– Оншақты жыл бұрын ақын Арон Атабектің кешіне барған кезіңізде сол кезең туралы: «…поэзияның жағдайы ауыр еді», – деген екенсіз. Поэзияның жағдайы сіздің ойыңызша қай кезде ауыр болады?
– Поэзияның жағдайы ауыр болады деген, әрине, шартты ұғым. Поэзияның жағдайы өз оқырманына жетпеген кезде, өлең әр жүректе бүлкілдеп өмір сүрмеген кезде, халық өнерден алшақтаған кезде ауыр болады. Бұл менің субъективті пікірім.
– Поэзияның ол кездегі жағдайымен қазіргі жағдайынан қандай айырмашылық көресіз?
– Ол кезде халыққа жету үшін газет-журналдарға, телевизияға тәуелді едік. Басылымдардың таралымы мардымсыз болды. Ал телевизияда жас ақындар мүлде көрсетілмейтін. Кейіннен әлеуметтік желі пайда болды. Мысалы алғаш massaget.com сияқты сайттар ешкім танымайтын ақындардың атын бір күнде шығарды. Әлеуметтік желі мықты ақындардың жолын ашты. Олар оқырмандарына тікелей жетуге мүмкіндік алды. Қазір талантты ақындардың танылуына еш кедергі жоқ. Себебі әлеуметтік желі телевизияны эфирден ығыстырып шығара бастады. Қазір ешкім телевизор қарамайды. Өзім соңғы үш жылда тіпті жаңалықтарды да көрмеймін. «National Geographic» сияқты танымдық телеарналарды көруім мүмкін.
– 2001 жылы Алматыда тұңғыш рет жас қаламгерлердің республикалық кеңес-фестивалі өтті. Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген жас таланттар үш күн бойы Алатаудың баурайын өз шығармаларымен тербетті. Жазушылар одағына мүшелікке қабылдандыңыздар. Сол кездегі әдеби ахуал қандай еді?
– Иә, 2001 жыл менің жас әріптестерім үшін тарихи жыл болды. Одақтың ұйымдастыруымен тұңғыш рет өткен республикалық Кеңесте біз әдебиетке ресми түрде жолдама алдық десек артық болмас. Өйткені, Тұм-ағаң, Қадыр аға, Сәкен Жүнісов, Сәкен Иманасов сынды әйгілі тұлғалардың батасын алдық. Үлкен шаралар, әдеби секциялар жұмыс істеді. Жиын-кештер болды. Көзге түскен отыз шақты жас қаламгерді үш күндік жиынның нәтижесінде еш кедергісіз Жазушылар одағына мүшелікке қабылдады. «Есімін ел білмейтін жастарды мүшелікке алды» деп сол кезде ауыр сын айтқандар болды. Араға уақыт салып қарағанда сол жастардың әдебиет ауылынан алыс кеткені бар ма?.. Жоқ. Бәрі сөз өнерінің тәуір кадрларына айналды. Одаққа мүшелікке қабылдану талантыңа талант қосып бермейді. Бірақ елдің азаматы ретінде әдебиетке қатысты маңызды шаруаларды атқаруға мүмкіндік береді. Сол үшін жастар жағы Нұрлан Оразалин мырзаға жиі алғыс айтып жүреді. Жазушылар одағының тікелей араласуымен, жастарды қолдау жөнінде ұйым басшысының ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа жазған арнайы хатының арқасында тиісті орындарға тапсырмалар беріліп, қаншама жастар үйлі болды. Кітаптары жарық көрді, ірі жобаларға қатыстып келеді. Ең бастысы сол жас қыз-жігіттер Тәуелсіздік дәуірінің жеке тұлғалары ретінде қалыптасып келеді. Әдебиеттен өзге елдік істерге араласа бастады. Мәселен, біз бірнеше халықаралық поэзия жобаларын жүзеге асырдық. Тұңғыш испан және әзірбайжан тілінде шыққан қазақ ақындарының антологиясын жарыққа шығардық. Олардың тұсаукесерін Испанияның астанасы – Мадридте және Әзірбайжан астанасы – Бакуде өткіздік. Бұл – тек сол Нұрлан Оразалиннің тұсында Жазушылар одағына қабылданған екі ақынның ынта-ықыласымен жүзеге асқан жоба. Алдағы уақытта осы жобаны түрік және ағылшын тілінде жүзеге асырғымыз келеді. Жобаның елу пайыз жұмысы аяқталып қалды. Ақындар іріктеліп, антология құрастырылып және ақындардың өлеңдері шет тіліне жолма-жол аударылып дайын тұр. Тек оның әдеби аудармасын жасатуға және оны шетелде басуға демеуші іздеп жатырмыз.
