Әлем мұхитына құятын дария
Любовь ШАШКОВА,
аудармашы, публицист,
Қазақстан Жазушылар одағындағы
орыс әдебиеті кеңесінің төрайымыЖалпы, қазақ әдебиеті шетелге шықпады деп айтуға болмайды. Мұхтар Әуезов, Әбдіжәміл Нұрпейісов, Әбіш Кекілбаев, Олжас Сүлейменов, Дүкенбай Досжан, Әкім Тарази, Нұрлан Оразалин, Роллан Сейсенбаев, Герольд Бельгер, Валерий Михайлов секілді қаламгерлердің кітаптары Англия, Франция, Қытай, Түркияда жарық көрген. Халықаралық сыйлықтарға ие болған туындыгерлеріміздің өзі бір төбе. Олардың бәрін тізіп шығудың аса қажеті бола қоймас. Дегенмен, бұл құбылыстарды «әлемдік әдеби аренаға шығу» деп атамас едім. Бұның басты себебі – жүйесіздік пен ұрпақ сабақтастығының үзілуі. Герольд Бельгермен Лео Кошуттың достығының арқасында Германияда Абайдың жиырма өлеңі жарық көрді. Бұл – өте сирек құбылыс. Өйткені, көбісі бұндай таныс-тамыр, дос-жараның болса алдымен өз туындыларын немісшеге аудартар еді. Бұл тұста Бельгер өзін нағыз тұлға ретінде көрсете білді. Бұны біреу білсе, біреу білмес…
Біз шыққымыз келіп жүрген әлемдік әдеби аренада бүгіндері коммерцияны көздеген баспалар көп. Сол себептен, шынымен мықты шығармалар солардың көлеңкесінде қалып қойып жатқан жайы бар. Коэльоның «Алхимигы» мен Дэн Браунның «Да Винчидың коды» кітаптары оқырман қызығушылығын арттыруда. Бірақ оларды ірі шығармалардың қатарына жатқызуға болмайды. Ал мойындалған жазушылар ысырылғаны ысырылған. Нобель сыйлығының өзі саясиланған-ды…
Белгілі бір автордың шығармасымен қызығып, соны аудартуға болады. Озық отыздыққа кіргісі келетін еліміз алдымен әдебиеті мен мәдениетінің жай-күйін ойлағаны абзал.
Бүгіндері еліміздің қаламгерлері Ресей, Қытай, Украина, Беларусь, Татарстан, Башқұртстан, Түркия сияқты елдермен әдеби байланыс орнатып, аудармалар жасауда. Бірақ біздің көздегеніміз Еуропа мен Америка елдері болуға тиіс деп ойлаймын. Өз қазанымызда қашанға дейін қайнамақпыз?!
Әдеби ағымдардың жөні мүлде бөлек. XXI ғасыр әдебиеті XX ғасыр әдебиетінен әлдеқайда күрделі, тосын. Бұрынғыдай көп жазудың заманы өтіп барады. Елдер кітаптан гөрі киноны құп көреді. Адамдардың мінез-құлқы, сөзі, ойы да күрделеніп барады. Соған сай әдебиетіміз де өзгеше сарынға көшуі қажет. Біз көшпесек те жастарымыз көшеді. Себебі, болашақ жастардың қолында!..
Студия «Team28»