Сайын Омардың «Менің қар­лы­ғаштарым» жинағында жиі кез­десетін айшықты сөз өрнектері мен ой орамдары қаламгердің сәт­ті ізденістерін айғақтай түседі.

Сайын Омар тумысында шы­ғар­м­ашылықты тұрақты кәсіп ет­кен де, нақты бір әдебиет тұлға­ла­рының шығармаларына елік­те­ген де емес. Екінші дүниежүзілік соғыс біткен бойда дүниеге келген қаламгердің балалық шағы қай­мағы бұзылмаған қазақ ауылында өтті. Сәкең отау иесі он үшке тол­ған­да, яғни 1957–58 жылдары ғана қы­зыл қырғынның құрбаны бол­ған қазақтың үш бәйтерегі – Сә­кен, Ілияс, Бейімбет енді ғана ақ­­талып жатқан. Жоғарыда атал­ған зобалаңдардан кейін рухани жұтап қалған халқымыз аяулы пер­зенттерінің шығармаларын та­ласа-тармаса, жата-жастана, күн­діз-түні бірнеше рет қайталап оқы­ды. Осындай оқырмандар са­натына жастайынан қосылған, хал­қымыздың тарихындағы ай­рық­ша рухани серпілісті көрген қа­ламгердің жан-дүниесі түлеп са­ла берді.
Институт қабырғасында оқып жүрген кезінде рухани қатпарларға үңіледі. Әлем әдебиеті мен шығыс шайырларының тұнығынан мол сусындап, сөз өнеріне іштей да­йын­­дықпен келген қаламгерлердің бірі – Сайын Омар. Әр суреткердің өзін­ше өрнегі, сөз саптауы, ойлау жүйесі болады. Осы тұрғыда жа­зу­­­шының «Менің қарлығаш­та­рым» әңгімесінде оқушысын күр­делі ойлап, байсалды баяндауға баулитындай әсер қалдырады. Адамдар бұл дүниенің қонағы, енер есік пен шығар есік бар, ал ту­­ған жердің топырағы мен оның шек­сіз аспанында еркін қалық­таған қарлығаштардың өзінен кейін­гілердің де асыл мұрасына айналуын ойла, алаған қолыңмен бе­ре біл, күт, аяла, қамын же деген мәң­гілік шындықты шегелей тү­седі. Жаңаарқаның осы бір ала­қан­­дай киелі жеріндегі қарлы­ғаш­тың да нағыз қазақ екеніне әрі қа­­зақша ән салатынына шүбәсіз сенес­ің, оның балапандары үшін жанқиярлық еңбегіне сүйсінесің.
Мұнда іргелі оқиғалар, жүйелі тартыстар жоқ. Шығарманың не­гі­зіне бас кейіпкер болып адалдық пен еңбек жаршысы, аспан әлемі­нің тұрғыны қарлығаш алынған. Жазушының қаламынан туған «Ем­тихан», «Бесбұрыш», «Қиялда­ғы қасірет», «Иә, осы екен ғой!», «Құр, құр жануар!», «Тағдырдың кү­ші», «Айдох», «Калбит» әңгі­ме­лері­нің кейіпкерлері көбіне-көп осы­нау өзгермелі заманның жел өтін­де, шаш-етек шаруа басында жүр­ген, жейдесінен жүрегі көрін­ген, ақ көңіл адал мінезбен сомда­лып жатады. Ел тіршілігін көз ал­­дыңызға сурет салғандай елес­те­тіп қана қоймайды, оны елжіреп жақсы көруге шақырады. Қазақ бойында тек жерге қараған мо­мын­дық емес, беттесіп, белдесіп өтер қайсарлық мол деген ой бейне қамшының өріміндей жымдасып өтіп жатады. Сол адамдардың бол­­мыс-бейнесі арқылы өзінің өс­­кен топырағына, туған топыра­ғы­на, өнегесін алған адамдарына пер­­зенттік тәубашылығын танытуымен құнды. Әдебиеттегі заман­дас тұлғасы деген тақырып – күр­де­лі терең зерттеуді, бүкіл жанр­­дың даму бағыттарын, із­деністерін ес­кере отырып, сипаттауды қажет ете­тін тақырып. Қо­ғам өміріндегі ру­хани өзгерістерді, жаңаруларды, аңсарларды жете танып, оның қал­тарыс-бұлтарыс­та­рындағы ада­ми жат құбылыстар­ды дөп басып көрсете білу үшін жазушы за­мананың зияткерлік биігіне кө­терілуі тиіс.
Сайын Омар осы үдерістер та­ла­бынан шыға білген. Өз кейіп­кер­лерін замана желімен үндестіре, сарындастыра суреттеу, Әдеби бей­нені образ деңгейіне көтере жазу, мінез табиғатына тереңдеп үңілуі де екінің бірінің қолынан келе беретін іс емес. Сарыарқаны жел­дей есіп, еркін жайлаған, еш­кімге есесін жібермеген, ешкімнің ала жібін аттамаған кең қолтық қай­сар қазақтың арғы аңғарын аң­ғартуға талпынушылық бар. Өт­кен өмір мен бүгінгі күннің ара жігін ажыратуға деген құлшыныс сезіледі.
