Халықтың сүйіктісіне айналған талантты актер, «Тамашаның» тарланы Мейірман Нұрекеевтің дүниеден өткеніне де он сегіз жыл болыпты. Осыдан 5-6 жыл бұрын «Қазақстан» телеарнасынан арнайы хабарласқанда «мен естелік айтпай-ақ қояйын» деп, Мейірман екеуміздің қызымыз Ләззаттың телефонын бергем. Өткен жылы 70 жылдығына арнап, Мейірман туралы кітап шыққанда да араласпадым. Себебі, менің бүкіл өмірімді, тағдырымды өзгерткен Мәскеудегі алғашқы кездесуден басталған ойлы-шұқырлы тағдырым жайлы ойламауға, ұмытуға тырысатынмын.  Енді байқасам, Мейірман туралы, оның Москвадағы студенттік жастық шағы, ортасы жайлы, өмірінің соңғы кезіндегі жай-күйін біреу біліп, біреу білмейді екен. Осының бәрін ойлай келе, арамызда болған жағдайларды, өкпе-реніштерді ұмытып, мен көрген, мен таныған Мейірман жайлы естелік жазғалы бел шештім. Себебі, өнер – менен, менің көңіл-күйімнен жоғары дүние. Мен алдымен оның талантының табынушысымын. Ал Мейірман, сөз жоқ, нағыз талант еді, халықтың ықыласына, құрметіне бөленген актер еді.

---

Арада 40 жылдан астам уақыт өтті…

Мен 1970 жылы Арал қаласында қазақ мекте­бі­н алтын медальмен бітіріп, Москвадағы Г.В.Пл­е­ханов  атындағы халық шаруашылығы инсти­ту­тына оқуға түстім. Стромынка деген атақты студенттер қалашығында тұрдым. Сол жерде соң­ғы курста оқитын, студенттер қоғамы­ның тө­ра­ғасы, кейін Қызылордада ректор, қала әкімі, се­на­тор Бақберген Досмамбетов деген жерлес ағам­мен таныстым. Мені өз қамқорлығына алды. Орысша білмеймін, оқу өте қиын болды. Әкем, мен 8-сыныпта оқып жүргенде, соғыста алған жа­рақаты сыр беріп, 51 жасында қайтыс болған, анам алты баламен жесір қалған. Соған қара­мас­тан: «Менің бала кездегі арманым Мос­квада оқу еді, мен жетпегенге сен жет», – деп, үлкен үміт ар­тып, оқуға жіберді. Елді, анам, әжем, бауыр­ларым­ды сағынып, оңашада жылап алатынмын. Соны сезген Бақберген ағам: ″Мен ұлды болдым, 7-қараша мейрамына елге барып қайтайық», – де­ді. Сол кезде ″Домодедово″ аэропортында алғашқы рет Мейірманды кездестірдім. Таныстық. Бірден баурап алды. Бала кезімнен өнерді, поэзияны жақ­сы көргенмен, өте тұйық едім. Қанша баурап ал­ды дегенмен, алғашында онша көңіл бөлмеуге ты­рыстым.

Кейін жатақханаға бірнеше рет іздеп келді. 18-ге толған туған күнімде Бақберген ағаның ұйым­дастыруымен сол кездегі жоғарғы курстың, ас­пирантурадағы қыз-жігіттерді, орыс, украин, осе­тия, тува ұлтының қыздарын шақырып, кі­ші­гірім отырыс жасадық. Отырыстың ор­та­сын­да қасында МГИМО-да оқитын Жақсыбек, цирк училищесінде оқитын Құдайберген (Коля) Қа­сымжанов сияқты жігіттермен Мейірман кіріп кел­ді. Өздері қызулау. «Мені  неге шақырмай­сың­дар, бә­рібір Гүлбаршынды мен аламын», – деп шу шы­ғарды. Қазір ойласаң күлкілі, ал ол кезде қат­ты ренжіп едім. Арада екі ай өткенде Энергетика институтында қазақтардың жерлестік кеші (землячество) өтті. Қазақша сөйлесетін ешкім жоқ ор­тада елді сағынғам, қазақтарды көріп қай­тайын­шы деп, сонда бардым.

Сол кешке Мейірман да барыпты. Биге ша­қыр­ды. Соңынан шығарып салды. Содан күнде са­бақтан келсем, жатақханада дәліздегі терезенің ал­дында күтіп отырады. Менің театрды, поэзияны жақсы көретінімді біліп актер, режиссер Райымбек Сейтметов ағамен, Мұрат Әуезов, Ол­жас Сүлейменовпен таныстырды. Жалпы, Мейір­ман ол кезде әкесінің арқасында бар­шы­лық­та, думандатып жүретін. Өзі талантты актер, әнді қалай айтады! Лезгинканы кавказдықтардан кем билемейді. Айдарынан жел ескен, ақкөңіл, мырза жігіт. Не керек, басым айналды да қалды. Қазір бәрі көрген түстей…

Сөйтіп жүргенде Шиеліден әкесі келді, та­ныс­­тым. Өте зиялы кісі екен. Ол кісі жай келмеген, Мейірман екеуміз үйленбек болып шеш­кен­біз.

