– Құрмет­ті Мейрам Мұхамет­рақымұлы сіздің білім мен ғылым саласындағы қажырлы еңбегіңіз және ұлт­тық руханиятқа қосқан үлесіңіз баршаға үлгі. «Қазақ әдебиеті» газеті – халқымыздың бай мұрасы мен ұлт болмысын дәріптейтін рухани алаң. Сіздің жетекшілігіңізбен Сәтбаев атындағы университеттің ұлтқа қызмет ету дәстүрін жалғастырып, бүгінгі заманда қарыштап дамыған техника мен технология­ның қыры мен сырын игерген инженерлерді оқытып, тәрбиелеуде ілкімді жобаларды жүзеге асырып келеді.
Осы сұхбат арқылы оқырмандарға университет­тің жетістіктері туралы, алға қойған мақсат­тарыңыз, сондай-ақ қазақ ғылымы мен білімінің дамуындағы маңызды мәселелер төңірегінде құнды ойлар айтарыңызға сенімдіміз.

– Қазақ­станның техникалық жоғары білімінің қара шаңырағы – Сәтбаев атындағы университеті шаңырақ көтергеніне 90 жыл толу мерейтойын атап өт­ті. Бұл оқу орны – 1934 жылы Қазақ тау-кен металлургия институты ретінде құрылып, бүгінгі таңда Қазақ­станның және Орталық Азияның жетекші техникалық университет­тердің біріне айналды. Осы жылдар ішінде университет ғылым мен білімнің алдыңғы қатарында жүріп, ел экономикасының дамуына мейлінше өз үлесін қосты.
90 жылдың өмір өткелінде Қ. И. Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлт­тық техникалық зерт­теу университеті екі ғасырдың әр алуан оқиғалары мен күрделі де түбірлі қоғамдық өзгерістерін бастан өткеріп, өзінің тұтас бір тарихын сомдады. Осы уақыт аралығында табанды оқытудың, жүйелі тәрбиенің, қарқынды ғылыми ізденістердің арқасында университет қабырғасынан 140 мыңнан астам инженер маман білім алып шыққанын, олардың еліміздің өнеркәсібінің өркендеуіне, экономикасының қуат­ты түрде ілгері басуына, қолдарынан келгенін жасауда. Ал тәуелсіздік алғанынан бергі кезеңде Қазақ­станның тұғырының берік болуына, әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің санатына ұмтылған қадамымыздың қарышты болуы жолында қайрат-жігерлерін жұмсап, жемісті еңбек етіп келе жатқанын, ҚазҰТЗУ-дің Қазақ­стандағы ұлт­тық инженерлік-техникалық интеллигенциясының қалыптасуының, өсіп-өркендеуінің көш басында тұрғанын ерекше мақтанышпен атап өткіміз келеді.
Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақ ұлт­тық ғылым академиясының негізі қаланғанына 75 жыл толу мерекесіне арналған сессиясында сөйлеген сөзінде XXI ғасырда мемлекет­тің қуаты ғылыми-техникалық жетістіктерімен өлшенетінін, халықаралық аренадағы ықпалы да осыған байланысты екенін алға тарта отырып, былай деп атап көрсеткен болатын: «Сәтбаев университеті – Қазақ­стандағы техникалық білімнің флагманы, жалғыз ұлт­тық ғылыми-техникалық университет. Сондықтан ол жаңа техникалық университет­тер үшін ғылыми-өндірістік базаға айналуға тиіс. Еліміздің бас техникалық университетінің даму бағдарламасын бекітіп, оның негізінде инженерлік білім мен ғылымдағы жаңа технологиялардың ғылыми-зерт­теу хабын құру қажет» («Егемен Қазақ­стан», 2 маусым, 2022 жыл).
Мемлекетіміздің адамзат қоғамында бүгінгі таңда орын алып отырған қайшылыққа толы, күрделі әрі сан алуан құбылыстар дәуірінде өз орнын, өз жолын анықтап, ілгері басуында Сәтбаев университетіне үлкен жауапкершілік жүктелетіні де сөзсіз.
