Әсем өрілген әсерлі жыр авторының әдеби есімі де әдемі, әуені асқақ. Әуелі зиялы ақын тұрғысында таныдық, кемел прозасын оқыдық. Таңғалдық. Көркемдік танымның жаңа үлгісі. Бір сөзінде оқығаны, тоқығаны, жазғаны сыйысып тұрады. Тілді терең меңгерген, ескіні де ескеріпті, жаңаны да байқаған:
«Человек, который придумал алфавит, умер, но алфавит до сих пор живет. Путь лежал к книге Codex Cumanicus, сначала к копии, а затем к оригиналу, из Москвы в Будапешт, и далее в Венецию.
Путешествие мое совпадало частично с древним путем этой книги, попавшей из Куманской земли в Венецианскую республику, и тем был еще более ценен, поскольку давал повод осмыслить не только текст, но и все, что его окружало тогда и сейчас, прочувствовать то, что давало книге пищу и кровь, что составило, в конце концов, его тело. Путь, начатый мною в мае 2014 года, говорил о том, что книга была здесь 711 лет назад. Люди и города, по которым пролегал путь книги, их слова, имена, повседневная жизнь, мечты и надежды, победы и сражения, их изящные искусства и деятельное участие сопровождали меня на этом пути, как сопровождает корабль в море морской инструмент – точный и прекрасный» .
Оның әңгіме-повестері, эссе-жырлары, әдет­те ықшам келеді, тереңнен қопарса да, жеңіл оқылады. Шағын жанр – сөздің әріп сәні де сөз архитектурасының сәулеті, сәулелі сымбаты. Кіші формада виртуоз қалам ғана еркін өмір сүре алады.
Стиль – формадан туады, форма сөз қолданысынан қалыптасады. Прозаның образы (қаһарманы) бірнеше тараудан тұрса, тіпті көлемі роман шеңберіне жетсе де, айсбергтей алапат болса да, поэзия образы теңіз үстінде жалғыздықтан жарқ ете қалған найзағайдай бір сәт­тік дүние екені рас.
Бір сәт­тің мәңгілік маңызы бар. Әселдің прозасы – әлеуеті зор проза, жаратылысынан ақындық қуаты бар. Мәңгілік – уақыт­тың соры, уақыт – мәңгіліктің қорегі, мәңгілік уақыт­ты азық етеді.
Әсел Омардың бүкіл шығармашылығы бір ғана тәртіпке бағынады: ол эстетикалық шарт, бәрінен жоғары. Тілі шұрайлы, зерделі және зейінді.
Ол – проза жанрының шыңына шыққан тұлға. Мәнер біткенді меңгерген, күллі әдіс-тәсілді игерген, қаламы қамшы салдырмайды.
Әсел Омар – көп оқыған, жан-жақты ізденген, дайындығы жақсы қаламгер. Оның бір ғана проблемасы бар, ол – тақырып. Бірақ ол тақырыпқа да жол тапты, жұмбағын шешті.
Әсел Омар – Тұран жыршысы.
«Алфавит» ат­ты повесінен түрік тарихына деген шексіз ықыласын байқаймыз.
Травелога жанрында жазылған бұл повесть – автордың ең жақсы дүниелерінің бірі. Маған «Алфавит» қат­ты ұнайды. Шығармадан планета тынысын аңғарамыз. М.Пришвин, К.Паустовский, И.А.Бунин мектептерінің жазу үлгісін танығандаймыз. Құрылыс, бітімі ғана емес, жазу мәнеріне дейін әсем прозаның талап-тілектерін еске салады.«Флоренция» деген тарауы адамды қат­ты толғандырады. Адамның өзі жұмбақ, алдында мұрат, артында белгі жоқ, қайдан келді, қайда бара жатыр, мәлімсіз.
«Зной и солнце воспаляют воображение, в котором море туристов превращается в вавилонское скопище строителей собора, каменотесов, скульпторов, гранильщиков, гравировщиков, живописцев, стекольщиков, рабочих, готовивших раствор и поднимавших на лебедках куски мрамора на высоту, чувствуешь их изнеможение от летней жары, видишь их лохмотья, дырявые башмаки, миски, из которых они едят прямо здесь, на улице, чтобы не отвлекаться от работы, ведь и работают они за миску этой самой еды, их огрубевшие руки, покрытые мраморной пылью, их загорелые лица, покрытые мраморной пылью… эти люди дышат пылью священного собора, бесконечной мраморной пылью, ибо сколько же нужно каменных составляющих разной формы и цвета, чтобы сложить мозаику для этой огромной махины в форме креста, призванной напугать человека своей массивностью и внушить ему страх перед чем-то высшим».
«Тараудың шебер жазылғанына күмән жоқ, тынық теңіздің тұнып жатқан түбіндей мөлдір, үңіліп қарасаңыз талай жылдар, ғасырлар бұрын, тарих тереңіне тұнған жұмбақ тіршілік өмір қайта оянып, тіріліп келе жатқандай әсерге бөлейді».
«Видишь деревянные леса кватроченто, не всегда надежные, представляешь, сколько вот таких простых, и гениальных людей, чей гений нужен был лишь как средство возвеличивания божества, а не как ценность сама по себе, падали с этих лесов и погибали, умирали от труда или чумы, и никто не знает их имен, никому не нужны были эти имена, безымянные художники веками строили то, на что щедро отсыпали золота флорентийские дожи. Мастера что-то выкраивали из жалкого заработка для своих семей, покидали родные крохотные Сан-Лео, Марчану, Подджо, Пьомбино, Таламоне, Монте Арджентарио, Джаннутри, Питильяно, Аббадию Сан Сальваторе, деревни на склонах Амьяты, Монтальчино, Пьенцу и Монтепульчано, Монтеридджони, Колле-Вал-Д›Эльсу… И не было и мысли, что даже часть несметных средств, потраченных на божественную идею, дала бы им новое жилье, пусть скромное, школу для детей, пусть самую простую, дорогу получше, чтобы добраться до этого самого затерянного в глуши Джаннутри или Пьенцы» .
Ақындық проза, ақындық тіл құдыретінің күш-қайраты қандай?! Автордың бет толтырған әсем сөздері ашылған, оқылған, жабылған сайын басқа парақтардың астында қалып жатса да, сіздің соңыңыздан жеткен, артыңыздан ерген топтың қолымен қайта аударылады. Пенденің онтологиялық жағдайын, болмысын көреміз. Соңғы жылдары Әсел қазақ тақырыбына қарай ойысты, қызығушылығы күрт арт­ты: әуелі орыс тілінде қазақ тақырыбына қалам тарт­ты, кейін ұлт­тық мазмұнға түбегейлі көшті. Мәскеуден Түркияға ауысты, Алаш қайраткерлерінің асыл мұраларын көп зерт­теді, ұлт дүниетанымына үндес түркілік рух, тәңірлік салт-дәстүр туралы ізденді, қазақ әдеби ортамен белсенді араласа бастады, ана тілін үйренді, біздің әдебиет бір толық тұлғамен байыды.
Проза шарт­тарын, поэзия дәстүрін, философияны терең ұғына білген, қолына алған дүниені кемеліне жеткізбей қоймайтын Әселдің ендігі бағыты – қазақ көкжиегі, таңы да Шығыстан ат­ты.
Шағын жанр сөздің реңін, көркін, ажарын ашады. Қыры көбейген сайын құбыла, сан алуан алмаздай жарқырап кетеді. Сөз ықшам формада – поэзия тіліне айналады. Әсел Омардың қолтаңбасынан таныдық. Қолына іліккен сөздің бәрі сөйлеп шыға келеді.
Жалпы шабытпен жазылған дүние шабытпен оқылады.
Өзіңді күштеп оқыған шығарманың көңіл күйі жоқ. Әселдің әңгіме-повестері жаныңызды баурайды, жадыратады, рахат­танасыз. Кітапты бір деммен оқып шықтық. Ішінен бұрын танысқан шығармалары да табылды. «Мягкий снег декабря», «Анжела» , «Восток» және т. б. жаңа туындыларын да көзіміз шалып қалды, бірден оқып тастадық. «Хромовые сапоги» сталиндік репрессия жылдарын бейнелейді: шын уақиға.
Әсел күрделене, асқақтай түскен екен. Танымы да терең, талғамы да биік. Әр шығармасында ақыл бар, білім бар, жалын бар.
Бір жылдары көз жазып қалып едік. Әсел Омар адаспапты, бізді де адастырмапты. Ол Тұран туын ұстап тура жолмен келе жатыр. Ықшамдық жалпы туынды сәнін келтіреді. Шығарма шырайын ашады. Әдемі жазбалар қысқа формада дүниеге келеді. Әсел жазғанда әсем жазады. Қаламы виртуоз, кез келген нәрсені бейнелеуге, кейіптеуге қашанда дайын.
Сюжет­тері шын өмірмен астасып жатыр.
Кейіпкері әдеби, әңгімесі әуенді. Уақиғасы шығарма уақытымен тең, демек, қысқа қайырмайды, ұзаққа созбайды, дәл.
Сөйлемі қолмен тергендей түп-түзу. Іс-әрекетке құрылған, етістігі көп мәтін. Сөзінде салмақ бар. Ол – метафора. Бейсауат ештеңе жоқ. 

