АЗАМАТтЫҚ ҚОҒАМ. ОРНЫҒУ МЕН ӨРКЕНДЕУ
Азаматтық қоғам туралы әртүрлі көзқарастар, әртүрлі пікірлер айтылады. Оның жалпыға ортақ анықтамасы, барлығына бірдей қалыбы жоқ екені рас. Десе де ол (азаматтық қоғам) – адамның жеке тұлғасының және бейресми, мемлекеттік емес қоғамдық ұйымдардың дамуына қолайлы жағдай туғызатын әлеуметтік тәртіп түрі екені даусыз. Азаматтық қоғам дамыған шет елдерде өткен ғасырдың орта шенінде-ақ қалыптаса бастаса, біздің қоғамда жетпісінші, сексенінші жылдары сондай қоғамға талпыныстардың нышаны жүз берді деуге болады. Ол нышандар – сол уақыттағы кеңестік тоталитаризмге қарсы жекелеген азаматтардың қарсылығы, Желтоқсан көтерілісі еді.
Тәуелсіздіктен кейінгі азаматтық қоғам институттарының қалыптасуы мен даму тарихы екі кезеңді қамтитынын айтады сарапшылар. «Бірінші кезең – өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары бұрынғы посткеңестік мемлекеттерде демократиялық реформалар жасалып, тәуелсіз кәсіподақ ұйымдарының құрылуы және әлеуметтік қорғау коалициясы пайда болған уақыты. Бұл коалицияға сол уақыттағы аса өзекті әлеуметтік мәселелердің түйінін тарқату үшін әлеуметтік әріптестік негізінде жиырма сегіз әртүрлі ұйымдар, партиялар, қозғалыстар бірікті» дейді. «Әрі қарай азаматтық қоғамның алғашқы қалыптасуындағы маңызды қадам 1994 жылы Мемлекет басшысының әлеуметтік әріптестік бойынша республикалық үшжақты комиссияның құрылуы туралы шешім қабылдауы болды. 2000 жылдың желтоқсан айында «Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік туралы» заң қабылданды және ол биліктің, жұмыс берушілер мен жұмысшылардың мүдделерін келісу мәселелерін мемлекеттік саясат дәрежесіне көтерді» дейді сарапшылар.
Сарапшылар азаматтық қоғам дамуының екінші кезеңін – 2006 жылдың тамыз айында қабылданған «Қазақстан Республикасында 2006-2011 жылдары Азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасының» қабылдануымен байланыстырады. «Тұжырымдамада 2011 жылға дейінгі азаматтық қоғам институтын дамыту тетіктері мен жолдары бойынша нақты шаралар ұсынылды. Екінші кезеңнің басында Қазақстанның азаматтық секторында ресми түрде бар-жоғы 5820 үкіметтік емес ұйым тіркелген болатын. Оның ішінде – 12 саяси партия, 3340 қоғамдық қор, 1072 заңды тұлғалар қауымдастығы, 471 ұлттық мәдени орталықтар, 3340 діни ұйымдар болған. Осылайша ел өміріндегі маңызды институтқа айналған қазақстандық азаматтық қоғамды жүйелі қалыптастыру мен дамыту ісі басталды» дейді.
Бүгін де азаматтық қоғамның орнығуы, дамуы, оның маңызы қақында президент жолдауында, мемлекеттік маңызы бар жиналыстарда, қоғам белсенділері тарапынан да әрқашан айтылып келеді. Сәл бұрынырақ президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз жолдауында: «Азаматтық қоғамға қолдау көрсетіп, оның әлеуетін нығайта түсу керек. Сондай-ақ аса маңызды жалпымемлекеттік міндеттерді шешу үшін талқылау жұмыстарына азаматтық қоғамның мүмкіндіктерін кеңінен қолдану қажет», – деген болатын. Ендеше, барлығымыз да еліміздің ішкі мәселелеріне белсене араласып, қуатты мемлекет құру жолында күш-жігерімізді көрсетуге тиіспіз.
Медина Бахыт