мен өзге де шет елдердегі бас аграрлық университеттердің құрметті профессоры және докторы, академик – Тілектес ЕСПОЛОВ осындай жаны жайсаң,  болмысы бекзат азамат. Ұзақ жылдардан бері еліміздегі ауыл шаруашылығы саласына қажетті маман даярлайтын, 85 жылдық тарихы бар білім шаңырағы – Қазақ Ұлттық Аграрлық университетін абыроймен басқарып, жаңа белестерге көтеріп келе жатқан ұтқыр ұйымдастырушы, білікті басшы ретінде ел алдындағы жауапкершілігін сезініп, Елбасы сенімін ақтап келеді.

Ауыл баласының рухани қамқорына ай­налған Тілекең – біліктілігінің ар­қа­сын­да бірнеше буын шәкірттерді тәр­бие­леп, тәжірибелі аграршы-ғалымдар мек­те­бін қалыптастыра білген өнегелі ұстаз. Өрісі кең, өрелі ғалым басқарып отырған оқу орнында 90 пайыздан астам қара­пайым ауыл балалары білім алуда. Осы көр­сеткіштің өзі бұл оқу ордасынан қан­ша­лықты қазақылықтың иісі аңқып тұ­ра­тынын аңғару қиын емес. Тілекең сол ауыл балаларының заманға бейімделіп, әлем университеттерінде білім жетіл­діруі­не, тиісті маман иесі атануына барынша жағдай жасай отырып, қатарынан қалмай, озық біліммен қаруланып, ұлт­тық тәлім-тәрбие алуына ерекше мән бе­­ретін ректор. Ауыл балалары үнемі кі­тап­тан қол үзбей, ғылымда жетістікке жет­кен көрнекті тұлғалармен қатар әде­биет пен өнер майталмандарын біліп өсу­­леріне тікелей ықпал етіп отырады. Бұл ретте Тілекең зиялы қауымды төрге оз­дырып, университет жастары үшін қан­шама рухани кештер мен әсерлі кездесулер ұйымдастырып келеді.

Осыдан екі жыл бұрын оқу орны бас­шы­сы университеттің бас ғимаратында ауыл­шаруашылығы өндірісі мен ғы­лы­мының өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан Ең­бек Ерлерінің Галереясын ашты. Сөй­тіп, еңбекпен аты шыққан даңқты ер­ле­ріміздің аяулы есімдері ұмытылмасын, жас ұрпақ соларға қарап үлгі алып, қа­лып­тассын деген ізгі ниет.

Университет жанында 10 жылдан бері Олжас Сүлейменов атындағы әлеуметтік-гу­манитарлық білім беру және тәрбие инс­титуты жұмыс істейді. Бұл зама­ны­мыз­дың заңғар тұлғасы, ақын Олжасқа де­ген ерекше құрметті аңғартса керек. Екі тұл­ға да ардагер волейболшылар команда­сы құрамында әлі күнге дейін шебер ойын көрсетіп, Олжекең атындағы дәс­түр­лі халықаралық волейбол турнирі мен бас­қа да волейбол жарыстарына бірге қа­­тысып келеді. Бұл жерде Тілекеңнің Қа­­зақстан Республикасы Ардагер во­лей­бол­шылар қауымдастығының басшысы ғана емес, Қазақ Ұлттық Аграрлық уни­вер­­ситеті командасының жетекші ойын­шы­сы екенін айрықша атап өткім ке­ле­ді.

85 жылдық тарихы бар Қазақ Ұлттық Аг­рарлық университетіндегі тәрбие жұ­мы­сының бірегей көрсеткіші – «Мәңгілік ел» идеясы, Елбасы бастамалары мен шы­ғар­машылық жасампаз идеяларын қолдау мақ­сатында жаңа Қазақстандық патрио­тизмнің негізін қалайтын мемлекет құ­рау­шы, жалпыұлттық құндылықтарды пай­далану арқылы жеке тұлғаны әлеу­мет­тендіру қажеттілігін жүзеге асыру мақ­сатында жеті бағытта жұмыс істейтін «Қа­зақстан жолы» тәрбие – білім беру ор­талығы құрылған. Атап өтетін жайт, жо­ғары оқу орындары арасында тұңғыш рет ашылған «Достық» студенттік ассамблеясы да осы университетте. Қамқор басшы Тілектес Исабайұлының ұйытқы болуымен 2004 жылы не­гізі қаланған бұл сту­­денттік ассамблея университетімізде білім алушы славян, неміс, ұйғыр, татар, корей сынды 27 ұлттың студент жастарын бір шаңырақ ас­ты­­на біріктіруде және олардың өза­­ра ынтымағы мен достығын ны­ғай­­туда маңызды роль атқаруда. Сту­дент­­­тік ассамблея
ұл­т­а­­­ралық татулық пен ке­­лісімді насихаттауға, Қа­­зақстанда өмір сүретін ұлт­­тардың салт-дәстүрін, мәде­ниеті мен та­рихын құрметтеуге ерекше мән бе­ре­ді.