Қазақ­стан Республикасы үкіметінің 1999 жылғы 22 қырқүйегіндегі қаулысымен Қазақ Ұлт­тық техникалық университетіне
Қ.И.Сәтбаевтың есімі берілді. Университет­те 2002 жылдан бері «Қ.И.Сәтбаев танымдық-тәрбиелік орталығы» жұмыс істейді. Оны Қанекеңнің шәкірті, академик Мұхтар Бәкенов бертінге де­йін басқарды. Студент­терге «Сәтбаевтану» арнаулы курсы бойынша дәріс оқылды. Жыл сайын 12 сәуір –
Қ. И.Сәтбаевтың туған күнінде жас ғалымдардың және студент­тердің ғылыми конференциясы өтіп, үздік ғалымға Қ.И.Сәтбаев атындағы сыйлық тапсырылатын болды.
Жастардың сана-сезіміне ҚазҰТЗУ-дің тарихында алтын әріппен жазылған ұлы тұлғалар арқылы да әсер ететіні даусыз. Университет­тің дамуына еңбектері сіңген Сәтбаев, Машанов, Байқоңыров, Есенов, Медоев, Шлыгин, Жармағамбетов, Батырбеков, Кенеев сынды ғалымдарымыздың еңбектерін, ұлы ғалымдардың ұлағат­ты мұрасын білім алушылар арасында дәріптеу жүзеге асуда.
Осы заманғы үздік техника мен технология жетістіктерін еркін меңгерген, әлемнің озық елдерінің бесаспап мамандарымен үзеңгі қағыстыратын, терезесі тең, ізденімпаз, білімпаз, оның үстіне өз ұлтына, туған топырағына жан-тәнімен еңбегін арнайтын, жұртының тарихын, әдебиетін, өнерін терең түсініп, ерекше бағалайтын, ұлт­тың рухын асқақтатуға бар күш-жігерін жұмсайтын қазақтың инженер-техникалық зиялы қауымының өкілдерін тәрбиелеу бағытында жүйелі істер атқарылуда.
– Сәтбаев университеті Қазақ­стандағы техникалық білім мен ғылымның көшбасшысы ретінде әрдайым жаңашылдықтар мен заманауи бастамаларымен танылып келеді. Университет­тің соңғы жаңалықтарына қысқаша тоқталсақ.
– Біздің мақсатымыз – әлемнің үздік 200 университетінің қатарында болу. Бұл үкімет­тің, біздің министрліктің және университет­тің барлық қызметкерлерінің бірлескен күш-жігерін қажет етеді. Атап айт­қанда, профессорлық-оқытушылық құрамы мен әкімшілік қызметкерлерінен бастап, басқарма мүшелері мен директорлар кеңесіне де­йін құлшына қызмет атқарулары тиіс.
Бұл бағыт­та еліміздің Ғылым және жоғары білім саласын дамытуда министр Саясат Нұрбектің еңбегін ерекше атап өткен жөн. Министрлік тарапынан академиялық еркіндікке негізделген реформалар жүргізіліп, университет­тердің автономиясын кеңейту, ғылыми зерт­теулерді қаржыландыруды арт­тыру және жоғары білім сапасын көтеру бойынша ауқымды жұмыстар атқарылуда. Саясат Нұрбектің бастамасымен білім мен ғылымды өндіріс пен инновациямен байланыстыруға ерекше көңіл бөлініп, қазақ­стандық университет­тердің әлемдік бәсекеге қабілет­тілігін арт­тыруға бағыт­талған стратегиялық қадамдар жүзеге асырылуда.
Әлемдік әртүрлі рейтингтерде жоғары позицияларда болу бізге мақсат емес екенін атап өткім келеді. Дегенмен де QS сияқты рейтингтік агент­тіктердің критерийлері біздің қай деңгейге көтерілгенімізді және күш-қуат пен ресурстарды қайда бағыт­тау керегін түсінуге мүмкіндік береді.
Сәтбаев университетінде алдыңғы қатарлы технологиялармен жабдықталған жаңа зертханалар ашылуда. Мәселен, университет құрылымындағы тау-кен металлургия институтына Өмірхан Байқоңыровтың, Энергетика және машина жасау институтына Әшір Бүркітбаевтың есімі берілген. Ақжан Машанидің, Шаһмардан Есенов, Мүштай Батырбеков атындағы аудиториялар, Ахмет Ержанов, Досмұхамед Кішібеков, Мейрам Құрманғалиев, Ибрагим Оңаев атындағы арнаулы кабинет­тер бар.
