Ол төрт қабат­ты, қырық пәтерлі үйдің 40-ыншысында тұрады, мен 30-ыншысындамын. Әлгі «подъезд» дейтініміз көрші орналасқан, яғни ол екеуіміз де – көршіміз. Ол зейнетке шыққанына 20 жыл толарын алдағы сәрсенбі күні атап өтетінін айтып жүр.
– Шығайын деп шықтым ба, понимаешь, шығарды ғой! Докторлығымды қорғауыма үлгертпеді, кандидат күйімде кете бардым. Алды-артында тірегі жоқтардың көретіні – сол! Осыдан бірер жыл бұрын әлгі жаңаша Білім ордамыз, ескіше Ғылым академиямыз, как-то, жетпіске жуық әлгі таңдаулыға академик атағын бір қаулысымен-ақ бере салды емес пе, надо же?! – деп кіжіне сөйледі.
– Болары болды, өтер – өт­ті, миыңа тыныштық бер. Екінші ескертерім, қазағыңның сөзін орыс сөздерімен шалаптамай сөйле, шікірейген шенеунік емессің, – дедім дауысымды көтеріңкіреп.
– Жарайды, ал ми ешқашан ештеңені ауырсынбайды, шаршамайды, сол үшін ми емес пе?!
– Олай болса, келмеске жұмсай бермей, алдағы шаруаларыңа, армандарыңа жұмса.
– Шынында, сол дұрыс, сен жақсы айт­тың, – деді ол, маған жып-жылы жымия қарап. Содан соң мені қолтықтап: – Жүр, анау орындыққа барып отырайық, сен, шынында, жақсы айт­тың, менің бір арманым бар, соны айтып бере­йін, – деді.
Екеуіміз аулада кез­дескен едік. Оның кез­десе қалғанынан кемінде жарты сағат айырылмайтынын білемін:
– Жарайды, жүрсең – жүр, арманыңды ағылт, – дедім.
Арқалықты ұзын ағаш орындыққа емін-еркін жайғастық та, ол ағылт­ты.
–«Елбасы» деп ешкімнің, ештеңенің басын түгендемей-ақ қояйын, «президент» деп аспанға шапшымайын, кәдімгі адамша кәдімгі ауданнан бастайын. «Қарағайлыдан»… Сен ол ауданды білуге тиіссің. Атақты. Жерінің асты-үсті бай. Мен сол соған әкім болсам деймін…
– Шіркін-ай, ә?
– Сен сөзімді бөлмей тыңда, ойымды шатыстырма! – деп бұрқ ет­ті.
– Әміріңе құлдық, – дедім, қалайда мырс етіп. Ол алдыңғы жаққа қараған қалпын өзгертпей, тіл мен жағын жұмысқа қосты:
– Мен жаңа әкімдер ең әуелі өзін танытуы керек деймін. Неше түрлі адамы, пендесі бар, көпшілікке танылудың ең төте жолы да, қарымды құралы да – газет. Мен оны жақсы білемін. Жоғарғы-төменгі ешбіреуден кем емеспін. Мен қауырт қызметімді мінсіз атқарумен анда-мында жүргенімнен газет тұрақты түрде хабардар болып, жорналшы тілшісіне жаздырып, фототілші дегеніне түсіртіп, әрбір нөмірінің бірінші бетіне менің екі-үш суретімді беріп тұруы керек! Обләкіммен телефон арқылы сөйлесіп отырған суретімді де. Одан жоғарыда министрлердің біреуімен сөйлесіп қалуым да мүмкін. Әне, газет­ті оқитындар, өзі оқымаса да, оқитындардан еститін көпшілік менің қаншама қат-қат қарбалас істерді тындырып жүргенімді біліп отыратын болады.
– Мәселен, қандай істеріңді?
– Өй, ол толып жатыр емес пе, санап айтып қайтемін? Олар газет­тегі мақалардан, менің сурет­терімнен, е, әлгі «сұхбат» дейтіндерінен, әрине, менің өзіммен сұхбат­тарымнан біліне жатады.
– Сөйтіп, ең әуелі ауданды байытасың ғой? – Ол мен жақтағы қолын алға сілтей бере ауызын барынша оқыс аша есінеп, одан ке­йін сол ауызын екі алақанымен күркелеп жаба түшкіріп, жөткірініп те алды. – Вот черт! Надо же! – деп қалды да, маған күле қарап: – Көрдің ғой, привычка, ренжіме, енді қойдым оны, – деді. Орындықтың арқалығына екі қолын да арта шалқайың­қырап, кеудесін кере екі рет кең тыныстап алып, бастаған «баяндамасын» жалғады: – Байыту, баю – күрделі проблема. Аудан әкімі – маған да, облыс, қала, республика әкімдеріне де қатысы бар. Аудан, облыс, қала, республиканың бай болғаны – біздің де байығанымыз. Бай екенімізді көрші республикаларға ғана емес, шетелдерге де көрсетуіміз керек. Артық-ауыс ақамызға, айталық, Америка мен Анлияның, Франция мен Араб эмиратының, Италия мен Сингафурдың астаналарындағы сәулет­ті сарайларды, тіпті ұшақтары мен желкенді қайықтарын, кемелерін сатып алып, қалған ақшамызды банктеріне салып, бәлемдерге: «О, Қазақстан қандай бай, а?!» – дегізуіміз керек!
– Арманың керемет екен!
– А как же?! Адам екенсің, армандай біл! Армансыз адам – атсыз арба!
– Оу, мына мәтелді мен естімеген едім…
– Қайдан естисің?! – деп ол маған кіржие қарап қойып: – Сенен өзгелер де ешкімнен естімеген, ешқайдан оқымаған… Тап жаңа ғана мен осы жерде ойдан шығарған мәтел, менің мәтелім! – деді.
– Бәрекелді!
– Енді өзің ойла: ат арбасыз жүре алады, иә, ал жазда – арба, қыста шана атсыз жүре ала ма?
– Жо-ға.
– Мінеки, сен ұға алдың, но ұқпайтындар көп. Оны маған өмір көрсет­ті. Өмірді бағалай білу керек, өмірді сүйе білу керек, – деді де, көйлегінің сол жақ жеңін түре қолсағатына үңіліп: – Однако, баратын бір жерге баруым керек, енді кешікпей барайын. Сау бол. Әңгімемізді ертеңдері жалғармыз, – деп ол тез түрегеліп, аяғын жебей басып жөнелді.
Ол… Аты – Сызда… Кім қойды екен? Сірә, мұндай аты да, заты да жоқ қазекемдер аз емес, ә?..

 

Ғаббас ҚАБЫШҰЛЫ