Бауыржан БАЙБЕК,
Алматы қаласының әкімі

___________________________________________________________________

31 мамырда Алматыдағы ашаршылық пен қуғын-сүргін құрбандарына арналған ескерткіш алаңында, оларды еске алу жиыны өткенінен оқырман жұртшылық құлағдар. Бүгін сол жиындағы қала әкімі Бауыржан Байбектің сөйлеген сөзі мен Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы, ақын Ұлықбек Есдәулет оқыған арнау өлеңін жариялап отырмыз.

___________________________________________________________________

Ардақты алматылықтар! Қадірлі қа­у­ым! Бүгін ел тарихындағы аса бір қасі­рет­ті, нәубет жылдарын, ол жылдарда жа­зықсыз жапа шеккен саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алып, олардың рухына тағзым ететін күн.
Біз тарихтан тағылым алып, өткені­міз­ге салауат айтуды, бұрынғылар алдын­да­ғы осынау қасиетті борышымызды ке­лешек ұрпаққа аманат етуді ниет етіп, дәстүрге айналдырдық.
Былтыр Елбасы тапсырмасымен осы жерде ашаршылық құрбандарына арнал­ған ескерткіш ашылды. Өздеріңіз көріп тұрғандай, қолына арып-ашқан, өлімші хәлдегі баласын ұстаған ана мен төңке­ріл­ген қазан-ошақ бейнесі «мың өліп, мың тірілген» қазақ халқының қиын-қыстау кезеңдегі тағдырын сурет­тей­ді. Тарихтың шерлі үнін жеткізген бұл ес­керт­кіш – қаламыздың киелі нысандар тізіміне енді. Бұл – Елбасы атап өткен­дей, «ашар­шылықта құрбан болған мил­лиондардың рухына бүгінгі буыннан тағ­зым және келер ұрпақ ата-бабалары­ның қандай қасірет­терді бастан өткергенін біліп жүруіне қажет тағылым».
Өткен ғасырдың 1931-1933 жылдары қолдан жасалған қастандықтың кесірінен бар-жоғы екі жылдың ішінде 2 миллион­нан астам қазақ аштықтың құрбаны болды. Қаншама қандастарымыз бас сауғалап, өз атамекенінен алыстады. Бұл жөнінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанда ғана емес Ресей, Украина, Бе­ларусь жерлерін қамтыған алапат ашар­шылық 7 млн. адамның өмірін жалмады. Қазақ сондағы жасанды зауал­дан ең қатты зардап шеккен халықтың бірі еді. Тұтас ұлтты жойып жібере жазда­ған нәубет ешқашан ұмытылмақ емес», – деп баға берген болатын.
Дархан да дана халқымыз осындай ал­ма­ғайып тұста береке-бірлігін жоғалт­па­ды, «тағдырдың тезінен, тамұқтық өзінен» жарып шықты. Жер аударылып, тағдыр тәлкегіне түскен өзге жұртты да бауырына басты.
Ел еңсесін езіп, ынтымағын ыдырат­пақ болған тоталитаризм мұнымен ғана шектелмей, қуғын-сүргін салдарынан қаншама шаңырақ шайқалып, түтіні сөнді.
Ғалымдар мен ағартушылар, мә­де­-
­ни­ет және саясат қайраткерлері қуда­ла­нып, қоғамға қауіпті адам атанды. Олар­дың ішінде Шәкәрім Құдайбердіұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Сәкен Сейфуллин, Мағ­жан Жұмабаев, Бейімбет Майлин, Ораз Жандосов секілді еліміздің біртуар пер­зент­тері болды. Олар, тарихқа – өшпес із, ұрпаққа – қайталанбас үлгі-өнеге қал­дырды. Қуғын-сүргінге, қайғы-қасіретке қасқайып қарсы тұрған алаш арыстары ұлы мұрат – Тәуелсіздік жолында күресіп, жан тапсырды.
Ал бүгін, біз ең құнды байлығымыз Тә­уелсіздігімізді алып, сөнуге айналған шырағымызды қайта жақтық. Бір шаңы­рақтың астында 100-ден астам ұлыс ұйысқан Қазақстан – бейбітшілік пен бірліктің мекеніне айналды. Кешегі арыс­тарымыздың асыл арманы орындалып, ел тұтқасын ұстаған Елбасы мен еңселі елордасы бар әлем таныған қуатты ел болдық. Осы күзде мың жылдық тарихы бар шаһарымызда 14 мамандандырылған ұйымның қатысуымен Біріккен Ұлттар Ұйымы хабының ашылуы жоспарланған. Бейбіт елде халықаралық ұйымдардың көптеп шоғырлануы, оның салтанатын асырып, жасампаздығын айшықтауы – бүгінгі заманның заңдылығы.