Ректор ретінде студенттердің сабақтан тыс уақыттарын тиімді пайдалану үшін бар мүмкіндіктерді жасап, тәрбиелік мәні зор 23 әдеби, спорттық үйірмелер мен клуб жұмыстары жолға қойылған. Уни­вер­ситеттегі  9 Студенттер үйінің әрқай­сы­сы «Аққайың», «Жалын» сияқты қазақы атау­лармен аталған. Өнерлі жастар туралы айтсақ, халықаралық және респуб­ли­ка­лық конкурстардың лауреаты, универ­си­­теттің мақтанышына айналған, Сту­­­­денттік ассамблея мүшелерінен құ­рал­ған «Гүл-бану» би ансамблінің жеткен жетістіктерінің өзі орасан.

Ел десе ықыласы ерекше Тілектес Исабайұлы: «Ауылға білімді, ғылымды, мә­дениетті, өнерді апаратын, сол жерді өр­кендететін тек қана ауыл баласы. Бі­рінші кезекте соларға жағдай жасалуы ке­рек», – дегенді үнемі айтып отырады. Мұ­нысын іс жүзінде де дәлелдеп келеді. Әл­бетте, таланттардың көбі ауылдан шы­ға­ды. Университет қабырғасында білім алатын ұл-қыздардың арасында да дарын­дылары жеткілікті. Тілекең ондай ерекше жас­тардың болашағына жол ашуға аса ын­талы азамат. Оқу орнында білім ала жүріп, бүгінде бүкіл республика өңіріне, қала берді, алыс-жақын шетелдерге танытып жүрген қаншама өнерпаздар мен спорт­шылар бар. Олардың арасынан атақты Нұрлан Қоянбаев, Дәуіт Шайхисламов бастаған әзілқой жігіттірмен қатар, әй­гілі боксшы, олимпиада чемпионы Ба­қыт Сәрсекбаевтардың есімдерін ата­сақ та жеткілікті.

Жыл сайын жаңа даму сатысына кө­те­ріліп, көптеген белестерден асып келе жат­қан университет 2001 жылы Мемлекет бас­шысының Жарлығымен Ұлттық статус иеленіп, қазіргі уақытта Ұлттық зерттеу университетіне трансформациялану жұмыстарын жүзеге асыруда. 2010 жылдан бастап университет инновацияға ба­ғытталған аграрлық жоғары оқу орны құ­қығын алды. Қазіргі таңда университетте Қазақстан-Жапон, Қазақстан-Ко­рея, Су инновациялық орталықтары мен 31 зерттеу лабораториялары тиімді жұмыс істеуде.

Бүгінгі күні ауыл шаруашылығын жан­дандыру үшін әлемдік озық үлгілерді зерт­теуде, оны насихаттап, Қазақстан жағ­­­дайына сәйкестендіруде университет ғалымдары аянбай еңбек етуде. Аталған игі істер мен үлкен іс-шаралардың басында Тілектестей тұлғаның тұрғаны сөзсіз.

Аграрлық білімді бәсекеге сай да­мы­туға мүдделі ректор, академик Тілектес Ес­полов қазіргі уақытта АҚШ пен Еу­ро­паның білікті мамандарымен бірлесіп, шетелдің озық тәжірибелеріне сүйене оты­­рып, отандық ауыл шаруашылық  тауар­­ла­рын өндірушілердің нақты сұ­ра­ныс­тарын ескеріп, университет базасында Агро­тех­нологиялық ХАБ құруды қолға алуда. ХАБ қызметі еліміздің ауыл шаруа­шылығы сек­торындағы үкіметтік субсидия мөл­шерін азайтып, саладағы еңбек өнім­ді­лігін ұлғайтып, отандық ауыл шаруа­шы­лық өнімдерінің әлемдік нарық­тағы бә­­секеге қабілеттілігін арттыруға мүм­кін­дік береді. Сонымен қатар, тиімді ғы­лы­ми жобаларды іске асырып, инно-вация­лық технологиялар мен заманауи өнім­дерді шығару және олардың транс­фер­тімен айналысатын аграрлық тех­нологияларды коммерциализация­лау­дың теңдессіз ірі орталығы қызметін ат­қа­рады. Бұл Қазақстан үшін ұтымды жоба ғана емес, өзге елдерге де жаһандық си­пат­тағы теңдессіз үлгі болмақ.