Мысалы, жақында Аэрология виртуалды зертханасы іске қосылды. Бұл зертхана ғалым Марат Битімбаевтің құрметіне және тау-кен ісі мен аэрология саласындағы инновациялық зерт­теулерге арналды. Ірі форумдар мен ғылыми іс-шаралар, университеттің 90 жылдық мерейтойы аясында ірі халықаралық форумдар мен ғылыми конференциялар ұйымдастырып келеді. Жақында Қаныш Сәтбаевтың туғанына 125 жыл толу мерейтойы мен университет­тің 90 жылдығына арналған форумда бірқатар маңызды кітаптардың тұсауы кесіліп, тарихи мұралар жаңғыртылды. Жаңа оқу бағдарламалары мен цифрландыру университеттің заман талабына сай жаңа оқу бағдарламаларын іске қосып, оқу процесін цифрлық платформалар арқылы жетілдіруге кең жол ашуда. Студент­терге қолайлы жағдай жасау мақсатында заманауи онлайн оқыту жүйелері енгізілді. Ғылыми зерт­теулерді қаржыландыру және инновация жаңа ғылыми жобаларға үлкен көңіл бөлінуде. Университет ғалымдары өнеркәсіптік өндірісті жетілдіруде, жасыл технологияларды дамытуда, жасанды интеллект және IT бағыт­тарында табысты жобалармен жұмыс істеуде. Сәтбаев атындағы оқу ордасы Қазақ­стандағы ғылым мен техниканың дамуына орасан зор үлес қосып, ел болашағы үшін көшбасшы мамандар даярлауды жалғастыруда.
Сонымен қатар биыл біз университет­ті қайта құру жұмыстарын жалғастырдық. Жасанды интеллект пен цифрлық білім беру технологиялары барлық оқу үдерістеріне айтарлықтай әсер етіп отырғанына қарамастан, оқытушылардың жоғары мәртебесі мен рөлін сақтау қажет. Тәлімгердің терең білімі, ерен еңбегі мен талант­ты дарыны ғана кешегі мектеп оқушысын жоғары білікті маман ретінде қалыптастырып қана қоймай, оны жекетұлға ретінде де дамытады, оның ғылымға құштарлығын арт­тырып, туған жеріне деген сүйіспеншілігін оятады. Сондықтан оқу ордамыздың цифрлық моделін дамыта отырып, біз білім беру ісінің негізгі тұғыры бұрынғысынша оқытушы, профессор екенін есте ұстауымыз керек. Тек бұдан былай ол цифрлық білім беру технологияларын жетік меңгеріп, жасанды интеллект мүмкіндіктерін дұрыс пайдалануды игеруі керек. Бұл біздің бәсекелестік қабілетіміздің артықшылығы болады.
– Қара шаңырақта қандай ірі ғылыми жобалар мен жаңалықтар іске асырылуда?
– Сәтбаев атындағы университеттің 2027 жылға де­йінгі Даму бағдарламасын Үкімет бекіт­ті, ал оны жүзеге асыру басталып та кет­ті. Біз Мемлекет басшысының жаңа технологиялар жөніндегі ғылыми-зерт­теу хабын құру туралы тапсырмасын жүзеге асыру ісіне кірісіп кет­тік. Ғылыми, білім беру және кәсіпкерлік ресурстарды біріктіретін бұл орталық жоғары білікті мамандарды даярлаудың маңызды ошағына айналары сөзсіз.