Күндер өтіп жатты. ЗАГС-ке тіркеліп, Мос­квада екі бөлмелі әскери адамдар тұратын үйде пә­тер жалдап тұрып жаттық. Біздің сол жалдамалы пәтерімізде қазақтың белгілі азаматтарының болмағаны жоқ шығар. Мейірман қонақжай, кең жүректі азамат еді. Бір міні – өмірге жеңіл қа­рай­тын. Тым сауықшыл болды. Жас болсамда соны кө­ріп, ойлана бастадым. Қате басқанымды біл­дім. Серілігі де аз болмайтын. Қыз-қырқын, қы­­дырыс  дегендей… Іштей енді бірге тұру қиын­дау болады-ау деп жүргенде, бір жағдай болды… Аяғым ауыр, бірнеше күн ауруханада жатып, үйге келсем, орыс қыздар, тағы да танымайтын біраз жі­гіттер бар, сайранды салып жатыр екен. Бұрыл­дым да, шығып кеттім. Жатақханаға қайта көшіп келдім. Сөйтіп жүргенде Мейірман институт бі­тіріп, олардың тобын жаңа ашылған Арқалық теат­рына жіберді. Мен Мәскеуде қалдым.

1972  жылы қараша  айында Мейірман Мәс­кеуге ке­ліпті. Қасында Әбдісалан Нұрмаханов аға бар, мені іздеп келді. Жатақханамдағы қонақтар бөл­­месінде тағы думан басталды. Осы күндердің бі­рінде «Земля Санникова» фильмінде басты рөлдердің бірін ойнап, киноға түсіп, ақшасын, суреттерін алып Мейірманның бірге оқыған досы, Қазақстанның  еңбек сіңірген артисі Тұр­сын Құралиев келді. Бүкіл жатақханадағы әр ұлттың қыздары бөлмені басып қалды. Ән айтылып, би биленді. Тойды жалғастырамыз деп, Мейірман, Тұр­сын бастаған біраз жігіттер мей­рамханаға кетті. Мен аяғым ауыр болған соң бармай қалдым. Таңға жуық, үстінде сырт киімі жоқ Мейірман келді. Екі күн бұрын алған шетел­дік пальтосын қайда қалдырғанын білмейді. Шие­ліге қоңырау шалды. Әкесі тағы ақша жі­берді, дәл сондай  паль­то­ны ГУМ-нан  қайтадан алды. Мұндайда әкесі  ұрысқанмен, анасы  үнемі  Мейірманның сөзін сөйлейтін. Жалғыз баласы болған соң ба, көзсіз жақсы көруші еді. Бәрін кешіріп, қандай жағдайда да ақтап алып отыратын.

1972 жылдың желтоқсанында Әбдісалан аға Ни­гериядан (бокс кездесуі) келе жатып, маған соғып: «Сен Алматыда босан, Мейірман сонда, Мос­квада жалғыз  өзің, жағдайың қалай болады», – деп өзімен бірге Алматыға алып келді. «Алматы» қонақ үйіне орналастырды. Ертеңіне Мейір­ман­ды тауып әкелді. Мейірман Алматыға ауысу үшін Арқалыққа кетті. «Келген соң, пәтер жалдап бірге  тұрамыз», – деген. Ұзақ жолды көтере ал­ма­дым ба, сол күні түнде аяқасты толғақ бас­талды. Сөйтіп, қызымыз Ләззат мезгілінен бұрын дү­ниеге келді. Алматыда бір өзім, не істерімді біл­мей, Москвада бір жыл бірге оқыған, алма­ты­лық Роза құрбыма, Әбдісалан ағаның үйіне хабарластым. Баламен шығатын күні Мейірман да келді. Баратын жер жоқ, Розаның әке-шешесінің үйіне бардық. Мейірман 2-3 күн жоқ болып кетті де, анасымен келді. Пәтер жалдап, бірге тұру туралы мүлде сөз болған жоқ. Бар айтқаны: «Баланы алып, Шиеліге барасың», – деді. Мейірманның бұ­рын біраз уақыт бірге тұрған (ЗАГС-ке тіркел­ме­ген) әйелі болғанын, одан туған екі ұлын шеше­сін келістіріп, өздеріне жаздырып, алып қалға­ны­н о­сы кезде ғана енемнен естідім. Не істеймін? Болған іс болған, шыдауға, көнуге тырыстым. Шиеліге бардық. Әкесі өте жақсы қарсы алды. Уайым­нан болуы керек, мойнымдағы ота жа­сал­ған жер қайта ісіп, ауырып қалдым. Мәскеудегі дә­рігерім: «тез жетіңіз, әйтпесе жарылып кетеді», – де­ген соң баланы Мейірманның әке-шешесіне қал­дырып, Мәскеуге кеттім.

