«Нұртөре Жүсіп – тәуелсіздік дәуірі тұсауын кескен, қанатты қаламгерлеріміздің қатарын сапалы тұрғыдан молайтқан, толықтырған «төртінші биліктің» талантты өкілі. Ол өміріміздегі өткір проблемалардың қай-қайсысын да қалт жібермейді. Оның қалғу білмейтін қаламы төрткүл дүниеде болып жататын үлкенді-кішілі, ірілі-ұсақты оқиғалар мен өзгеріс, жаңалықтарды тез көріп, тез қорытады. Әрі қысқа, әрі нұсқа жазады. Нұртөре Жүсіптің өзге тұстас­тары­нан ерекшелініп тұ­ратын бір қасиеті – кез келген мәселені көр­кем ой, кестелі тілмен жеткізе отырып, сол көтерген мәселенің ше­ші­мі мен түйіні мынадай-мынадай болады деген нақты ұсыныстар айта бі­летіндігі дер едім. «Құрғақ қасық ауыз жыртатынын» ол қалам ұстар алдында ойластырып қоятын болса керек. Осы жағынан келгенде жур­налист-публицист Нұртөре Жүсіптің қа­­тардағы көп жазарманнан ойы да, бойы да биік тұрғанын айту керек. Бұл сө­зімізге дәлел іздесеңіз қолыңыздағы кі­тапты асықпай, аптықпай парақтап кө­­­ріңіз, зер салып, зейін қойып оқы­ңыз…».
ҚР Парламенті сенатының депутаты, Қазақстан Жазушылар одағы бас­қар­­­масының төрағасы Нұрлан Ора­за­лин­­нің журналист-жазушы, рес­пуб­ликалық «Ай­қын» газетінің Бас редакторы, Пре­зи­дент сыйлығының лауреаты Нұртөре Жүсіптің «Мың құмырсқа және Біз» атты кітабының беташарындағы «Бүгінгі көсемсөз» деп аталатын алғысөзі осылай бас­талыпты.
Бірнеше мерзімді баспасөздің тіз­гі­нін ұстаған қаламгер-публицистті оқыр­­мандарына таныстырып жатудың өзі артық. Нұртөре Жүсіп – қазақ қо­ға­мы­ның бары мен жоғын жан-жақты қоз­ғап әрі сол мәселелердің шешім табуы­ның түрлі әдіс-тәсілдерін нұсқап бе­ріп жүрген ойшыл қаламгер. Қоғам бол­мысы мен ұлт келбеті суреттелген пуб­лицистикалық жинаққа үңілер бол­саңыз – ендігінің сөзін ұстаған қа­лам­гер­дің қолтаңбасын дәл байқайсыз.Кі­таптағы ой-толғамдар мен ма­қа­ла­лар­дың қай-қайсысы да оқырманға түрт­кі ­болуы­мен, шыншылдығымен құнды.
«Осы күні ұлттық идея туралы жиі ай­тылады. Қазақ үшін ұлттық идея деген не? – дейді толғана отырып Нұртөре Жүсіп. – Біреулер индустриялық-ин­но­вация­лық даму дейді. Біреулер ұлттық құн­дылықтарға негізделген қоғам құру дей­ді. Біреулер демократиялық азамат­тық қоғам орнату деседі… Осының бәрі ке­рек шығар. Алайда, қазақ деген дархан пейіл, ақжүрек ұлтқа бұл заманның бүй­регі бұрып тұрған жоқ. Жан-жақтан ер­­кін ағылған ақпараттар ағыны, мыл­тықсыз майдан, ұлтты ішінен іріткен ін­деттер қонақжай қалпыңа, құнды сал­тыңа, бұрынғы даңқыңа, момақан хал­қыңа қарап отыр ма?! Біздің қазақ үшін қа­зіргі ұлттық идея – аман қалу және кө­бею болса керек».
Иә, экономикалық әлеуетi мықты, жаңа технологиялық мүмкiндiктерi зор, та­биғи қазба байлығы, мұнайы мен газы мол елдiң өзi әлемдi елең еткiзерлiк идея­ға бас иедi. Ал күллі әлем бас иген идея бір ғана ұлттың бас амандығы мен тыныс-тіршілігін көксесе ше?! Әрине, ондайда әр ұлт өз «ғұмырын ұзартатын» идеяларға «аман болу» идеясына мойын бұратыны рас.
Автор айтқанынан түйгеніміз – біз осы күні ұлттық үнсiздiк дағдарысының куәгерлеріміз. Бұл дағдарыстан шығудың жолы – ұлттың өзгеріп бара жатқан қал­пы мен келбетін, мінезін «айна қойып ал­дына» өзіне көрсету, өзіне білдіру. Қа­зақтың ең озық ойлары сандаған ға­сыр бойы жүрегінен қаны сорғалап отырып ұлттың екіге жарылуы мен екі бө­тен мінез танытуының сырын бекерге іздеді деймісіз? Бұл сырды қазақ қа­лам­герлері әлі де іздеп келеді екен…
Ұлттық құндылықтарымыз бен қа­зақы қалпымыздан біртіндеп алшақтап бара жатқанымыз да рас. Әсіресе, ұлт аман­дығы, ел бүтіндігі жолындағы ұлы мақ­саттарда бас біріктіре алмау, «шортан көлге, шаян шөлге, аққу көкке» тартатын мінездерден арыла алмай жат­қан тұсымызды «кітап – айнаға» үңіл­ген­де байқай алсақ, қане?!
Қазақтың жан амандығы, тәуел­сіздігінің беріктігі, жерінің бүтіндігі маңыз­ды болып тұрған бүгінгі күнде, оқыр­ман үшін жол да, жөн де сілтер осын­дай кітап дер шағында шыққан дү­ние болар деп есептейміз.
