Күн санап еліміздегі ғылым салаларының тынысы ашылып келеді. Оның тағы бір жарқын мысалы – Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Қазақстанда тұңғыш рет «Этносаясаттану» инновациялық ғылыми-педагогикалық бағдарламасының магистранттарын даярлауы. Мұны Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі ресми мәлімдеді. Орталық Азия бойынша біздің елімізде ғана ғылыми оқыту жүргізілген бұл қандай пән? Этносаясаттану басқа ғылым салаларынан несімен ерекшеленеді, нені зерттейді?

Этносоциологияның этностар­дың әлеуметтік құрылымын, олардың мүдделері мен мінез-құлқының ерек­шеліктерін анықтайтын этни­ка­лық топтардың әлеуметтік жағ­дайын, этникалық мәдениеттегі әлеу­мет­тік маңызды құбылыстарды, этностардың әлеуметтік мо­биль­ділігін зерттейтінін білеміз. Ал эт­нопсихология адамдардың этни­калық өзгешелігіне байланысты пси­хи­касының ерекшеліктеріне, этникалық стереотиптерге, «негізгі этникалық тұлға» деп аталатын бөлек­тігіне назар аударады. Эт­но­демография этникалық топтардың кө­бею ерекшеліктерін – туу, өлу, неке (ұлтаралық некелердің болуы немесе болмауы), жыныстар мен ұрпақтар арасындағы қа­рым-қа­ты­нас ерекшеліктерін зерт­тейді. Этносаясаттану дәл осы үдеріс­терді басқа қырынан, яғни, сая­си құбылыстардың аталған мә­селе­лерге, бәрінен бұрын
ме­м­­ле­кетке қалай әсер ететінін қа­растырады. Демек, этносаясаттану – этникалық құбылыстар мен үдерістердің саяси шарттылығын зерттейтін пән. Ғылымның бұл саласы билік туралы, этникалық элитаның оған ұмтылысы туралы, мобилизациядағы элитаның рөлі туралы сұрақтарға жауап береді.

Олай болса, министрлік хабарла­ған жаңалыққа қайта оралайық.
ЕҰУ-дан түлеп ұшқан жас ғалым­дар этноменеджментті және халықтық дипломатияны зерттеуге бағытталған ғылыми жобаларын жалғастыруды көздеп отыр. Бұған қоса, Ұлттық университет жаңа оқу жылында осы білім беру бағда­рламасын докторантура деңгейінде іске қосатынын мәлім етті. Бұл көп­ұлт­ты делінетін елімізге этносаралық ынтымақтастықты, ауызбірлікті нығайтуды теориялық һәм практикалық тұрғыда көп-көп пайдасын тигізетін дүние болмақ.
2021 жылы ЕҰУ этносаясаттану магистранттарын дайындауға арнал­ған білім беру бағдарламасы алғаш рет Қазақстанда және Орталық Азия­да іске қосылды. Екі жылдық оқу жүйесін аталған университеттің оқыту­шы­лары барлық кәсіби стандартқа сәйкес әзірледі. Қазақ, орыс және көп­тілді білім беретін топтар құрылды. Ведомствоның дерегінше, қазіргі таңда 21 адам этносаясат саласын меңгеріп жатыр екен. Олардың төртеуі биылғы оқу жылының тұңғыш түлегі атанды.
Осы тақырып бойынша БАҚ қойған сауалдарға ЕҰУ ректоры Ерлан Сыдықов: «Мамандыққа деген сұранысты ескеріп, «Этносаясаттану» деген жаңа білім беру бағдарламасын іске қосқан болатынбыз. Орталық Азия университеттерінде оның баламасы жоқ. Бүгінгі таңда бұл салада білікті сарапшылар қажет, сая­саттануда аймақтық және этносаяси зерттеулер үлкен сұранысқа ие. Биыл алғашқы этносаясаттанушы-магистранттарымыз университетімізден қанат қақты. Негізінен аталған білім беру бағдарламасы бойынша 5 өңірден әртүрлі ұлт өкілі оқып жатыр. Бұл «Этносаясаттанушы» мамандығына деген сұранысты көрсетеді. Шетел­дік университеттер де кәсіби этносаясат­танушыларды даярлауға қызығушылық танытуда», – деп жауап берді.
Этносаясаттанушы-магистранттар этносаралық қатынастар саласындағы ең өзекті тақырыптар бойынша ғылыми жобаларын сәтті қорғап шығыпты. Магистрант Хамит Сәбден өзінің диссертациясы аясында Қазақстан халқы Ассамблеясына бірнеше ұсыныс жолдағанын айтты:
«Оқу барысында жалпы ұлттық сая­саттың дамуына елеулі әсер ететін этносаясат ғылымын әртүрлі қырынан жан-жақты зерттедік. Оның ішінде тарихи жад саясатына, халықтық дипломатияға, ұлттық брендингке, ұлт­тың генетикалық кодына баса назар аударылды. Біз тұрақтылықты нығайту және жалпыұлттық саясатты дамыту процестерін қарастырдық. Мен диссертация және ғылыми із­деніс­тер аясында Қазақстан халқы Ассамблеясына этносаясатты жаңғырту жөнінде бірнеше ұсыныстар жолдадым. Жаңғырту тоқтамайтын үдеріс деп есептеймін. Себебі әлем сәт сайын өзгеріп жатыр, ал жаһандану дәуірінде ұлттық болмысты сақтап қалу – әрдайым күн тәртібінде тұрған мәселе», – деді ол.
«Этносаясаттану» бағыты бойынша әлеуметтік ғылымдар магистрі дипломы бүгінгі таңда түлектердің мемлекеттік және саяси басқару құрылымдарында, ғылыми-зерттеу және талдау ұйым­дарында жұмыс істеуіне кең түрде кәсіби мүмкіндіктер ашады.
Ғылымы жан-жақты дамыған елдің ғана келешегі келісті болмақ. Ендеше, эстносаясаттану ғылымы да Қазақ елін ұшпаққа шығарудың бір сүрлеуі десек, артық айтпаймыз!

Ө.Әріпбек