Биылғы жылдың ғылыми жетістігі отандық кәсіпорындар ғана емес, шетелдік компаниялардың да бізге сенім артып отырғаны. Беделіміз тек жастардың алдында ғана емес, ғылыми ортада, бизнесте және мемлекет­тік органдармен серіктестік орнату шеңберін кеңейтуге мүмкіндік беріп отыр. Мәселен, жақында ғана біз Автомат­тандыру және ақпарат­тық технологиялар институтында Lenovo кабинетін аштық. MIT FabLab зертханасымен бірге Lenovo зертханасы да студент­тер мен оқытушыларды Индустрия 4.0 стратегиясы мәселелерін шешуге даярлайтын орталыққа айналады. Lenovo компаниясы жаңа жоғары технологиялық білім беру кеңістігіне қаржылай инвестиция салды. Зертхана студент­терге компьютерлік дизайн, компьютерлік өндіріс және компьютерлік инженерия, 3D модельдеу және инженерлік талдау саласы бойынша практикалық дағдыларды меңгеруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ жасанды интеллектінің көмегімен жасалған ғылыми жобалар мен стартаптарды жүзеге асыруға қажетті жағдай жасайды.
Ғалымдарымыздың еңбегінің дұрыстығын жетістіктеріміз айғақтайды. Біздің ынтымағы жарасқан ұжым алдағы уақыт­та да ғылым мен өндірісті және білімді тығыз байланыстыра отырып, ынтымақтастық қарым-қатынаста жұмыс істейтініне мен сенімдімін.
– Осы жерде Ұлт­тық техникалық зерт­теу университеті тек өз елімізде ғана емес, шетелде де танымал оқу орны екенін айтуымыз керек сияқты. Оның бір дәлелі бірнеше мемлекет­те филиалдарыңыз бар екенін білеміз? Жалпы, халы­қ­аралық байланыстарыңыз қай деңгейде?
– Биылғы жылы біз Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбектің (ҒжЖБМ) қолдауымен әлемнің жетекші университет­терімен ынтымақтастық қарым-қатынасымызды нығайт­тық. Бұл өз кезегінде тәжірибе алмасуға және бірлескен білім беруге және ғылыми бағдарламаларды дамытуға мүмкіндік берді.
CityU университетімен біз 4 бакалавриат бағдарламасын және магистратураның 1+1 бағдарламасын ашу туралы келісім жасастық. Біздің студент­тер Penn State университетінде бакалавриат пен магистратураның үш бағдарламасы бойынша білім ала алады.
Біз Ұлыбритания, Оңтүстік Корея және Германия университет­терімен бірлесіп, келесі жылы қос дипломдық білім беру бағдарламасын іске қосуды жоспарлап отырмыз.
Сондай-ақ Сиань теміржол кәсіптік-техникалық институтымен (Қытай) бірлесіп, «Локомотив» және «Логистика» бағыт­тары бойынша әзірленген бағдарламалар да сәт­ті түрде жүзеге асырылуда. Өзара студент­тер алмасу бағдарламасы аясында біздің 20 студентіміз Қытайда және осыншама қытайлық студент Қазақ­станда білім алуда.
Өткен жылы біз Томск политехникалық университетімен және Мәскеу болат және қорытпалар институты мен Ұлт­тық технологиялық және зерт­теу университетімен қос дипломды магистратура бағдарламасын әзірлеу туралы келісімге қол қойдық. Қазіргі уақыт­та осы бағдарламалар бойынша 8 магистрант Томск политехникалық университетінде, 1 Мәскеу болат және қорытпалар институтында және 3 магистрант Силезия технологиялық университетінде білім алуда.
Сонымен қатар оқыту шаңырағы соңғы үш жылда білім-ғылым саласын өркендетуге қатысты әлем университет­терімен арада 200-ге жуық меморандумға қол қойды. Осы келісім аясында түрлі іс-шара, басқосу жиындары өтіп тұрады.
– Университет­тің инфрақұрылымын дамыту бағытында қандай жаңа жобалар қолға алынуда? Оқытушылар мен студент­терге қолайлы жағдай жасау үшін қандай шаралар жоспарланып отыр?
– Біз инфрақұрылымды ыңғайлы құруға басымдық береміз, өйткені оған лайықпыз. Біз 50 мың шаршы метрден астам орындарды жөндеуден өткіздік. 1963 жылы салынған Тау-кен металлургия корпусы және Мұнай корпусы ғимарат­тары қасбет­терінің жөндеу жұмыстары аяқталды. Оқу өндірістік орталығындағы қоймалардың орнында қазір MIT FabLab зертханасы орналасқан. Айта берсек, атқарылып жатқан іс жеткілікті.
