ТӘУЕЛСІЗДІК – ҰЛТ РУХЫНЫҢ БАСТАУЫ
Нұрлан ОРАЗАЛИН,
Қазақстан Жазушылар одағы Басқармасының Төрағасы
Құрметті әріптестер!
Шақырылған қонақтар!
Басқарма мүшелері!
Біз – халық боп қалыптасу мен ұлт болып ұйысудың көп-
ғасырлық үлкен жолынан өткен елміз.
Бұл жолда арғы-бергі дәуірлер тарихына Ұлы Дала дейтін атаумен кірген осынау екі құрлықты тең басып, екі түрлі өркениет пен екі түрлі мәдениетті тең игерген елдің жоғалтқаны да, тапқаны да баршылық…
Дегенмен…
Осынау талғам мен танымның, өсу мен өшудің, өркендеу мен құлдыраудың бірден-бір өлшем-таразысы саналар, кез келген ұлттың тарихын бағалап, тағдырын анықтауда басты роль ойнайтын Уақыт дейтін ұлы кеңістікке көз жүгіртсек, қай дәуірде де адамзат баласының тарихы азат ел, тәуелсіз ұлт болуға ұмтылған күрестерден құралатынын аңғарамыз. Осы жолда мыңдаған шайқастар, жүздеген соғыстар болған. Азаттық үшін бастарын бәйгеге тігіп, тәуелсіздік үшін жандарын пида қыла жүріп, алысып өткен ұлттар мен ұлыстар қаншама?
Тұрлаулы тарих қазақ есімді қайыпберен мінезді халықты да жер үстінің осы бір жазусыз қағидасынан сырт қалдырмаған. Біздің ата-бабаларымыз да азат ел болу мен тәуелсіз ұлт болу жолында жан берісіп, жан алысқан…
Тәуелсіздік дейтін киелі ұғымды тұмар тұтқан!
Сондықтан да біз үшін, яғни бүгінгі ұрпақ үшін Тәуелсіздік дейтін киелі ұғымның орны айрықша қадірлі де қастерлі екені айтпай белгілі.
Иә…
Ұлы Дала жұрты үшін кеше көксеген арман болған сол тәуелсіздік бүгінгі ұрпақтың өмір сүру үлгісі анықтар ақиқатқа айналып отыр.
Арманның ақиқатқа айналуы қандай «тар жол, тайғақ кешулерді» артқа тастау арқылы жүзеге асқанын көзі ашық, көкірегі ояу зерделі, зейінді ұрпақ жақсы білеріне ешкімнің күмәні болмауға тиіс. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың сөзімен айтар болсақ, бүгінгі ұрпақ үшін «Тәуелсіздік – басты құндылығымыз». Біздің пайымдауымызда, ұлт үшін, ұрпақ үшін Тәуелсіздіктен асқан қадірлі де қасиетті ұғымның болуы мүмкін емес. Тәуелсіздікті Тәңірдің тарту еткен сыйы дейсіз бе, әлде, Ұлы Жаратушының арнайы жіберген сыны дейсіз бе? Қалай болғанда да, бұл ұғымда Көк пен Жер арасын жалғап жатқан бір құдіретті күш пен қуаттың барын мойындауға тиіспіз.
Бүгінгі ұрпақ – кешегі өткен жалғастардың жалғасы!
Бұл – тағылымды тарихы бар жұрттың өрісін кеңейтіп, өркеніне қанат бітірер, ұлт өткені мен жаратылысын тануға мол мүмкіндік берер қытай бумаларында қатталған, араб жазбаларында сақталған, Геродоттың кітабына енген, армян жазуларымен өрнектелген, тасқа қашалған, папирус бетіне түскен ұлы тарихтың шешен тілді, көсем мінезді шындығы.
Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарында әлемнің саяси картасынан тәуелсіз ел ретінде өз орнын алған бүгінгі Қазақ Елі, сөз жоқ, сол Ұлы Далада әр дәуірде өмір сүрген үлкенді-кішілі мемлекеттердің заңды мұрагері. Сондықтан үстіміздегі жылы өз Тәуелсіздігінің жиырма бес жылдығын атап жатқан Қазақстанның араға ғасырлар салып, өмірге қайта келуін феноменалді құбылыс деп бағалауымыз керек. Ғарыштық байланыстың боларына сенсек, бұл құбылыс, ең әуелі, ана дүниедегі ұлы аруақтардың қолдауымен, мына дүниедегі тәуелсіз ел құрушы тегеурінді ұрпақтың жүрегінің қалауымен, күш-жігерінің жұмылуымен болғаны шүбәсіз.
