Өмір Шыныбекұлы,

Шымкент қаласындағы А.С.Макаренко атындағы №41 мектеп-лицейдің тарих пәнінің мұғалімі,

Қазақстан Журналистер одағының мүшесі

 

Тәуелсіздік алып, мемлекеттік құрылыс өзгеріп, нарықтық қатынастардың енуіне социалистік қоғамда өскен ұрпақ дайын болмай шықты. Абай атамыз айтқан «есектің артын жу да мал тап» дегенді тура мағынасында түсініп, кейбір пысықайлар дүние табуға өршелене кірісті. Біздің еліміздегі ауқаттылардың алғашқы капиталы қалай жиылды? Біріншіден, жекешелендіру кезінде қоғам мүлкіне қолы жеткендер әп-сәтте байып шыға келді де, бай мен кедей арасындағы әлеуметтік теңсіздік әлдеқайда жылдам орнады.

кіншіден, саудаға ертерек икемделгендер байи бастады. Олардың бәрі адал саудамен байыды деп тағы айта алмаймыз. Мәселен, 1993-2000 жылдары базарда істегендер таразыдан жеу күнделікті нормаға айналға­нын жақсы біледі. Үшіншіден, мемле­кет­тік қызметкерлер мен құқық қорғау органдарында жұмыс істейтіндер жал­а­қысы төмен болса да қымбат көлік мініп, зәулім сарайлар салып жатты. Қай қаржыға, әрине, ебін тауып екі аса­ған қаржыға. Міне, осының бәрі құн­дылықтардың орнын ауыстырып, жастарымыздың жақсы мен жа­манды айыра алмай қалуына әкеліп соқты. «Мектеп қоғамның кішкентай моделі» деген қағида бар. Демек, қоғамдағы жемқорлық, қызметін асыра пай­да­ла­нушылық тағы сол секілді барлық ке­лең­сіздік мектепте де көрі­ніс тапты. Бірте-бірте кейбір аза­мат­та­рымыздың бойында масылдық психология берік орын алса, екінші бір тобында оңай ақ­ша табуға деген ұмтылыс пайда бол­ды. Неге қазақ жастары, сот, прокурор, полиция, экономист, мемле­кет­тік қызметкер болуға құмар? Себебі, осы мамандық иелерінің тұрмысы өзге тұрғын дармен салыстырғанда әлдеқайда жақсы екенін көріп жүр. «Кім болғың келеді?» деген сұраққа, «полицей болғым ке­ле­ді» деп жауап берген 9-сыныптың бір оқушысынан, әлденеден үміттеніп,  «Нелік­тен­ полицей болғың келеді» деп сұрадық. Бірақ үмітіміз ақталмады! Жылайсыз ба, күлесізбе…. «левыйы көп қой» («левый» дегені, сірә, көлде­нең табыс болса керек) деп жымың­дай­ды әлгі бала! Бұл әңгімені бала қайдан естіді? Ең нашар деген мұғалім­нің өзі балаға «левыйы көп мамандық жақсы» деп үйретпейтіні белгілі. Яғни баланың отбасыда көргені мен мек­теп­те алған тәлім-тәрбиесі қабыспай жатыр. Осы­дан-ақ, құндылықтардың ор­ны ауыс­қан мына заманда, кейбір отбасы­лардың балалары үшін кімнің «идеал» екенін өздеріңіз саралай беріңіздер.