– Мүшелікке қабылданған уақыттағы замандастарыңыздың әсері қандай болды?
– Айтары жоқ, ол кезде көңіл-күйіміз керемет болды. Қасиетті қарашаңырақтың бір мүшесі ретінде сезіну мені қанаттандырды. Менің замандастарыма Темірхан Медетбек «алтын көпірліктер» деп ат берді. Себебі, әдебиет ешкімге керексіз заманда, поэзияға мүлде қаламақы төлемейтін уақытта әдебиетке адал болып қалған қаламгерлер іріктеліп шықты.
– «Мен ақындықты мінез, ал мінезді тағдыр деп ұғамын. Ақынды мемлекеттен алған қаптаған атақтардың тізімі құтқармайды. Ақынды өзі жазған өлең мен уақыт қана арашалап алады», – деген екенсіз. Сонда ақындар арасындағы бәсеке немен өлшенеді? Мықты ақынның бір оқырманға ұнаған өлеңі, екінші оқырманға ұнауы шарт па?
– Ақындардың арасында бәсеке дейсіз бе? Бәсеке кемталанттарда болады. Бұл жалғанда ешкімнің орнын ешкім тартып ала алмайды. Әркім өзі жеткен биігінде қалады. Мысалы, мен «Шабыт» фестивалінде ешқашан бас жүлде алып көрген жоқпын. «Дарын» сыйлығын да алған емеспін. Және қаптаған атақ-даңқтардың ешқайсысы маған бұйырмады. Бұдан жасырақ кезімде, мен оған іштей наразы болатынмын. Кейіннен бұл қылығымның қате екенін түсіндім. Біріншіден, ол сыйлықтардың қалай таратылатыны барлығына белгілі. Екіншіден, ақынның орнын ешқашан мемлекет беретін марапат анықтаған емес. Оны, расында да, мәртебелі уақыт анықтайды. Қазақстан ықпал ете алмайтын халықаралық поэзия конкурстарында жеңімпаз болдым. Әдебиет номинациясы бойынша сол кездегі Ресей Президенті Д.Медведьевтің стипендиясына ие болдым. Тәжікстанның Президенті Э.Рахмоновтың қабылдауына барып, сыйлықты Президенттің өз қолынан алдым. Ақын ретінде аударма арқылы өлеңдерімнің бағасын бірінші сырт мемлекет мойындады. 2003 жылдан бастап мен Қазақстанда өтетін бір де бір мүшәйраға қатысқан емеспін. Шынымды айтсам, кез келген марапат пен оқырманның менің өлеңдеріме деген махабаты таразы басына түсетін болса, мен сөзсіз махабатты таңдар едім. Егер өлеңдеріңді ешкім білмесе сылдырлаған төсбелгілер мен қаптаған мақтау қағаздарыңмен кімді алдайсың?
– 2016 жылы Мәскеуде ТМД елдері жас ақын-жазушыларының басын қосқан форумға қатысып қайттыңыздар. Біздің елдегі әдеби ахуал мен ТМД елдеріндегі әдеби ахуалда қандай ұқсастық яки алшақтық бар екен?