Бұл – объективті фактор.
Кез келген объективті фактордың қозғаушы күші, яғни субъективті факторы болатынын да ұмытпауға тиіспіз.
Субъективті фактор – тұлға.
Еуразия кеңістігінде Қазақстан деген әрі байырғы, әрі жас, жаңа тұрпатты мемлекеттің қайыра жаңғырып, аяғынан тұруы, әлемге танылуы, түбегейлі мойындалуы ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаев есімді тұғырлы тұлғаға тікелей байланысты. Осыдан ширек ғасыр бұрынғы еңсесі түскен елді ел ету, шынайы классикалық үлгідегі мемлекет дәрежесіне жеткізу ердің ерінің ғана, тұғыры берік тұлғаның ғана қолынан келетінін Тәуелсіздіктің жиырма бес жылдық дәуірі дәлелдеп отыр.
Жиырма бес жылдың әр жылы ғана емес, әр айы, әрбір күні азаттыққа жаны іңкәр Алаш жұртшылығы үшін аса қымбат екені айтпай белгілі.
Жиырма бес жыл!
Бұл – үш ғасырлық отарлық пен шеңгелі мықты тоталитарлық жүйені келмеске жіберіп, Алаш елінің Азаттыққа қол жеткізген, арманы ақиқатқа айналған жиырма бес жыл!
Бұл – есімі іргелі мемлекет ретінде әлемге танылған, жаһандану жағдайында Батыс пен Шығыс арасын жалғаған үміт пен сенімнің, өркениет пен өркенді қатынастардың алтын көпірі болған Қазақ Елін тану мен танытудың, мойындау мен мойындатудың әлемдік кеңістігіне алып шыққан жиырма бес жыл!
Бұл – құлағанымызды тұрғызып, сүрінгенімізді сүйеген, жылағанымызды жұбатып, бойымызға күш дарытып, ойымызға қанат бітірген, Ұлы Дала төсіне Ұлы Аруақтарымыз қайта оралып, ұрпақ санасын жебеген, ұлт бойына қажыр мен қайрат ұялатып, қиын күндерде демеген жиырма бес жыл!
Жиырма бес жыл Қазақстанға, Қазақ халқына не берді? – деген төте сауалға жауап іздей отырып, арғы-бергіні таразыға салсақ, тіл ұшына жарыса оралатын игілікті, ізгілікті құбылыстарды тізіп шығуға көп уақыттың кетері анық.
***
Біз қаламгерлердің бүгінгі кезекті мерейтойлық пленумына «Ұлт Рухы» деген қанатты ұғымды бекер таңдаған жоқпыз. Өйткені, «ұлт», «рух» деген ұғымдарды Тәуелсіздіктен бөліп-жаруға болмайтыны белгілі. Айналып келгенде, Тәуелсіздіктің түпкі межелі мақсаты да ұлттың толық мағыналы бостандыққа жетуі емес пе?! Рухы мықты елдің тағдырын сындыру мүмкін емес. Рух ай қылышын жарқылдатып, жауға шабар көзсіз батырлық қана емес. Рух ұлттың ішкі діңгегін бекітіп, тінін қатайтар, ақыл мен парасатты серік етер, жаны жомарт, жүрегі таза күрескер ұрпақты қалыптастыру, интеллектуалды қоғамның иесі болар интеллектуалды тұлғаларды тәрбиелеу.
Міне, жаңа дәуір жалына жармасып, дамыған отыз елдің қатарына ілігуді меже тұтқан жаңа Қазақстанның жаңа тарихтағы орнын анықтайтын рухани критерийлердің жауабын да осы кеңістіктен іздеуіміз керек.
Рух – ұлттың алтын қазығы болғанда, рухты қалыптастыру мен тәрбиелеудің көзі – рухани кеңістік. Әдебиет пен өнер – рухани кеңістіктің негізі. Бұл – ежелден келе жатқан артық дәлелді қажет ете бермейтін ақиқат.