2025 жыл бізді бұдан да қызықты оқиғалар күтіп тұр. Жаңа жылдан құрылысы басталатын жаңа нысандардың жобалық-сметалық құжат­тарын әзірлеуді аяқтаймыз. Ел Президентінің университет базасында инженерлік білім мен ғылымның жаңа технологиялары жөніндегі ғылыми-зерт­теу орталығын құру туралы тапсырмасын орындау аясында Әскери іс институты аумағында 10 қабат­ты әмбебап ғылыми-зертханалық оқу корпусының; 9 қабат­ты екі оқу-зертханалық корпустың, сонымен қатар Технопарк ғимаратының құрылысын бастаймыз деп жоспарлап отырмыз. Осы мақсат­та біз ішіміздегі маман кадрлардан іріктеп, арнайы Құрылыс департаментін құрдық. Қазірдің өзінде 955 орындық жатақхана құрылысының іргетасы қаланды. Университет­тің жатақханалары туралы тарихи сөз қозғар болсақ, 1963 жылы Қазақ политехникалық институтының (қазіргі Сәтбаев атындағы университеті) студент­тері үшін нөмірі 1 жатақхана пайдалануға берілді. Бұл тарихи ғимарат бірнеше буын студент­тер үшін жылы ұяға айналып, тек білім алатын ғана емес, шығармашылыққа шабыт беретін орта болды.
Ерекше атап өтетін жайт, дәл осы нөмірі 1-жатақханада аты аңызға айналған, Қазақ­стан музыка өнерінің алтын қазынасына енген әйгілі «Дос Мұқасан» тобы дүниеге келді. 1967 жылы негізі қаланған бұл топ еліміздің мәдени өмірінде жарқын құбылыс болды. Оның құрамына оқу орнында білім алып жатқан дарынды жастар — Мейірбек Молдабеков, Досым Сүлеев, Ұлықпан Сыдықов, Мұрат Құсайынов, Хамит Санбаев, Шәріп Омаров және басқалар кірді.
Топтың негізі қаланған жылдары олардың шығармашылығы тек университет қабырғасымен шектелмей, республика деңге­йінде үлкен танымалдылыққа ие болды. «Дос Мұқасан» ансамблі қазақ халқының ән мұрасын жаңаша стильде орындап, заманауи музыкалық құралдарды пайдалана отырып, ұлт­тық өнерді әлемдік деңгейге шығаруға ұмтылды.
Нөмірі 1-жатақхана тек білім мен өнердің емес, достық пен ынтымақтастықтың символы болды. Мұнда туған идеялар мен шығармашылық жобалар талай жастың өмірінде маңызды рөл атқарды. Студент­тік жылдардың ұмытылмас сәт­тері осы қабырғаларда өт­ті, ал «Дос Мұқасан» тобының жетістіктері жатақхана тарихына алтын әріптермен жазылды. Бүгінде нөмірі 1-жатақхана Сәтбаев университетінің бай тарихының бір бөлігі ретінде құрметпен аталып өтеді. Бұл ғимарат­тың қабырғалары жас талант­тардың арманын жүзеге асыруға куәгер болып, ұлт­тық өнердің жаңа белестерге көтерілуіне үлес қосты.
Сонымен бірге 2024 жылы біз 955 орындық 9 қабат­ты жаңа жатақхананың құрылысын бастадық, алдағы 2026 жылы студент­тер бізден кілт алып, қоныстанып, жаңа шаңырақта өз өмірін бастай алады.
Жақында ғана оқу ордамызың базасында «Таза Қазақ­стан» бағдарламасы аясында Экохаб (Экоорталық) іске қосылды. Бұл жоба студент­терді тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинауға үйретуге және экологиялық мәдениет­ті қалыптастыруға бағыт­талған. Жобаның негізін қалаушы – Евгений Мұхамеджанов.
– Әлеумет­тік-тәрбиелік жұмысты жетілдірудегі жаңа жобаларды және студент­тердің бос уақытын тиімді ұйымдастыру мақсатында қандай іс-шаралар жоспарланған?