– Ресей мен Әзірбайжан және Арменияның мықты ақындарымен таныстым. Олармен әлі күнге хабарласып тұрамын. Әзірбайжандар поэзияға өте үлкен көңіл бөледі. Поэзия патшалық құрған мемлекет деп атауға болады. Әзірбайжандық кез келген ақын өз өлеңін жатқа оқиды. Оларда әдеби бас қосулар мен талқылаулар өте жиі болады. Ел президентінің поэзияға деген көзқарасы ерекше. Мен Әзірбайжан президентінің қызы Ләйлә Әлиеваның жақсы ақын екенін білемін. Үнемі интернеттен өлеңдерін оқып, қадағалап отырамын. Әр мемлекеттен барған жас ақындарды елдің Премьер-министрі қабылдады, депутаттары үйінде қонақ қылды, парламент қабырғасында күтіп, құрмет көрсетті. Осындай форумдар мен халықаралық поэзия фестивальдерінің пайдасы көп. Себебі, әдеби интеграция пайда болады. Ақындар бірін бірі жақынырақ таниды, ортақ жобаларды жүзеге асырады, аударма жұмысы жанданады. Осындай халықаралық форумдарда қаншама ғажап ақынмен таныстым, олардың бірқатарымен айнымас дос болып кеттім.
– Өзіңіз қолға алған халықаралық поэзия жобасы одан әрі жалғасты ма?
– Халықаралық байқауларда поэзия номинациясы бойынша жеңімпаз болғаннан кейін бірнеше халықаралық поэзия фестиваліне шақырту ала бастадым. Бұл менің әлемнің танымал ақындарымен танысуыма мүмкіндік берді. Сондай халықаралық фестивальдердің бірінде Испан Пен клубының бас хатшысы, Неополитан және Малларме Париж академиясының корреспондент-мүшесі, Еуропа ақындары фестивалінің негізгі құрылтайшысы Хусто Хорке Падронмен таныстым. Хусто Хорке Падрон Испания Корольдік академиясының «Фастенрат» сыйлығын Федерико Гарсиа Лоркадан кейін алған тарихтағы екінші ақын. Оның «Тозақ шеңберлері» атты туындысы кезінде Испанияда ғана емес, тұтас Еуропада бес жыл қатарынан үлкен резонанс тудырған шығарма. Латын Америкасының жаңа прозасының негізін қалаушы Хорке Луис Борхестің өзі Хусто Падроның бұл кітабына: «Хоркенің «Тозақ шеңберлері» туындысы ұзақ жылдардан кейін мені қатты қобалжытып, қайғыртып, еңкілдеп жылатқан бірден бір кітап болды», – деп баға бергені тегін болмаса керек. Содан болар Эдмонд Вандеркамен өз кітабында «Хусто Хорке Падрон – ұлы ақын. Ол Федерико Гарсиа Лорканың орнын басуға әбден лайық», – деп жазды. Бірде түскі ас ішіп отырған кезде Падрон: «Менің шығармаларымның ішінде ең маңыздысы деп санайтын «Тозақ шеңберлері» деген поэзия кітабын қазақ тіліне аударуға қалай қарайсың?» деп сұрады. Шығарманың француз тіліндегі нұсқасын оқып шығайын. Ұнаса, міндетті түрде аударамын, – деп жауап қайырдым. Бұл – адамзаттық проблеманы көтеретін күрделі шығарма. Мен ұлы ақынмен танысқанымды тек елге келген соң ғана түсіндім. Бірден аударма жұмысына кірісіп кеттім. Жұмысты аяқтаған соң Падронға хат жазып жібердім. Ақынның сол кезде балаша қуанғанын көрсеңіз. Хаттар француз тілінде жазылды. Және олардың барлығы сақтаулы. Осылайша сол кездегі Испанияның елшісі Мануэль Лароччи мырза мен оның бірінші орынбасары Педро Торрес Соса мырзаның тікелей қолдауымен «Тозақ шеңберлері» қазақ тілінде жарыққа шығып, оның тұсаукесер рәсімі Астанада өтті. Хусто Хорхе Падрон