Не керек, өстіп жүріп заңды түрде ажырастық. Қы­зымды алуға Шиеліге бардым. Әкесі анам екеу­мізге: «Мейірман жалғыз ұл ғой, оның ұр­пақтарын өзім жеткізейін,қыз біздің қолда қал­сын. Бауыр басып қалдық, бізді жылатпаңыздар. Гүл­баршын әлі жас қой, 20-ға енді келді, өмірі алда… Гүләмді жақсы көремін, бірақ, жағдай осы­лай болды, қайтейін», – деді. Мені Гүләм дей­тін. Мейірманның әкесімен 70-80 жылдарға дейін қатынасымызды, сыйластығымызды үзген жоқ­пыз. Алматыға келсе, мені арнайы іздеп келетін, театрға, мейрамханаға бірге барып, әңгі­ме­ле­сетінбіз. Жалпы, ол кісі мені өле-өлгенше өз қы­зындай жақсы көрді. Осындай кісінің сөзін жерге тастау қиын ғой, апам: «жазу солай шығар, аза­мат­ты жерге қаратпайық», – деді де, қызы­мызды ата-әжесінде қалдырып, оқуымды жал­ғастыруға Москваға кеттім. Мейірман диктор Айман Ақ­ша­ловаға үйленіп, тағы ұлды болды. Мен де тұр­мыс­қа шықтым.

Алғаш рет Мейірман «Тамашаға» 1983 жылы сәуірде шықты. Сырттай тілекші болып жүрдім. Се­бебі, ол жалғыз ғой, тілеуін тілейтін жанашыр адам оған керек-ақ  еді. 80-ші жылдардың аяғы­нан бастап қайта араласа бастадық. Мейірман экраннан түспейді, ал, бұл менің жаңа отбасыма ұна­майды. Осындай нәрселер себеп болып, мен екін­ші күйеуімнен ажырасқан соң, қайта қосыл­сақ деп те өтінді. Келіспедім. Өмірінің соңына дейін 20 жылдай жақсы қарым-қатынаста болдық. Ол өзінің өмірге өкпесін, өкініштерін айтып, мұ­ңын, сырын бөлісетін. Соншама уақытқа со­зыл­ған берекесіз жүріс бұл кезде оны әбден шар­шатқан. Өнерден басқа түгі қалмаған. Әпкесі сияқ­ты болдым десем, артық емес. Басы ауырса жа­зып, мұңы болса жұбатып, жігерлендіруге ты­рыстым. Бір күні қасында актер Төлеубек Аралбаев бар, үйге келді. Дастархан жайып қарсы алдым. Сонда менің Гүлсайран сіңліме «әпкеңді Мәскеуде метроға мінгізбей тек таксимен алып жүр­дім, асханадан емес, тек мейрамханадан та­мақ­тандырдым», – деп мақтанды. Қалжыңы ғой. Сонда сіңлім де: «сіз  мінгізген сол таксиден әпкем әлі түскен жоқ», – деп еді әзілдеп. Екеуінікі де рас бо­латын. Мейірман қолында тұрғанда дүниені шай­қады, алаңсыз өмір сүрді. Дүние жию, мансап қуу туралы ойлаған жоқ. Ал, менің кейінгі жағ­дайым… Тағдыр шығар, өкінген жерім жоқ. Мейір­ман алғаш «Тамашаға» шыққанда біз де барып едік. Бірақ Мейірманның шығатынын білмейміз. Сонда концертке мені ертіп барған жиен аға-жеңгем ыңғайсызданып: «Әдейі әкел­гендей болдық-ау», – дей берді. Мен: «Жоқ, кері­сін­ше, мен қуаныштымын. Елге ұнаса екен, жақ­сы ойнаса екен деп тілеп отырмын. Себебі, мен қателессем де талантты жігітпен қателестім», – дедім. Менің Мейірманмен арамыздағы тағ­дыр­ға қатысты негізгі айтарым да осы. Жай біреу емес, талантты адаммен тағдыр қосыппын. Талантты адаммен ажырасыппын…

Өмірінің соңғы кезінде жұмысы да, отбасы да бол­май, дағдарыста жүрді. Маған жұмысқа жиі ке­ле­тін. Қайтыс боларынан бір апта бұрын телефон шалып: «тек хәліңді біліп, даусыңды естиін деп едім», – деді. Бірдеңе айтқысы келді ме екен?..

Мейірман қайтқан кезде мен іссапарда болып шығарып сала алмадым. Қызымыз Ләззат батыл, қайратты қыз болып өсті. Қазір күйеуі, бес баласы бар, Шымкентте тұрады. Шүкірлік етемін. Мейірман халықтың еркесі, сүйіктісі болды. Тек жеке өмірі берекесіздеу өтті. Отбасы үшін жа­рал­маған адамдар болады. Мейірман сондай бо­ла­тын. Ол тек сахнаның адамы еді. Сахнаға шық­қан­­­да ғана өзін еркін көрсете алатын. Өзін сах­­­на­да ғана бақытты сезіне алатын.Былайғы өмір­­де соншама икемсіз, қорғансыз болғанмен, өз­­­ге­ден озық таланты өнер көшінде қадірін арт­тыр­ды, бағасын асырды. Өнер адамы үшін бәрі­нен маңыздысы осы болуға тиіс.

 Гүлбаршын ЖАРЫЛҚАСЫНОВА.
Алматы қаласы.