– Біз қоғамның дамуына баса назар аударып, әлеумет­тік осал топтағы студент­терге қолдау көрсетеміз. Қоғамдық ықпал (Social impact) және идеологиялық белсенділік – үйлесімді дамитын жекетұлғаны қалыптастыруға бағыт­талған миссиямыздың маңызды бөлігі.
Студент­терді дамытуға арналған 100-ден астам тренингтер мен іс-шаралар өткізілді, оның ішінде, мансаптық және кәсіби қолдау бойынша семинарлар, сонымен қатар психологиялық кеңес беру және оқу үдерісіне бейімделу, жеке құзырет­тіліктерді дамыту және стреске төзімділікті арттыру мәселелері қатаң талап етілуде. Бұл іс-шаралар студент­терге оқу процесіне бейімделуге және келешекте өз мансаптарын сәт­ті
игеруге көмектеседі. Біздің эдвайзерлер күн сайын студент­термен тікелей байланыста. Әлеумет­тік осал санат­тағы студент­терге қолдау көрсету бағдарламалары әзірленіп, оның ішінде, қосымша стипендиялар, жеке консультациялар және мамандандырылған курстар бар.
Айта кетейік, Парижде өткен Олимпиада ойындарында Қазақ­стан командасының қоржынына алғашқы медальді біздің студентіміз Александра Ле салды. Бұл қуаныш біздің мерейтойымызға тамаша тарту болды.
Біздің студент­тер бүкіл жыл бойы университет­тің мерейтойын тойлауды ұйым­дастыруға тікелей атсалысты. Әрине, бұл ортамызда жүрген қадірлі ақсақалдарымыздан бізге жеткен қасиет­ті дәстүр деп білемін.
Ақсалдар алқасы – дәстүрімізді сақтап, жастарды тәрбиелеуде аға ұрпақ тәжірибесін біріктіретін даналық пен рухани мұраның іргетасы болып саналады. Біз салт-дәстүрімізді білуіміз керек, сөйтіп, ұлт­тық тәрбиені дамытуымыз керек. Салт-дәстүрімізді сақтай отырып, ұлт­тық тәрбиені насихат­тауымыз керек.
– Ақсақалдар алқасы туралы айтып өт­тіңіз. Университет­те бұл құрылымның рөлі мен маңызы қандай? Ол қандай міндет­терді атқарады және студент­тер мен оқытушылар арасында тәрбиелік жұмыстарды ұйымдастыруға қалай ықпал етеді?
– Қартын таусылмас қазынаға, береке-бірлігінің ұйытқысына балаған ұлтымыздың игі дәстүріне ерекше құрметпен қарай отырып, университетіміздің өсіп-өркендеуіне білімді, терең ойлы, кәсіби қабілеті жоғары инженер мамандарын оқытып, тәрбиелеуге қомақты үлес қосқан, ғылыми ізденістерге ауқымды жетістіктерге жеткен, қоғамдық өмірде белсенді істер атқарған, университетімізде кемінде 30 жыл үздіксіз қызмет атқарған ардақты ұстаз-ғалымдарымызды қатарына алған «Ақсақалдар алқасын» құрып отырмыз.
Ақсақалдар алқасы – университет­тің рухани-мәдени және тәрбиелік жұмыстарының маңызды құрамдас бөлігі. Бұл құрылымның негізгі мақсаты – білім алушылар мен оқытушылар арасында ұлт­тық құндылықтарды насихат­тау, рухани тәрбие беру және ұрпақ сабақтастығын жалғастыру. Студент­тер арасында тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастырып, олардың ұлт­тық дәстүрлер мен құндылықтарды құрмет­теуін қалыптастырады. Ұлт­тық тұлғалар мен тарихты дәріптеу арқылы жас ұрпақты патриотизмге баулып, рухани байытуды көздейді. Сонымен қатар университет­тің оқытушыларына тәжірибелі кеңестер беріп, ғылыми және тәрбиелік жұмыстарға бағыт-бағдар көрсетеді. Мерейтойлық кез­десулер, дәстүрлі өнер кештері, ғылыми форумдар және тақырыптық дөңгелек үстелдер өткізіп, студент­тердің тұлғалық дамуына ықпал етеді.