бірінші рет Астанаға келді. Осы сапардан ерекше әсер алған автор қазақ ақындарының антологиясын испан тілінде шығаруға ұсыныс айтты. Біз Дәурен Берікқажыұлы екеуміз бұл жобаның көзге көрінбейтін барлық қара жұмысын тегін атқаруға келісім бердік. Өйткені, бұл жоба тарихи маңызы бар ерекше халықаралық жоба еді. Жазба әдебиеттің басында тұрған Абайдан бастап, Алаш арысы Міржақып қоштаған және бүгінгі күннің ең талантты жас ақындарына дейін енген антологияға елу ақын іріктеліп алынды. Бұл еңбектің бағасы бүгін берілмесе де, келешек ұрпақ беретін болады. Бұл, расында да, әлемде таралымы жөнінде төртінші орын алатын испан тілінде шыққан тұңғыш қазақ поэзиясының антологиясы. Бұл – қазақ әдебиетінің тарихында алтын әріптермен жазылатын күн. Себебі, бұл тілде жарты әлем сөйлейді. Қазақ поэзиясы 550 млн. халыққа жол тартты. Және ол өзге кең тараған тілдерге жол ашты. Мысалы француз, ағылшын тілдеріне қазақ поэзиясын осы испан тіліндегі нұсқасы арқылы аударылуы мүмкін. Ғажап емес пе? Бұл тек мүмкіндік аясын кеңейтеді. Осы уақытқа дейін қазақ антологиясын батыс еуропа тілдерінде, соның ішінде ағылшын тілінде шығаруға бірнеше рет талпыныс жасалған. Бірақ бәрі аяқсыз қалған. Себебі көп мәселе қаржыға келіп тіреледі. Осы орайда, мен Қазақстанның Испанияндағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Бақыт Дүйсенбаевқа алғысым шексіз. Ол бұл салиқалы жобаға қолдау көрсетіп қана қоймай, оның жүзеге асуы үшін Испанияның Қазақстанда жұмыс істейтін компанияларынан демеуші таба білді.
Испанияда өткен тұсаукесер рәсіміне антологияға енген 10 қазақ ақыны қатысты. Олар Мадрид пен Барселона аспанын қазақ өлеңімен асқақтатып қайтты. Бұл ақындардың өзіне шығармашылық қанат бітірді. Дәл осындай тұсаукесер рәсімін біз Әзірбайжан астанасы Бакуде өткізіп қайттық. Бұл шараға Қазақстаннан 20 ақын қатысты. Қарап отырсаңыз, осындай қомақты жобалар қарапайым халықаралық поэзия фестивальдерінде керек адамдармен байланыс орнату арқылы жүзеге асқанын жасырмаймын. Дәурен Берікқажыұлының ағылшын, түрік тілдерін, менің француз тілін жетік меңгергеніміз жобаны жүзеге кедергісіз асыруға көп көмектесті. Тіпті, халықаралық поэзия фестивалінің шетелдегі ұйымдастырушылары Орта Азиядағы талантты ақындарды іріктеп шақыруға менен кеңес сұрап, хабарласа бастады. Мысалы, 2015 жылғы Қазанда өткен халықаралық поэзия фестиваліне Қырғызстан, Өзбекстан, Қазақстан, Түрікменстаннан мен ұсынған алты ақынның алтауы да шақырту алды. Бұл мен үшін үлкен мәртебе. Бұлар расында да Орта Азиядағы өте талантты ақындар екені даусыз.
– Қазіргі әдеби аударманың сапасы жайлы не айтар едіңіз?
– Елімізде жүйелі түрде әдеби аударма жасайтын я ресми институт, я орталық жоқ. Біз осы мәселені тиісті орындар мен ресми өкілдіктер алдында бірнеше рет көтердік. Бірақ мәселе шешілген жоқ. Ол – мемлекеттік тұрғыдан қолға алынуы тиіс. Қазақ әдебиетін әлемге кең тараған ағылшын, француз, неміс, испан, қытай тілдеріне аудару немесе осы тілдердегі әдебиетті тікелей қазақ тіліне аудару әлі кең ауқымда қолға алынған жоқ.
