Оуянг Ю:

---

Оуянг Ю – аустралиялық қытай ақыны. Ханзу және ағылшын тілдерінде әдеби шығармалар жазатын Оуянг Ю өткенде «Ақ ордалы Астанам» атты халықаралық жыр кешіне қатысты. «Әлемдік тілдерде кітап жазатын мүмкіндікті қалай меңгердіңіз?» – деген сұрағымызды қоя отырып, Ю мырзамен әңгімелесе жөнелдік.

– Ағылшын тілін 12 жасымнан бастап әкемнен үйрендім. Өйт­ке­ні, ол кісі ағылшынша мен орыс­шаға жүйрік еді. Мектеп бітірген соң, ағылшын және Америка әдебиеті мамандығы бойынша уни­верситетке оқуға түсіп, ағыл­шын­ша, сондай-ақ ағылшынша-қы­тайша араласқан өлеңдер жаза бас­тадым. Оқуымды тәмамдаған­нан кейін Қытайдағы коммер­ция­лық ірі ұйымдардың бірінде ау­дар­машы болып жұмыс істеп, Аме­рика мен Канададан келген тә­жірибелі мамандарды кездес­тір­дім. 1986-1989 жылдары Шанхайда ағыл­шын және Аустралия әде­бие­ті саласында магистратурада оқып жү­ріп те қытайшамен қоса ағыл­шынша өлең жазудан қол үзген жоқ­пын. 1991 жылы Аустралияның Ме­льбурн қаласындағы Ла Троб уни­верситетіне PhD докто­ран­ту­раға түскеннен бастап менің ағыл­шыншам жаңа деңгейге кө­терілді. 1995 жылы докторантураны бі­тіргенде ағылшын тілінде екі жыр жинағым дайын тұрды. Оның бірі – «Мельбурн көгіндегі Ай және өзге өлеңдер» сол 1995 жылы жа­рық көрсе, екіншісі – «Соңғы қы­тай ақынының әндері» 1997 жы­лы басылып шықты. Міне, со­дан бері үздіксіз ағылшынша өлең жазып, кітап ретінде шығарып ке­лемін.
– Сіздің поэзия, проза, әдеби сын және аударма салаларында жаз­ған 100-ден астам кітабыңыз бар екенінен хабардармыз. Бұл – қа­ламгер үшін үлкен жетістік. Әр­түрлі жанрда, екі тілде мұнша еңбек жазу үшін уақытыңызды қалай тиім­ді пайдаландыңыз?
– Иә, бүгінге дейін жаңа өзің айт­қан бағыттарда 105 кітабым жа­рық көріпті. Өзгелерден жалғыз айыр­машылығым – жазуға адал­ды­ғым және темірдей тәртіппен, нақ­ты жоспармен жұмыс істеуім шы­ғар.
– Күн тәртібіңізді айтып бер­сеңіз.
– Әр күнім өлең жазумен бас­та­лады. Әр таңда 3-4 жыр туады. Со­дан соң күнделік жазамын. Қы­тайша жазған күнделіктерім 16 том екен. Ірі көлемді шығарма жазуға кіріскенде, күніне бірнеше сағатымды сол іске арнап, апталап, айлап немесе жылдап табанды түр­де еңбектенемін. Мысалы, ро­манды 3-4 жыл жазамын. Жазудан шаршағанда, үйімнің жанындағы саябаққа барып, бірер сағат серуен­­­­деп қайтамын. Ағылшын және қытай тілдерінде жылына ша­мамен 1200 өлең жазады екен­мін. Түнде теледидар көремін не­месе кітап оқимын. Жалпы, үнемі ізде­ніп жүремін. Бірде-бір күнім кі­тап оқусыз өтпейді.
– Әдеби шығармаларыңыздың басты тақырыбы?
– Біраз туындымда жалғыздық, адамдар арасындағы салқындық, өзара қарым-қатынаста жылылық­тың жетіспеуі, келімсектердің жаңа мемлекеттегі тіршілігі, ма­хаб­­­бат тақырыптары қамтылған.
– Кітаптарыңыз қай елдерде ба­сылып шықты?
– Әдеби аудармаларым қытай­ша Қытайда, ағылшынша Ауст­ралияда жарық көрді. Ал поэ­зия­лық жинақтарым Қазақстан, Қы­­тай, Аустралия, Жаңа Зелан­дия, Канада, АҚШ, Ұлыбритания, Эс­тония, Швеция, Дания, Синга­пур, Малайзия секілді мемле­кет­терде басылып шықты.