Бүгінде қазақ ауыл шаруашылығы ғы­лымының білгіріне айналып, еліміздің аграрлық саласындағы көшбасшы жоғары оқу орнын басқара жүріп, Қазақ Ұлттық Ғы­лым академиясының вице-президенті ре­тінде де ел мен жердің тағдырына қа­тыс­­ты ұтымды ойларын алға тартып, мем­лекетшілдік позициясы мен аза­мат­тық бағытынан да айныған емес. Бұл мә­селеге орай: «Қазіргі таңда барлық жағ­дайды ескере отырып, Жер қатынастарын реттеу ашық, жариялы түрде жүргізілуі ке­рек. Сондықтан жерді нақты пайдалану принциптерін енгізу маңызды. Жерді тек қаржылық, техникалық мүмкіндігі мен аграрлық білімі бар Қазақстан азаматтары игеруі тиіс», – дей келе Тілектес Исабайұлы ауыл шаруашылығының тәжірибелі маманы әрі білікті ғалым ре­тін­де биік мінбелер мен баспасөз бет­те­рінде өз пікірлерін белдірді.

Беделді ректор Тілектес Есполовтың кейін­гі атқарған ауқымды ісі – отандық аг­рарлық білім мен ғылымды, өндіріс ин­теграциясын жолға қою. Бұл мәселе рек­тордың Елбасымен өткен жылғы кез­десуінде нақтыланған болатын. Осы ба­ғытта 2015 жылы мемлекет басшысының шешімімен Ауыл шаруашылығы ми­нистр­лігінің жанынан «Ұлттық аграрлық ғылым-білім орталығы» құрылды. Орта­лық құрамына 23 ғылыми-зерттеу институты, 30-дан астам тәжірибелік станциясы, шаруашылықтар, коммерциаландыру мен білім беру орталығы және республи­ка­мыздағы 3 аграрлық жоғары оқу орны кір­ді. Осы интеграция агроөнеркәсіп ке­ше­нінде ғылым, білім, өндіріс арасындағы ве­домстволық бірікпеушілік мәселесін ше­шудің ең тиімді жолы болды.

Бүгінде еліміздегі осы 3 жетекші аг­рар­лық жоғары оқу орны базасында аг­роиндустриалдық кластерлер құрылды. Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті ба­за­сында «Оңтүстік және оңтүстік-шығыс» клас­тері, Сәкен Сейфуллин атын­дағы Қа­зақ аграрлық-техникалық университеті  базасында «Солтүстік» және Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақ­стан агротехника­лық университеті базасында «Батыс» клас­тері құрылды. Осылайша, білікті бас­­шының биік мақсаттар қоюының нә­ти­жесінде университеттің аг­роөн­дірістік кешенмен, шаруа­шы­лық­тармен байланысы күшейіп, білім, ғылым және ауыл­шаруашылық өндірісті нақты интеграциялау қызметі артты. Мұндай клас­­терлерді құру аймақты дамытуда кез­де­сетін өзекті мәселелерді жылдам ше­шіп, шаруашылық субъектілеріне жақсы нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік бер­ді.

Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақ­стан, Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе облыстарының аудандарында, ірі ауыл шаруашылығы құрылымдары мен бизнес-орталықтарында экономиканың аграрлық секторы үшін барлық бағытта маман дайындайтын, тауар өндіру­шілер­дің біліктілігін жоғарылататын 10-нан 20-ға дейін университеттің білім-ғылым-өндіріс орталықтары құрылды.

Дүйім елдің сый-құрметіне бөленіп жүр­ген қайраткер тұлға Тілектес Еспо­лов­тың еліміздің ауыл шаруашылығы са­ласы мен сонда білім алып жүрген жас­тардың кемел келешегі үшін атқаратын елеу­лі еңбектері әлі де жемісті бола бере­тініне кәміл сенеміз.

Алмат ИСӘДІЛ.