Қазақ философия ғылымының бәйтерегі
11.12.2015
1902
0
КишибековХалқымызда сирек талант иелері қадау-қадау. Соның бірі – Қазақстан Республикасының Ұлттық Ғылым академиясының академигі Досмұхамед Кішібеков.

ХХ ғасырдың басында (1925 жылы) дү­ниеге келген ғалым сол уақыттың бар­лық қуанышы мен қасіретін жан-тәнімен се­зінді. Ата-анасынан ерте айырылып, ту­ған-туыстарының көмегімен өсіп, оқып же­тілді. Орта мектепті аяқтаған соң тағ­дыр­дың қалауымен ол  А.К.Серов  атын­дағы Батай әскери авиациялық ұшқыштар учи­лищесінде ұшу өнерін игерді. Училищеде өте жақсы оқыған олар сталиндік сұң­қар­лар деген атақ алып, туған елді, жерді қор­­ғау ісіне дайындалып жатқан еді. Сол тұста Ұлы Отан соғысы жеңіспен аяқталып, бұ­ларды бейбіт өмірге бастаған еді.
КСРО Жоғарғы Кеңесі Прези­диу­мы­ның Жарлығымен Досекең елге мұғалім ре­тінде қайтып келді. Елге оралған соң Дос­мұхамед Кішібекұлы бар мүмкіндігін оқу ісіне арнады.
Еңбектене жүріп алған білімін ғылым­мен ұштастырған ол таяу жылдар ішінде Мәс­кеуде философия ғылымы бойынша кан­дидаттық, араға жылдар салып док­тор­лық диссертация қорғады. Инемен құдық қазғандай қиындықтарға белді бекем бай­лаған ол Қазақстан Республикасының Ұлт­тық Ғылым академиясының толық мү­шесі ғылымдағы тынымсыз еңбегінің арқасында болып сайланды.
Ғылым академиясында кіші, аға ғы­лы­ми қызметкер сатыларынан өтіп, философия кафедрасының меңгерушісі болды. Ака­демия аспиранттарына сабақ берді, сол кафедрада Жабайхан Әбділдин, Ағын Қасымжанов, Герасим Югай, Мамия Баканизде, Қасым Бейсембаевтар қатарлы ең­бек етті.
1964  жылдың 1 қыркүйегінде Қазақ­стан Ком­партиясының Орталық Комитеті Дос­мұ­хамед Кішібекұлын Қазақ поли­тех­ни­калық институтына маркстік-лениндік фи­лософия кафедрасын басқаруға жіберді. 32 жыл бойы осы қызметті абыроймен ат­қарды. КСРО Жоғарғы оқу орындарындағы қоғамдық ғылымдар кафедра меңгеру­ші­лерінің Бүкілодақтық жиналысына алты рет қатысып, жиналыс Президиумына сай­ланды, Үлкен Кремль Сарайы мінбе­рі­нен Қазақстандағы философия ғылымы және білім саласында атқарылып жатқан жұмыстар туралы баяндама оқыды.
Тәжірибелі оқытушы ретінде оны бір­не­ше рет шет елдерге шығатын делегация құра­мына кіргізді. Ол Италия, АҚШ, Жапо­ния, Франция, Түркия және т.б. елдерде болды.
1975 жылы Вашингтонда Юта штатынан шыққан Конгрессмен Хоудың арнайы ша­қырылуымен ұйымдастырылған кездесуде әр түрлі әлеуметтік-саяси тақырыптар са­ласында 45 минутқа созылған сұхбат бо­лды. Аудармашы АҚШ-тағы Кеңес Ода­ғы елшілігінің қызметкері еді.
Осы күнде теоретик-ғалым  Досмұхамед Кі­шібекұлы 800-ден астам еңбектің авторы, соның ішінде 70 кітап, монография, кі­тапша, әдістемелік әдебиеттер бар. Елі­міз тәуелсіздік алған алғашқы жылы Рес­пуб­лика Білім және ғылым министрінің тікелей тапсырмасымен өз тарихымызда тұңғыш рет жоғары оқу орындары студент­теріне арналған қазақ тіліндегі философия оқулығы дайындалып, оқушы қауымның қолына тиді. Бұл – қазақ елінің рухани-мә­дени өміріндегі үлкен бір жетістіктің, сер­пілістің көрінісі еді. Оқулықтың авторлары Досмұхамед Кішібеков пен оның шә­кірті Ұлықпан Сыдықов болатын. Содан бергі уақытта бұл оқулық он рет қайта ба­сылып шығып, Қазақстан жоғары мек­тебінің студенттері мен оқытушыларының игілігіне айналды.