Қаламгердің барлық әңгі­м­е­лерінің желісінен көркемдік нышандармен қатар, тұтас бір өңір тір­шілігінің өзіне тән ерек­ше­лік­терін байқаймыз. Оның осы бір айшықты тәсіл арқылы жазған шы­­­ғармаларының жанрын Жаңа­-
ар­­қаның әдеби көркем дерекнамасы деп айтуға толық негіз бар деп ке­сім­ді түрде айта аламыз.
Айрықша атап өтерлік тағы бір жәйт, жазушының қай шы­ғар­ма­сын­да болсын, адамгершілік мә­се­лесін бүгінгі уақыттағы адамдар тұрмысының көкейкесті мә­се­ле­лерімен шебер ұштастырға­нын, адам­дардың бір-біріне ұқ­са­май­тын мінез-құлықтарының қа­лып­тарын көреміз.
Жалпы, әдебиетте хайуанаттар тақы­рыбы Джек Лондонның «Ақ азу» романынан бастау алады. Қазақ әдебиетінде осы тақырыпқа алғаш рет қалам тербеген Мұхтар Әуе­зов. Оның әйгілі «Көксерек» пове­сінің желісінде көркем фильм түсірілді. Хайуанаттар өміріне кө­бірек ден қойған қаламгер – Мұх­тар Мағауин. Оның «Жүйрік», «Та­зы­ның өлімі» әңгімелері мен «Ша­қан шері» повесі оқырман қауым­ға кеңірек танымал.
«Тағдырға қол сұқпа», «Пенде, абайла», «Бауыр үшін жан пида!», «Астамшылық», «Ашынаға сый­лық», «Контейнер» әңгімелерінде ауыл тақырыбына ден қоюы оның өткен күнді көксеуінен емес, келер күннің қамын жеуден, қатыгездік, арамдық, дүниеқоңыздық, қана­ғат­сыздық сияқты жаман қасиет­тер­­ден арылайық, арсыз қадамдар­ды жасамайық, өткеніміздің өкі­­ні­шінен сақтана білейік, асыл қа­сиеттерді қастерлейік деген игі ниет­тен туған. Өз болмысын, та­би­­ғатын, жан-дүниесін пендешілік күйкі мақсаттан арылта жүруге осы­нау қара сөздің киесі құтқара­ды деп сенеді.
Сайын Омардың балалық ша­ғы тұрғындар санының басым көп­­шілігін славян тілділер құра­ған Осакаровка кентінде өтті, сол жердегі орыс мектебінде оқыды. Кеңес өкіметі тың астанасы еткен Це­линоградта оқып жүргенде адам миын улайтын идеологиялық пәндерден әбден мезі болған Сә­кең жан жұмағын әлемдік философия мен әдебиеттен тапты.
Ол кезде тіпті шығыстың жеті жұл­дызының шығармалары ұлт­тық тілдерге аударылмаған еді. Осын­дай інжу-маржанды ана сүті­мен дарыған, сиқырлы да сазды қазақи әлемімен қабылдаған болашақ қаламгер кейіннен осы үрдісті өзінің шығармашылық зертханасында ұтымды пайдаланды. Оның орыс тілінде жазылған «Лёгкая форма», «Любовь… ради покоя!», «Прекрасны дни влюб­лен­­ных» әңгімелерінен қазақы иіс пен ұлттық бояу аңқып тұрады. Қос тілді қоса меңгеріп, екі тілде де суреттеу реңкін тепе-тең ұстау – бұл өте сирек құбылыс.
Қаламгер ірілі-ұсақты оқиға­лар­ды жалаң баяндамай, бейнелі су­реттеумен жеткізеді. Содан да оның әңгімелеріндегі ел суреттері, адам бейнелері нанымды да тар­тым­ды.
Лермонтов шабыт дегенді «Дерт­ті жанның сандырағы» дей­ді ғой. Сол шабыт дегеннің болмыс­та бар екеніне де дәлел жет­кілікті. Сайын Омар әуелі алдын-ала жоспар жасап алып ештеңе жазып көр­ген жан емес. Өзін-өзі күштеп жазу столына да отырмайды. Сөз жарықтық, ой жарықтық сананы түрткілеп, жүректі қозғап өзі ке­леді. Үнемі жадында жүрген жайлар да бірден қағазға мөлдіреп түсе қалмайды. Ой жөңкілісі, туынды тол­ғағы айларға, жылдарға созылуы мүм­кін. Көркем дүниенің күн­­делікті жартылай көркемше, жартылай ресмилеу жазбалардан айрықша өзгешелігі де осы болса керек. Шабыт па, аян ба, бір құ­дайым білсін, күндерде бір күн ғайып­тан бір серпілістің келетіні хақ…
«Шындық сөзі – ең жақсы сөз» деп автордың өзі айтқандай, оның тілеулес оқырмандары біздің қа­дірлі қаламгерге көрсететін ең үлкен құрмет-сыйымыз – шығар­ма­шылығын тиісінше бағалап, зер­делей тану болмақ.

Сәбит БЕКСЕЙІТ,
Нәбиұлла ЖҮНІСБАЙ.