Мемлекет басшысы Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап халқымыз­дың тарихи жадын жаңғыртуды басым бағыт ретінде айқындады. Ұмыт бола бастаған парақтар қайта ашылып, елдің отансүйгіштік рухы, ерік-жігері оянды. Арыстарымыз ақталып, тың деректер жарық көрді. Елді мекендер мен көшелер­ге, мұражайлар мен мектептерге саяси құрбандардың есімдері берілді. Олар жайлы құнды еңбектер жазылды.
Өткен жылы қаламызда бірқатар көшелерге Смағұл Сәдуақасұлы, Телжан Шонанұлы, Жанша Досмұхамедов сынды алаш арыстарымен қатар, Талғат Бигел­динов, Сағадат Нұрмағанбетов, Тұманбай Молдағалиев, Қадыр Мырзалиев, Әмина Өмірзақова, Мақаш Тәтімов, Герольд Бельгер секілді халық батырлары мен ақын-жазушылардың, өнер саңлақтары­ның және өзге де ұлт жанашырлары мен мақтаныштарының есімдері берілді.
Биыл алты құрлыққа аты танылып, 20-ға келіп асқақтаған Астанамыз сол боздақтардың, Тәуелсіздік жолында жанын пида еткен арыстарымыздың ар­манының орындалғанының көрінісі. Тарихи тұрғыдан қас-қағым сәтте арқа төсінде бой көтерген елорда – Елбасының ерлігі, барша қазақстандықтардың зор мақтанышы. Айналып келгенде мұның барлығы ел-жұртымыздың береке-бірлігі мен жасампаздығының арқасы.
Құрметті қауым! Тарих тек ақтаңдақ­тар­дан ғана тұрмайды. Бүгінде мемлекеті­міз іргесін бекітіп, қарттар мен жастарға, ана мен балаға, еліміздің әрбір азаматына қамқорлық, жағдай жасауда.
Соның айқын дәлелі – көпшіліктің көкейінде жүрген маңызды мәселелер ­ше­шімін тапқан «Президенттің бес әлеу­меттік бастамасы».
Мұның барлығы «алтау ала бол­май, төртеудің түгел болғандығынан». Да­на халқымыз өз басшысының жаны­нан табылып, Елбасының жасампаз сая­сатының маңына шоғырлана білгенінен. «Тірлігіміздің барлығы – бірлігімізден!».
Әрине, береке-молшылық әп-сәтте келе қалмайды. Десек те, 27 жыл ішінде сан белесті бағындырдық, мүмкіндігі орасан еңселі ел құрдық.
Құрметті ағайын! Әр заманда «ас­пан­дағы айды әперемін, жерде жұмақ ор­на­тамын» деп іріткі салушылар болған. Нәубет жылдары да «коммунизм орна­тамын, теңдік әперемін» деп, оңды-солға қарамай, істің байыбына бармай солақай саясат жүргізіліп, талай жан қудаланды, босыды.
9 мамыр – Ұлы жеңіс күнінде Алма­тыға арнайы келген Елбасы ардагерлерге алғысын білдіре отырып: «Біз соңғы 70 жылда соғыстың, нәубеттің не екенін білмей өскен ұрпақпыз. Бейбіт заманның арқасында биік белестерді бағындырдық. Бірлігімізді сақтай білсек, бұдан да үлкен жетістіктерге жетеміз. Сондықтан да ба­ба­лар ерлігін жадымызда сақтап, нәубет жылдар қайталанбасын деп еңбек етуіміз керек. Бүгінгі бірлігіміз – ертеңгі жарқын өмірдің кепілі», – деп атап өткен болатын.
Өркениеттің ұлы көшіне ілескен Қазақстанның ертеңі айқын, келешегі кемел. Өйткені, бірлігі жарасқан елі бар.
Ендеше, мерейі асқақ мемлекетіміз әлемдегі ең дамыған отыз елдің қатарынан табылып, қалаларымыз гүлденген заман болсын!
Іргеміз тыныш, халқымыз аман бол­сын, ағайын!

___________________________________________________________

Құрбандық

Ұлықбек Есдәулет.

Қабырғам қақырайды қасiреттен…
қан жұтып, қайғы жұтып ғасыр өткен.
Құдай-ау,
қай дәуiрде,
қай заманда
қазақтың көздерiнiң жасы кепкен?

Қыр бар ма қазақ тәнi көмiлмеген,
ой бар ма қазақ қаны төгiлмеген?
Қашаннан құрбандыққа қайыл халық
қайғысыз қара суға семiрмеген.

Қырылса қара орманым қынадайын,
қалайша жоқтамайын,
сұрамайын?
Құрыған аштықтан да, қастықтан да,
қайда сол қыршындардың құны, ағайын?

Тереңге тамырларын жайған шынар,
балтадан көз ашпаса қайдан сынар?
Қара жер
қанша жебiр болса дағы,
қазақтың сүйегiне тойған шығар?!.

Жүрсем де жайбарақат сырт жайланып,
Шығамын қылыштайын кілт қайралып:
Қазақтың судай аққан қан мен жасы
Төбемде бұрқырайды бұлтқа айналып…