Қазір өз ұлы, зерделі ғалым Тимур Кі­ші­бековпен бірге «Ғылым тарихы мен фи­лософиясы» пәні бойынша оқу құралы 4 рет қайта басылып шықты. 19 философия ғылымының кандидатын, 5 ғылым док­торын дайындап шығарды.
Қ.Сәтбаев атындағы Ұлттық политех­ни­калық университетінде тапжылмай жар­ты ғасыр қызмет атқарған ол, ұлттық ғы­лымымызға философия саласы бойынша ба­рынша үлес қосты.
Досағаң үнемі  ізденісте жүретін  ғалым. Ұл­тымыздың тарихына, әдебиетіне, мә­де­ниетіне, өсіп-өркендеу жолына қатысты мың­даған дерек көздерін, алуан түрлі басылымдарды, ой-пікірлерді саралап, өзі­нің ұзақ өмірден түйген пайымдарын ұш­­тастыра отырып, қадау-қадау маңызды ең­бектер жазды. Мәселен, оның кезінде бү­кіл зиялы қауымды елең еткізіп, үлкен пікірталас тудырған  көшпелі  қоғам  туралы еңбегі немесе ұлттық идея, ұлт мен­та­ли­тетіне (діліне) арналған зерттеулері кім­ді болса да бей-жай  қалдырмайтыны  анық. Ол ұзақ ғұмырында еш уақытта қа­ламы қолынан түспеген  еңбекқор, өзіне биік талап қойғыш, әр іске үлкен  жауап­кер­­шілік­пен қарайтын ғалым. Досағаң осы күнге дейін студенттерге, магистранттар мен докторанттарға  жоғары  ғылыми  тео­риялық және әдістемелік деңгейде дә­ріс оқып келеді. Оның дәрістері ылғи да маз­мұнды, өмірден алынған сан алуан мы­салдармен өрнектелген, тартымды, қы­зықты. Сондықтан да Досағаңның дәрісін тыңдаудың өзі жастар үшін үлкен мәр­те­бе.
Отан алдындағы зор еңбегі үшін Дос­мұхамед Кішібеков бірқатар жоғары ма­ра­пат­қа ие болды: «Халықтар достастығы» орденi, «Құрмет» ордені, «1941-1945 жыл­дар­дағы Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс үшін» медалі, «Ұлы Отан соғысының Жеңі­сіне 70 жыл» медалімен, академик Н.И.Вавилов атындағы медаль, Ы.Ал­тынса­рин атындағы медаль, «Айрықша ең­бегі үшін» медалі, «Еңбек ардагері» ме­да­лі, т.б.
Досмұхамед Кішібекұлы елінің адал ұлы, ұлт патриоты, мықты идеолог ретінде өзінің көптеген еңбектерінде әрбір Қа­зақ­стан азаматын Отанды сүюмен ғана шек­теліп қалмай, оның гүлденуі, көркеюі үшін тынымсыз күресу керек қажеттігіне бағыт сілтейді. Қоғамдық өмірдегі қайсыбір қиын мәселелер барысында да пікірта­лас­тарға қатысып, орайлы мәселелерді шешуге өз сөзін өткізе білді. Үлкен ұстаз, ғұлама ғалым Досмұхамед Кішібекұлына мерейтой қарсаңында денсаулық, шығар­ма­шылығына табыс тілейміз!
Ұлықпан Сыдықов,

философия ғылымының докторы,
профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,
ҚР Ұлттық жаратылыстану ғылымдары
академиясының академигі.
Ғайни Котошева,

философия ғылымының докторы,
профессор, ҚР Ұлттық жаратылыстану
ғылымдары академиясының академигі.
ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір