ӘР ЕЛДІҢ САЛТЫ БАСҚА…
Менің толық аты-жөнім – профессор Шиям Сингх, Халықаралық иттерді қорғау басқармасының тұрақты мүшесімін. Үндістаннан піл терлетіп қазақ еліне келгендегі мақсатым – «Аманжантану» ғылыми еңбегімді жетілдіру.
Әдетте жастар шет елдіктерге еліктегіш келеді емес пе? Аманжан біздер үшін шет елдік әртіс – Пародия жұлдызы. Мен тұратын ауылда екі баланың бірінің аты Аманжан болып жатыр. Екі адамның бірі итке пародия жасайды. Итке пародия жасайтындардың көбейіп кеткендігі соншалық, иттердің үндері өшіп, өз-өздерінен «ұялып», мүлде үрмейтін боп қалды. Ғадеттің бұлай өзгеруі жаман болады екен. Ауылдағы иттер енді бұрын істемеген оғаш қылықтарды шығара бастады. Үйді қарамайды. Көліктің, адамның жолын кесетін мысықтың артынан шабаланып жүгіріп жүрген де иттер жоқ. Артқы бір аяғын көтеріп саритын итті өңіміз түгіл түсімізде де көрмейтін болдық. Қате түсініп қалып жүрмеңіздер, оны көргісі келіп жүрген біз де жоқ. Айтайын дегенім – ауылдың иттері алдыңғы екі аяғын көтереді немесе екі тізесін бүгіп, отыра қалады. Оған күлген адамды үндемей барып «тістеп» алады. Бұрын біз білмейді екенбіз, ауыл – адамдарымен ғана емес, иттердің үргенімен ауыл екен. Сонымен не істерімізді білмей бақсы шақырттық. Бір бақсы: «Иттер алжыған» десе, екінші бірі: «Адамдарға деген өкпе ғой», – деді. Ал үшінші бірі болса: «Иттерді өйтіп қорлауға болмайды. Себебі, ит бейшара үйдің иті кім, иесі кім екенін ажырата алмай жатыр. Мәселен, қандай да бір ит иесінің дауысына салып адамша сөйлесе, мұның арты неге әкеп соғатыны белгілі. Сондықтан иттерге пародия жасауды тоқтату керек!» – дегенді айтты. Осылай иттердің мәселесін шеше алмай жатқанда, адамдар арасында екінші бір «мәселе» пайда болды. Өйткені, кейбір пысықайлар итінің дауысына дауыстары ұқсап кеткен пародистерден ақша талап етіп, соттаса бастады. Ең қызығы – адамдардың бұл даулы мәселесін иттердің өздері шешіп берді. Шешіп бергені сол – әлдеқашан үруден қалған итінің дауысын сот алдында ешкім дәлелдей алған жоқ. Менің бір байқағаным – қазақ елінде адамдардың итке, иттердің адамдарға деген көзқарасы мүлде басқаша екен. Осы кезге дейін Аманжанның үстінен бір де бір шағым түспеген. Қайта, кейбір адамдар Аманжанның үйіне келіп:
– Пәленше, Түгеншенің итіне пародия жасадың, сонда менің итімнің қай жері кем? – деп, өкпе-наздарын ғана айтатын көрінеді.
Шиям СИНГХ
Хинди тілінен төте аударған
Мырзабай ТІЛЕУБЕРГЕНОВ