Сөз соңы

Әсел балауса бала күнінен кітап ішінде, мерзімді баспасөз қайраткерлері ортасында Алматы қаласында туып-өсті. Ол – текті жердің перзенті, зиялы отбасы түлегі. Әулет даңқы, алайда Әселге жеткен жоқ. Ол оянғанда ескі заман шегініп, жаңа уақыт еніп келе жатқан еді. Ақырында жаңа уақыт мерзімнен озды, бірақ қалыптасқан зиялы, зияткер дәстүр көп оқуға, ізденіске өз септігін мол тигізді. Сөз жұққан, қасиет қонған, ел басқарған қайраткер азамат­тың, асыл ердің ұрпағы Мәскеуге оқуға ат­танды. Ол бүкіл планетаны аралады.
Кезінде атасының да аумалы-төкпелі заманда қызметі ауысып, Керекуден түп көтеріліп, Жетісуға көшіп келгені бар. Сонда ірі басылымдардың бірінің тұтқасынан ұстайды.
Нағашы әжесі – жастар одақтарын басқарады, жетекші тұлғаға айналады. Анасы астананың үздік мектептерінің бірінде оқиды. Әсел де жасы толғанда анасы оқыған мектептің табалдырығынан ат­тайды. Оның оқымыстылығы, әдептілігі, кішіпейілділігі қалам мәдениетінен көрінеді. Мәдениет­ті қаламның алмайтын қамалы жоқ. Ол қашанда қуат­ты.

Дидар АМАНТАЙ