Алдымен өзімді жөндеп таныстырайын: мен публицист, әрі аудармашымын. Осы екі салада бірталай табысым бар, бірақ алматылық БАҚ-тарды мазаламай, тыныш жатқан жетпістегі қаламгермін. Бұрынғыдай анда шауып, мұнда шауып, кез келген тақырыпты жұмарлап тастайтын ширақтық бізден кеткен сыңайлы, сондықтан заказбен жұмыс істей алмаймын.

Өткен ғасырдың 60-80 жылдары дәйім қос тілді, әрі аптасына үш рет шы­ғатын аудандық газеттерде істедім. Ол кезде тәртіп мықты, әлгілер уақтылы сақылдап шықты да тұрды. Тек мұндай басылымдарды көбіне кадр тапшылығы қинайтын, өйткені, әлділері облысқа қарай жылжитын, нашарлары ауылда қалып қоятын. Мен тәржіма жөніндегі ешқандай курс, арнайы оқу дегенді өт­керген емеспін – күнделікті тәжі­ри­бемен шыңдалдым. Егемендік алғалы бері аудармашыларға сұраныс жоға­ры­ла­ды. Астана мен Алматыдан тура хабарым жоқ, тек Қарағандыдағы тәржіма­шы­лардың халін тілге тиек ете кетейін. Мен өз басым тура жетпіс деген жастың жалынан ұстап тұрмын. Арманым, біз болсақ базардан қайттық, енді кейінгі ұрпақтың күні не болмақ деген әңгіме ғой баяғы. Өз басым Қарағандының өзінде, облыстың қойнау-қойнауында қанша аудармашы бар екенінен бейхабармын. Олар бірін-бірі шала-шарпы біледі, бірінің-бірі не істеп жатқанынан еш хабарсыз.

Мынадай бір ғажап бар. Егер тәржіма тартымды шықса, оны түпнұсқаға «жат­қы­зады», ал сәтсіздеу болса, онда аудар­ма­шыға «жабады».

Өз басым «мынаны кім аударған, өзі?» деп, оқырман кіржіңдемесін дегенге жанымды салатын пендемін. Арманым – Буниннен басталған Нобель сый­лығы лауреаттарының дүниелерін топ­тастырып, жеке кітап етіп шығару.

Бұл күнде әр елден шыққан 14 но­бе­лианттың әңгімелерін аударып, тыныс­тап отырған жайым бар. Міне, олар – Бунин, Хемингуэй, Хименес, Камю, Ка­бавата, Солженицын, Белль, Юнсон, Ка­нетти, Маркес, Махфуз, Оэ, Найпол, Памук… (мен бұларды сыйлық алған жылдарына сай тізбелеп отырмын). Қай­сы керек, мархаба! Ал, Мо Яньнің еш кітабы жоқ, ал жіберсеңдер, оны да кө­рейін.

Әрі П.Коэльо («Алхимик») бастаған но­белиант болмаса да, өз алдына ерен мықтыларды аудардым. Олардың ішінде Паустовский, Зощенко, Битов тәрізді әлді орыстар да бар. Бірақ осы дүние­ле­рім­нің (аудармаларымның) бағын жан­дыр­шы деп, ешбір баспаның есігін қақ­қан емес­пін. Ұнатса – жіберемін. Әдеби газет-жур­налдардың мүмкіншіліктері белгілі, олар романдар мен повестер­дің  аудар­маларына жиі көңіл бөле ал­майды.

Қазір біздің елде аудармашылардың ор­ны нақтыланбаған, еңбектері де тиісті дә­режеде бағаланбайды. Бұл аударманың са­пасына кері әсер ететіні түсінікті. Сон­­дықтан қазақ халқын әлем әдебие­тімен таныстыруды жолға қоямыз десек, аударма ісін жүйелеп, аудармашылардың қаламақы мәселесін бір жолға қоятын уақыт жетті. Сайып келгенде, аударма мен аудармашы турасында айтарымның бір парасы осы, оқырман…

Марал ХАСЕН.
Қарағанды.