Ақсақалдар алқасындағы ұстаздар білім, ғылым және өндіріс интеграциясымен тығыз байланыста десем, артық айт­қандық емес. Олардың өмірлік ғылыми тәжірибелері – жас ғалымдарға үлкен өнеге.
Жоғарыда айт­қанымдай университет құрылған күннен бастап тау-кен ісі, металлургия, машина жасау және энергетика салаларындағы мамандарды дайындауда көшбасшы болды. Біздің түлектеріміз елдің ірі өндірістік компанияларында жетекші қызмет­тер атқарып, жаңа технологияларды енгізіп, өндіріс саласының тиімділігін арт­тыруға ықпал етуде. Университет жанындағы инновациялық зертханалар мен технологиялық орталықтар өндіріске жаңа шешімдер ұсынуға бағыт­талған. Мысалы, жер қойнауын тиімді пайдалану, минералды ресурстарды кешенді өңдеу және жасанды интеллект­іні енгізу арқылы Қазақ­станның өндіріс саласын жаңа деңгейге көтеруге атсалысып келеміз. Университет­тің индустрия өкілдерімен тығыз серіктестік байланыстары – Сәтбаев университетінің мақтанышы. Біздің оқу бағдарламалары өндіріс саласындағы серіктестерімізбен келісіліп жасалады. Бұл түлектеріміздің еңбек нарығында жоғары сұранысқа ие болуын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар университет халықаралық ғылыми қауымдастықпен де тығыз байланыста. Әлемнің жетекші университет­терімен және ғылыми-зерт­теу орталықтарымен бірлескен жобалар, академиялық ұтқырлық бағдарламалары, халықаралық конференциялар арқылы біз білім беру сапасын арт­тырып, ғылымды дамытудамыз.
Айта кете­йін, «Ақсақалдар алқасының» төрағасы болып университет­тің босағасын 1965 жылы Автоматика және есептеу техникасы факультетіне студент болып ат­тағаннан бері осы қастерлі қара шаңырақпен бірге жасасып келе жатқан «Қазақ эстрадасының аңызы» атағының иегері Қазақ­станның құрмет­ті жазушысы, Қазақ­станның еңбек сіңірген қайраткері, ҚР Ұлт­тық жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі, философия ғылымдарының докторы, профессор Ұлықпан Есілханұлы Сыдықов бір ауыздан сайланған болатын. Бұл құрылым студент­тер мен оқытушылар арасында жақын қарым-қатынас орнатып, ұжымдық бірлікті нығайтуда ерекше маңызға ие. Ақсақалдар алқасының тәжірибелі мүшелері жастарға үлгі болып, олардың өмірлік құндылықтарды дұрыс таңдауына ықпал етеді.
– Зерт­теу университеті мәртебесі Сәтбаев атындағы университеттің ғылыми-зерт­теу қызметінде қандай жаңа мүмкіндіктерді жүзеге асыруда?
– Сәтбаев университеті – еліміздегі инженерлік және ғылыми білімнің флагманы, әлемдік деңгейдегі ғылыми-техникалық зерт­теулердің орталығы. «Ғылыми-техникалық зерт­теу университеті» атағы университет­тің жоғары мәртебесін айқындаған, оның инновациялық дамуға қосқан үлесінінің негізгі көрсеткіші.
Университет заманауи құрал-жабдықпен толық қамтамасыз етілген. Мұндағы зертханалар мен оқу кешендері әлемдік стандарт­тарға сай жабдықталып, ең озық технологияларды қолдануға қол жеткізуде. Соның ішінде робототехника, нанотехнология, жасанды интеллект және геологиялық зерт­теулер бойынша бірегей зертханалар бар. Мұндай инфрақұрылым студент­тер мен жас ғалымдардың уақыт талабына сай әлемдік білім мен тәжірибеге негізделген жоғары деңгейде жұмыс істеуіне жағдай жасайды.
Сәтбаев университетінің ең ірі жетістігі – халықаралық және отандық ғылыми-зерт­теулерді дамытуға бағыт­талған мегагрант­тарды ұтып алуы. Бұл грант­тар аясында университет ғалымдары энергетика, материалтану, ақпарат­тық технологиялар, минералды ресурстарды игеру және экология сияқты өзекті салаларда маңызды жобаларды жүзеге асырып келеді.