– Сүйіп оқитын қаламгерлеріңіз­ді атасаңыз. Олар көп пе?
– Өте көп. Бірнешеуін ғана атап өтейін: Томас Харди, Дэвид Гер­берт Лоуренс, Арнольд Беннет, Сэмюэл Беккет, Эмиль Мишель Чо­ран, Томас Джеймс т.б.
– Ал қазақ ақын-жазушылары­нан кімдерді білесіз?
– Қазақтың ұлы ақыны Абай жай­лы оқығанмын. Бірақ қазақ әдебиетімен аса таныс емеспін. Мұның себебі: қазақ поэзиясының қы­тайшаға не ағылшыншаға ауда­рылмауынан секілді. Алайда Ардақ Нұрғазыны кездестірген соң, қа­зақ поэзиясын, негізінен, Ардақ пен Бақытжан Қанапияновтың өлең­дерін қытайшаға және ағыл­шыншаға тәржімалай бастадым. Аудармаларымның барлығы да жарияланған. Олардың поэзиясы философиялық, лирикалық жағы­нан ерекше сапаға ие деп ойлай­мын.
– Тырнақалды өлеңдеріңіз жа­зылған балалық шағыңызға қайта орал­сақ. Неге ақын болдыңыз? Бі­реу бағыт-бағдар сілтеді ме? Әлде бұл қабілет Жаратушының сыйы ма?
– Ақын боламын деп ақын бол­ған жоқпын. Жаратылысымда бір сезімталдық бар. Бала күнімнен бері қайда барсам да, өлең өзі соңым­нан еріп жүретіндей. Кіш­кен­тай кезімде әкем классикалық қы­тай әдебиетін оқытатын. Тіпті, бір­неше жырды жатқа айтушы едім. Дегенмен, ақындықты «Жа­ра­тушының сыйы» дегеніңе келі­се­мін. Меніңше, өлең – қасиетті әрі тылсым дүние.
– Аустралиялық және қытай оқыр­мандары көбіне әдебиеттің қай жан­рын оқиды?
– Әр адамның талғамы әртүрлі бол­ғандықтан, бүкіл халық үшін жауап бере алмаймын, әрине. Де­ген­мен, жалпы алғанда, қытайлық оқырмандар үшін әлі күнге дейін поэзияның орны бөлек. Сондай-ақ, фантастикалық және драмалық шығармалар, тіпті, бұл жанрдағы фи­льмдер де Қытайда кең таны­мал. Ал Аустралияда әдебиетке мемлекет қолдау көрсететіндіктен, бар­лық жанрда шығармалар жа­зылады. Бірақ поэзияға сұраныс төмендеу. Әйтсе де, зиялы қауым поэ­зияны сүйіп оқиды.
– Ағылшын ақыны Дэвид Гер­берт Лоуренстің өлеңдерін қытай­ша­ға аударыпсыз. Неге дәл осы қа­­ламгерді таңдадыңыз? Одан бас­қа кімдерді тәржімаладыңыз?
– Лоуренсті аударуға кітапты басып шығарушы ұсыныс жасады. Оның шығармашылығын жақсы кө­ремін бе, жоқ па, білмесе де, ме­ні таңдапты. Бұл шешімі дұрыс бол­ды деп ойлаймын. Өйткені, Лоу­ренстің поэзиясы жаныма жа­қын келгені соншалық – 30 жа­сыма дейін оның көптеген туын­дысын тәржімалап үлгерген едім. Сонымен қатар, еврей ақыны Иеху­да Амихай, грек ақыны Ян­нис Рицос, ағылшын ақындары Уилфред Оуэн мен Томас Харди жә­не т.б. көптеген шайырды ау­дар­дым.
– Алдағы жоспарларыңызды ай­тып берсеңіз.
– Жақында ағылшын тілінде екі новелламды аяқтап едім. Қазір екеуі екі баспада қаралып жатыр. Сонымен бірге, ағылшын және қытай тілдеріндегі бірнеше жыр жинағым да дайын тұр. Үш роман­нан тұратын трилогиям жуырда Тайваньда жарық көрмек. Бұл – Қы­тайда әлі күнге дейін қозғауға тыйым салынған тақырып – мә­дени революция туралы кітап.
– Әңгімеңізге рақмет!
– Саған да рақмет!

Сұхбаттасқан
Алпамыс ФАЙЗОЛЛА