Біздің естуімізше, жазушыларға деген көзқарас әр елде әртүрлі – бірі беделді бұл жұртқа арқа сүйесе, екінші бірі басасау «тобырдан» құтылуға асық. Әркім көрпесіне қарай көсіледіге келеді. Творчество дегеніңіз – жаратылысы­нан дара шаруа. Бұл кәсібіңізден халық кәдесіне жарап, уақыт тезіне шыдас беретін шығармалар туғызу үшін әлдеқандай қауымдастыққа не бір ұйымға мүше болу шарт емес.

Алайда біздің дәл осы тұрған жағдай­да одақты тәрк ету шалағайлық болып шығар еді. Жазушылар одағына ең алдымен мемлекет зәру. Олай боларлық себебі, ел болашағы мүддесінен қарар болсақ, ұлт­тың қордалы қасиет­терін – болмысын қалыптастырған қалың қатпарлы феодолизмнен жарқыраған социализмге, әні-міні коммунизмге иек артқалы тұрған социализмнен тойымсыз капитализмге белсебетпен ойқастап өтіп жүрген қазағыңда халіне қарай мемлекет­тік құрылым қалыптасқан болар, мемлекетшілдік пен мықты дербес ұлт­тық тұтастық қалыптасты деп мардымсуға әлі ерте тәрізді.
Демек бір қайнауы ішінде тұрған мұндай қоғам – әдебиетке зәру. Әдебиет – ұлт қалыптастырудың өмірде сыналған негізі амалы.
Құрылтайлар Жазушылар одағының айнасы іспет­ті.
Тоқсаныншы жылдарға де­йінгі құрылтайларға одақтың әр тұсы­нан қатысқан көрнекті ақын-жазу­шылардың әдебиетіміз жайлы салмақты жанашыр пікірлері съездің сәнін келтіріп, ақын-жазушыларымыздың ғана емес, ұлтымыздың да мере­йін өсіріп, мәртебесін көтеріп тұратын.
Егемендіктен ке­йін биліктің бар тұтқасы бір адамның қолына шоғырланып, жаңа мемлекет­тік құрылым мен оның материалдық базасына басымдық берілді де идеология саласы ке­йінге ысырылып, тұғырнамасы айқындалып болмай көрінеу көзге сала қожырай бастады. Кезінде бұл аса маңызды сала белгілі бір тұлғаның қолына сеніп тапсырылғанда әлдеқандай болар еді. Өтпелі кезең болса қожырап өтіп болмай ұзаққа созылып, берекесіздікке алып келді, өзекті саланың күт­тірмейтін талай шаруалары ке­йінге ысырылып, қосамжарланып қалды. Нәтижесінде ке­йінгі құрылтайдарда әдеби кеңістіктің өзекті мәселелері шет қалып, шен мен мүлік айналасындағы қызыл-ала даумен өтіп жат­ты. Нәтижесінде халық алдындағы бұрынғы беделі айтарлықтай түсті.
Соңғы құрылтайымыздың барысын Президентіміздің өзі тікелей бақылауға алып отырғаны аңғарылды. Басшылыққа егемендік алғаннан ке­йін нарықтық қатынас жағдайында өсіп-жетілген жігерлі де қуат­ты толқын келді. Істің басталуы үміт­тендіреді. Шашырап кеткен талай шаруалардың етек-жеңі жинақталып жатыр. Бұдан былай одақ қожырап бара жатқан беделді қауыштырып, жұмыстың тиімді әдістеріне көшер. Кім қолға алсын мейлі, ендігі мақсат – қалайда Жазушылар одағының беделін көтеру. Ал бұл жауапты шаруа, нақты әрекет, ірі сөз бен әділ төрелік арқылы ғана жүзеге аспақ.
Кешеге де­йін «Саптыаяқтан ас беріп, сабынан қарауыл қараған» цензура творчество деп аталатын табиғатынан еркін де ұшқыр кәсіптің аяғын тұсап, еңсесін басты. Алдымыздағы ұрпақ қазақтың таланына қара талақ болып жабысқан – ұлт­тың шынайы тарихы, ашаршылық, халық пен зиялы қауымның қынадай қырылуы, шетел асқан жаппай босқыншылық, КарЛАГ, ұлт­ты кемсітушілік тәрізді ушықты тақырыптардың ық жағынан жүре алған жоқ. Бұл зорлық ұлт­тың өзін-өзі толық тануына көрінеу көз кері әсер ет­ті, ұнжырғасын түсірді.
Енді творчество адамы үшін еркіндік дәуірі келді. Ауыз бағып отырған ешкім жоқ, интернет жастардың өрісін ұзартып, оқырманын молайт­ты. Алайда абсолют­тік еркіндік болмайды, қаламгердің еркіндігі өз ұлтының мүддесіне байланған. Ал бізде жоғалған мүдде жетерлік. Соның бастысы – ұлыс қалыптастырудың ғасырлар бойы кеткен олқылықтарының орнын түгендеу, коммунисше айтсақ, тұғырлы Қазақия құрылысшыларын тәрбиелеу.
Біздегі зәрулік – көрінген жерде төске шабатын есірік қарабайыр ұлтшылдық емес, Қазақияның түп-тамырын бекіте түсетін саналы да сабырлы ұлтшылдық.
Қара орман қалың оқырман, кү­йіндіре де сүйіндіре алмайтын, бүгін бар да, ертең жоқ батыс сарынының көшірмесі – әртүрлі эксперимент­тер емес, ұлт тағдырының ушықты мәселелерін күтеді. Қазақтың мәселесі – шашетектен.
Бұл тұрғанда Жазушылар одағы үшін белгілі дәрежеде қолайлы ахуал қалыптасты. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев халқымыздың кітап құрмет­теп, зиялы қауымның бірлігі мен ұлт­тың рухани ұстанымының адами тұрғыдан қалыптасуына дәйекті түрде көңіл бөліп келеді. Мақсат – игі­лікті, пейіл – шынайы, нақты әрекет­термен дәлелденіп тұрған ақиқат.
Бұл шаңырақ – халқымыздың үміті, елінің бостандығы үшін құрбандыққа кеткен талай арыстарымыздың арманы, жан алысып, жан берісіп жүріп ұрпаққа қалдырған аманаты. Қара шаңырақтың ізі жоғалмай, талауға түспей, азып-тозбай, бұдан былай да қазақ рухының қамалындай болып еңсесі биік тұра беруіне не жетсін. Келешекке керек.

Молдахмет ҚАНАЗ