Университет­тің зерт­теу орталықтары мен ғылыми зертханалары тек қазақ­стандық мамандар үшін ғана емес, шетелдік ғалымдармен бірлескен жобаларды жүзеге асыру үшін де тиімді орталыққа айналды. Бұл халықаралық деңгейдегі әріптестік байланыстардың кеңейіп, отандық ғылымның бәсекеге қабілет­тілігін жетілдіреді.
Сонымен қатар Сәтбаев университеті кәсіпкерлік және инновациялық экожүйені дамытуды қолға алып, технологиялық стартаптарды қолдау үшін арнайы бағдарламалар мен акселераторлар ашты. Мұның барлығы жастардың ғылыми идеяларын өміршең жобаларға айналдыруына мүмкіндік береді.
Осындай кешенді жұмыс нәтижесінде Сәтбаев университеті Қазақ­стандағы ғана емес, бүкіл Орталық Азия аймағындағы ең заманауи және беделді университет­тердің бірі болып тұр.
Сөз соңында айта кете­йін, Қаныш Сәтбаевтың туғанына 125 жыл толу мерейтойына орай, Мемлекет басшысының тапсырмасымен және Министрлер кабинеті қаулысымен оның ғылыми және әдеби мұраларын кеңінен насихат­тау мақсатында шығармаларының 10 томдық жинағын шығару туралы маңызды шешім қабылданды. Бұл жауапты әрі абыройлы міндет біздің ұжымға сеніп тапсырылды.
Осы ауқымды жұмысты жүзеге асыру барысында біз бір жарым жылдан астам уақыт бойы қажырлы еңбек етіп, ғылыми-зерт­теу, мәтіндерді жинақтау, жүйелеу, редакциялау және баспаға дайындау жұмыстарын жүргіздік. Ұлы ғалымның еңбектерін толыққанды жинақтап, болашақ ұрпаққа аманат ету – біздің ұжым үшін үлкен жауап­кершілік қана емес, зор мәртебе болды.
Бүгінде осы маңызды еңбектің нәтижесін көріп, көп жылғы ізденісіміз бен еңбегіміздің жемісін қолымызға алып отырғанымыз – біз үшін үлкен қуаныш, ерекше жетістік. Бұл жинақ тек Қаныш Имантайұлының мұрасын дәріптеп қана қоймай, еліміздің ғылымы мен білімінің дамуына қосылған салмақты үлес боларына сенеміз.
– Қандай жаңа мамандықтар ашылды?
– Сәтбаев университетінің Қ. Тұрысов атындағы Геология және мұнай-газ ісі институты геология, гидрогеология және геоэкология, сейсмология саласындағы жоғары білікті мамандарды даярлау ісінде жетекші орын алады. Институт ғылым мен өндірісті ұштастыра отырып, білім беру бағдарламаларын уақыт талабына сай жетілдіруде.
Осы мақсат­та 2022 жылы «Гидрогеология және геоэкология» мамандығы бойынша бакалавриат бағдарламасы ашылды. Бұл бағдарлама жерасты суларының қозғалысы мен таралу заңдылықтарын зерт­теу, олардың қорын бағалау, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау мәселелерін шешуге бағыт­талған.
Ал 2024 жылы «Сейсмология» мамандығы ашылып, жер сілкіністерінің пайда болу себептерін зерт­теу, сейсмикалық қауіпсіздік шараларын әзірлеу және сейс­микалық процестерді болжау саласында білікті мамандарды даярлау басталды. Бұл бағдарлама Қазақ­станның сейсмикалық белсенді аймақтарында қауіпсіздік деңге­йін арт­тыруға және табиғи апат­тардың алдын алуға зор үлес қоспақ.
Жаңа білім беру бағдарламалары елдің геология және экология саласындағы ғылыми әлеуетін арт­тыруға, сондай-ақ өндіріс орындары үшін жоғары деңгейлі мамандар даярлауға бағыт­талған.
– Ашық-жарқын, дәйекті әңгімелеріңізге рақмет.

Сұхбат­тасқан
Бауыржан ЖАҚЫП