– «Барлық өнер түрі секілді әдебиетке де еркіндік керек», «Әдебиеттегі еркіндік талғамды бұзады». Сіз осы пікірдің қайсысына қосыласыз?
– Әдебиетке тек қана еркіндік керек. Еркіндік талғамды бұзбайды. Талғамды халтурщиктерге берілген еркіндік бұзуы мүмкін.
– Ауызекі тілдің өлең тіліне көшуіне не себеп деп ойлайсыз?
– Кітап оқымаған кезде тіл кедейленеді. Қарабайыр тілде сөйлей бастайсың, ол өлеңге көшеді. Алгоритімі өте қарапайым.
– Бұдан бес-алты жыл бұрын әдебиетшілер жас ақындардың өлеңдері тым жылауық, олар абстракцияға қызығамыз деп түсініксіз өлең жазатын болды деген пікір айтты. Сіз не айтасыз? Қазіргі өлеңдер мұндай келеңсіз дүниеден алыстады ма?
– Оған бас қатырып керегі жоқ. Өлеңнің әртүрлі формада дүниеге келуге хақысы бар. Бірақ оның өміршеңдігін уақыт көрсетеді. Ешкім оқымаса өз-өзінен өледі. Ал оқырманы табылса ғасырдан ғасырға көшеді.
– Әдебиетке келген әр буын өз ерекшелігімен келеді. Сіздің қатарластарыңыз нендей ерекшелікпен келді.
– Менің қатарластарымның ішінде ғажайып ақындар бар. Мен олармен бір ғасырда өмір сүргенімді мақтан тұтамын. Әр оқыған сайын басымды шайқап, таң қалып оқитын ақындарым бар. Олар шынайылығымен, өжеттілігімен, жаңашылдығымен, эксперименттен тартынбайтын батылдығымен ерекшеленеді.
– Шығармашылық адамының дәлірек айтқанда ақынның бүгінгі образы, имиджі қандай болуы керек деп ойлайсыз?
– Сөзіне ісі сай болуы керек. Іс қана адамның болмысын анықтайды.
– «Қазақстан» Ұлттық арнасында «Поэзия әлемі» жобасын жасадыңыз, қазір Алаш қайраткерлері туралы жобаны қолға алған екенсіз. Бұл жобаның аяқалысы қалай?
– «Qazaqstan» ұлттық телеарнасында «Поэзия әлемі» атты портреттік бағдарлама жасадым. Жас және орта жастағы 50 ақын туралы толық мәлімет беретін, болашақта алтын қорға енетін портреттік бағдарлама қоры жасақталды. Осыған дейін жас ақындар жайлы бір де бір портреттік бағдарлама жасалмаған екен. Ерлан Карин «Qazaqstan» телерадиокорпорациясына Басқарма басшысы болып келгенде мені шақыртып, поэзия бағдарламасын жасауды ұсынды. Бірақ мен 2017 жыл Алашорда үкіметінің 100 жылдық мерейтойы болғандықтан «Алаш арыстары» туралы деректі фильм түсіруге ықыласты екенімді жеткіздім. Ерлан Карин мырза өзі алаштанушы болғандықтан менің идеямды қуана қолдады. Мен алашорда үкіметінің құрамында болған 15 алаш арысының әрқайсысына жеке деректі фильм жасауды ұсындым. Оны да төраға бірден қолдады. Бірақ қаражат тапшылығынан 15 фильмнің тек бесеуі жарыққа шықты. Бұл деректі фильм топтамасының өзге деректі фильмдерден ерекшелігі – Ресейдегі, Мәскеу, Санкт-Петербордағы, Түркияның Ыстамбұлы мен Анкарасында, Францияның Парижі мен Ножан сюр Марн қаласында және Германияның Берлині мен Потсдам қалаларында түсірілім жасадық. Орынбордағы Бірінші және екінші жалпы қазақ съездері өткен тарихи орындар түсірілді. Қазақ тәуелсіздігі үшін өзін ғана емес тұтас үрім-бұтағын құрбандыққа шалған алаш арыстарына қатысты құнды эксклюзивті деректер жарыққа шықты. «Qazaqstan» ұлттық телеарнасы бірінші болып Париждегі Булак кітапханасындағы Мәриям Шоқай анамыз тапсырған Мұстафа Шоқайдың барлық мұрағатын түсірдік. Бұл сюжеттердің тарихи маңызы өте зор. Себебі, ол бұған дейін арнайы зерттеу жұмысымен айналысатын ғалымдармен студенттер ғана барып таныса алатын мұрағат еді. Оны біздің телеарна тұңғыш рет жалпыхалықтың назарына ұсынды. Бұл алты алаштан сүйінші сұрайтын ғажайып жаңалық болды.