Кітаптағы «Қайран Ыбырай-ай?!», «Тіл үшін күресу – Тәуелсіздік үшін ті­ресу», «Қазақтың көңіліне кім қа­рай­ды?», Үйде үзілетін ұлт», «Азаматсыз ба?», «Біз бәріне сенеміз!», «Абайдың ті­лін неге алмаймыз?», «Қайтқан қазақ­тар», «Парақорлық», «Жас бола ма, бас бола ма?» дейтін және тағы басқа ма­қа­лалары да тағылымды. Соның бірер мы­салдары мынадай:
«Тектілік әдептіліктен басталады. Мә­дениетсіз қоғам – мешел қоғам.
Мәдениетсіз мемлекет – мертіккіш мем­лекет…
Мәдениет ауылынан алыстаған сайын мәдениетсіз тобыр көбейеді. Мә­де­ниет­сіз тобыр – қылмыстық шоғыр құ­рай­ды…». («Әдет пен әдеп өзегі – мә­де­ниет»).
«Бір қазақ өлсе, бар қазақ өлгендей қай­ғыруды қаперден шығардық.
Бар қазақ өлсе, бір қазақтың қай­ғыр­ға­нынан келер пайда не?!
Әр қазақтың өмірі – бір қазаққа, бір қа­зақтың өмірі – бар қазаққа байланып тұр­ған жоқ па?! Абай болайықшы, ағайын!». («Бір қазақ – бар қазақ, бар қа­зақ – бір қазақ»).
«Елмен елдің тілінде сөйлесу керек.
Елдің тілін ел білетін адам табады.
Елдің жайын елдің мүддесін ойлаған адам айтады.
Қазақтың жақсы аты шықса, бәріміз қуанамыз. «Атың шықпаса – жер өрте» де­генді де айтқан бұл қазақ. Өртпен шық­қан ат ерте өшеді. Өсекпен шыққан ат та солай.
Абай мінеген қазақ мінезі әлі өзгере қой­ған жоқ. «Өз мінін білген кісі – екі кі­сіге төрелік айтады» деген нақыл сөз бар. Қазақтың ендігі ыңғайы елдік, еге­мендік, мемлекеттік мәселелерді ұлт пай­дасына орай шешуде жатыр». («Болсайшы бұл қазақтың бәрі осындай!..»).
«Ұлттан безу – ұяттан безу. Ұяттан безу – аяттан безу.
Ар мен аятты бәрінен жоғары қойған ел едік. Сырттан таңылған, өз ішіміздегі ірілі-ұсақты жалпақбайлардың жалбағай жа­ғымпаздығы мен сатқындығы та­ныл­ған, басқалардың өмір сүру үдерісіне ба­ғынған жаңа қалыпқа түстік. Мыңды, мил­лионды сатып алу мүмкін емес, ал бір немесе бірнеше адамды сатып алу оңай». («Дүниенің түбіне дүние жете­ді»).
Кітапқа Нұртөре Жүсіптің қоғамның өзек­ті мәселелері туралы жазған көр­кем публицистикалық мақалалары мен «Түркістан» газетіне берген сұхбаты топ­тастырылыпты. Өзiмiз өмiр сүрiп жатқан елдi толық танимыз ба?Мемлекеттің әле­уетін арттыру, интеллектуалды дең­ге­йімізді көтеру жолында өз жүре­гімізге қаншалықты терең үңіліп, өзге жүрек­тердің соғысын қаншалықты тыңдай алып жүрміз? Әлемдi жаулаған ғаламдық мәдениеттің ұлтқа әсері қаншалықты? Ғаламдық үрдістерден қашып құтылу еш мүмкін емес десек те, сырттан нені үйреніп, неден жирену керегін қалай елеп-екшеуге болады? Кітапты толық оқып шыққан оқырман осы тақылеттес сұрақтардың жауабын таппақ.
Кітаптың алғысөзін жазған сенатор Нұр­лан Мырқасымұлы: «Қаламы жүйрік Нұртөренің «Мың құмырсқа және Біз» деп аталатын бұл публицистикалық жи­нағы оқыған адамын ойландырмай, тол­ғандырмай қалмайды.
«Мың құмырсқа және Біз» деген кі­тап­тың маңызы мен мәні де тап осы қа­сиетті де қастерлі ұғымды ұлтымыздың Те­мірқазығы етіп ұстануында жатыр.
Жаншып айтатын сөздер болады. Жа­ныңды жасытады. Жаны ашып айтатын сөздер болады. Қаныңды тасытады. Мына кітапта Нұртөре Жүсіптің жаны ашып айтқан сөздері жеткілікті. Кей тұс­та қатты айтқан, қатты кеткендей бо­лып көрінуі де мүмкін. Әйтсе де, қал­ғып бара жатқан қоғамдық сананы осы­лай қайрамаса да болмайды. Зерделі оқыр­ман мұның бәрі ақыл таразысына са­лып, ойдан ой қуалатып, көңіл түк­пі­ріне тоқып оқитынына кәміл сенім­ді­мін», – депті.
Бар мен жоқты бағамдап, автордың ай­тарын ақылға салып оқитын оқыр-ман­ға «Мың құмырсқа және Біз» кіта­бынан оқырманның алары мол.
Айта кетейік, белгілі журналист Асқар Беков бас­қа­ра­тын «Алтай-Media» баспасынан жарық көр­ген бұл кітаптың жарыққа шығуына «Айқын» газетінің қызметкерлері сеп бол­ған екен.

Қарагөз СЕРІКҚЫЗЫ