– Бұл еңбегіңіз тарихшылар тарапынан қаншалықты қолдау тапты?
– «Алаштың аманаты» деректі фильмі«Ақ жол» демократиялық партиясы мен Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты ұйымдастырған «Алаш» Ұлттық автономиясының 100 жылдығының құрметіне естелік медалімен марапатталды. Шынымды айтсам, мен осы жобаны жалғастырғым келеді. Өйткені, қалған 10 Алаш арысы туралы қажетті барлық деректерді мен шетелден түсіріп келдім, енді тек монтаж жасап, жарыққа шығару ғана қалды. Бірақ әзірге тоқтап тұр.
Егер маған Жаратқан таңдау беріп, өткен ғасырға уақыт машинасымен сапар шегуге мүмкіндік берсе, Мен Алаш арыстары өмір сүрген дәуірге сапар шегетін едім. Олардың біздің ұлттық элитаның ең ғажайып үлгісі болып қалары хақ. Біз қазір Алаш арыстары маңдайымен тегістеген тәуелсіздік жолын табанымызбен таптап жүрміз. Мысалы мен «Алаштың аманаты» деректі фильмінің бір санын Мұстафа Шоқайға арнадым. Фильм «Түркістан үшін жан беру» деп аталады.
Қазақтың қара домалақ баласымен Сталин де, Гитлер де санасты. Оны жеңе алмайтынын түсінді. Өйткені Мұстафа екі диктатордың да пікірімен келіспеді. Көз алдыңызға елестетіңізші, сіз өзіңіздің жұмысыңыздағы қарапайым бөлім басшысына онымен келіспейтініңізді айта аласыз ба?.. Ойлану керек! Ойланасыз… Ал Мұстафа екі империяның басшысына қарсы шықты. Өзінің тас түйін талаптарын қойып, ұстанымын табанды қорғай білді.
Мұстафа теңдесі жоқ білімді, саяси лидер еді. Ол Санкт Петербург Императорлық университетінің заң факультетін бітірген. Достары да осал емес, уақытша үкіметтің басшысы А.Ф.Керенский. Дәл осы Керенский оны шақырту қағазын жіберіп Парижге алдыртады. Парижде иммиграцияда жүріп, Мұстафа ұлт тәуелсіздігі үшін 21 жыл бойы күресті.
Мұстафа тұтас Еуропаны аралап, ғылыми конференцияларда Қазақ ұлтының бостандығы туралы баяндамалар жасап, ашық күреске шығады. Лондонда өткен сондайконференциялардың бірінде баяндаманы тыңдаған ағылшынның лорды қатты қайран қалып, Мұстафаны үйіне қонаққа шақырады.
Межеленген уақытта Мұстафа лордың үйіне келеді. Бірақ консьерж оған: Бұл үйге үндістандықтардың кіруге хақысы жоқ деп кіргізбейді. Сонда Мұстафа: Мен үндістандық емеспін. Мен түркістандықпын! – деп жауап қатады. Консьерж ғафу өтініп, жоғары қабатқа көтерілуін өтінеді. Бірақ Мұстафа: «Үндістандықтар кіруге болмайтын үйге, түркістандықтар да кірмейді. Ұлтты алалап бөлетін, шығыс халқын кем санайтын үй – мен жүретін жер емес!», – деп кері бұрылып кетіп қалған екен. Лорд Мұстафаға ертесінде кешірім сұрап барады. Бірақ Мұстафа қайтып ол үйге оралмаған екен.
Өз дінін сақтап қалуға рұқсат берген, алақанында аялап ұстаған жары Мәриям Мұстафаға жан-тәнімен беріліп, ұлы саясаткерге өмір бақи қызмет етті. Барлық архивін Париж университетінің ректорына табыстай отырып, оған Мұстафаға арнап бір бөлме ашу туралы өтініш айтқан екен. Мәрия жары Мұстафа үшін жат елде көмусіз қалатынын білсе де, соңынан ерді. Тіпті көметін ешкім болмаған соң табытын да, табытына қоятын тасты да өзі қашатып жасатты. Содан болар Мәрия анамыздың бейіт басында орнатылған тасында туған жылы жазылған, өлген жылы жоқ. Біз осының бәрін Франция мен Германияға барып түсірдік.
– Алаш арыстары жүріп өткен жолды халыққа көрсету барысында қандай сезімде болдыңыз?
– Иісі қазаққа белгілі ғалым Мәмбет Қойгелді ағамыз Алашорда тақырыбын зерттеуге Мәскеуге барып, архивте бірнеше күн отырған. Қоржынын қою ақпаратқа толтырып, Алматыға пойызбен үш күн дегенде жетеді. Алаш тақырыбына қатысты деректерді өз көзімен көрген ол жол үстіндегі үш күн бойы еңкілдеп жылап, солығын баса алмаған көрінеді… Мен оған сенемін. Өйткені, Алаш арыстары туралы деректерді өз көзіңмен көру ұлтым деген кез келген адамды бейжай қалдырмайды. «Алаш аманаты» деректі фильмін қолға алғалы мен де кей түндері ұйықтай алмай еңкілдеймін. Өйткені Алаш тақырыбына бас қойған адам одан алыстап кете алмайды.
Жақында өткен Жазушылар одағының пленумында отырып, елдің қаймағы саналатын ақын-жазушы ағаларымды сырттай бақыладым. Кешегі Алаш арыстары қандай еді? Кешегі Әлихан Бөкейхан мен Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы мен Мұстафа Шоқайлар қандай еді?! Олар нені аңсады? Біз бүгін нені даулап жүрміз? Мен залда отырып атылып кеткен алаш арыстарын қатты сағындым. Маған Тәңір таңдау берсе, қазақты қынадай қырған, қит етсе атылып кететін қасіретті ғасырға аттанар едім. Ол кезеңге бір ғана миссиямен – Әлиханның табанынан сүю үшін барар ем…
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбат алған
Назым ДҮТБАЕВА.
Танакөз ТОЛҚЫНҚЫЗЫ
1977 жылы дүниеге келген.
1994 жылы Алматы қаласындағы республикалық қазақ тілі мен әдебиетін тереңдетіп оқытатын №2 мектепті тәмамдаған.
1994-1999 жылдары Әлем тілдері университетінде білім алған.
1999-2000 жылдары «Болашақ» стипендиясын иеленіп, Францияның Страсбург қаласындағы Роберт Шуман университетінде Халықаралық құқық саласы бойынша магистратурада білім алды.
Халықаралық «Шабыт» фестивалінің лауреаты, «Дебют достастығы» атты Халықаралық конкурс жеңімпазы. Қазақстан, Ресей, Тәжікстан Президентінің әдебиет номинациясы бойынша сыйлықтарының иегері.
«Біз – таулықпыз», «Сағынып жүрмін», «Айтқым келеді», «Сүйемін» атты жыр жинақтарының авторы.
«Айқын» газетінде журналист, «Дайджест.KZ» газетінде Бас редактор; Алматы телеарнасында «Шабыт шыңы» поэзиялық бағдарламасының авторы әрі жүргізушісі, «Қазақстан» Ұлттық телеарнасында «Поэзия әлемі», «Алаштың аманаты» тележобаларының авторы.