«Өнер алды – қызыл тіл» дейтін жазусыз қағидаға ден қойған халықтың жаһандану дейтін құбылыспен бетпе-бет келген дәуірінде өмір сүріп отырған біздің ұрпаққа ұлттың рухани тұтастығын сақтаудың ауыр міндеті жүктеліп отыр.
Интеграция атаулының емін-еркін жүруіне мол мүмкіндік беріліп, жол барынша кең ашылған жиырма бірінші ғасырда үлкенді-кішілі елдердің технологиясы дамып, ықпалдастықта өмір сүру қабілетінің жетіле түскені – күнгейлі құбылыс. Бірақ осынау күнгейлі құбылыстың ел өміріне еркін енуі өзімен қоса көлеңкелі тұстарды да ерте келді. Әсіресе, рухани өміріміздің қабағына кірбің ұялатар аса қолайсыз, жайсыз, рабайсыз, кескінсіз өнер-сымақ дүниелер көбейді. Ұлт санасы мен ұрпақ тәрбиесіне теріс әсерлі «ширбатреб» қоғамымызды тұншықтыра бастады. Мұндай «ықпалдастық» ұлттық рухқа жайлы болды деп ешкім де айта алмайды. Әлем державалық елдер мен державалық тілдердің басым дамуына жағдайды ашық жасап, кіші ұлттар мен кіші ұлттар мәдениеттерінің жолын уақыт өткен сайын тарылтуда. Бұл проблема Тәуелсіз Қазақ Елінің де алдынан кесе-көлденеңдеп шыға бастағаны жасырып-бүгер сыр емес.
Күні кеше ғана әлемге үрей мен қорқыныш тудырып келген алып империяның қанатының астынан шыққан он бес елдің бірі ретінде Қазақстан да жаһандану дейтін жұмбағы мен сыры беймәлім әлеммен бетпе-бет келді. Тәуелсіздіктің алғашқы кезеңіндегі азаттықтың таза ауасына тұншыға шапқылап, еліктеу мен солықтау қанатында өткен жылдар артта қалды. Рухты қорғау мен сақтаудың қатар-қатар үй тігіліп, аста-төк той жасаумен атқарылатын үлгілері сол еліктеу-солықтау дәуірінің қолтығында қалып барады. Рухты тәрбиелеудің, рухты сақтаудың жаңа дәуірі келе жатқанын, әдебиет пен өнерді насихаттаудың жаңа, соны үлгілері қажет екенін сезе бастадық.
Рух атаулының бастауы да, қорғаушысы да Тәуелсіздік екенін жанымызбен, жүрегімізбен түйсінеміз. Мына аспан асты, жер үстінде қазақ мәдениетіне жаңа тұрпатты кеңістік қалыптастыру арқылы әдебиетке, өнерге қамқорлық жасайтын бірден-бір қуат көзі қуатты Қазақстан ғана екенін де ойымызбен, санамызбен сезінген үстіне сезіне түсудеміз.
Елбасы сөзімен айтар болсақ, «дүние дидары өзгерген» жаңа дәуір ақиқаттарын таразы-талқыға сала отырып, ұлт әдебиеті мен мәдениетін «жұтылып кету» қаупінен сақтап қалу қамын жасауға кіріскеніміз де сондықтан…
Елбасының пәрменімен алғашқы дәстүрлі жылдардың бірінің «Тарихи сана» жылы деп аталуы да бекер емес.
Алып ғалам тарапынан жүргізіліп келген мүдделер сайысына лайықты баға беру үлкен парасаттылықты қажет етеді. Әрі-беріден соң осынау мүдделер сайысы төркінінде жас мемлекетке ықпал жүргізу ғана емес, реті келсе Тәуелсіз елді тәуелділік қорығына қайыра айдап әкелуден де кетәрі емес пиғылдардың қылаң берген тұстары жиі болып тұрады. Жасыратыны жоқ, түпкі мақсат экономикалық мүдде болып көрінер қайсыбір әрекеттер төркінінен «шабуылдың» ашық түрі – ұлттық құндылықтардың шаңырағын шайқауға бағытталғанын аңғарамыз. Сырттан келген алуан түрлі мәдени, рухани, діни бағыттағы «қамқоршылардың» әрекеттерінен ұлт рухын әлсіретуге, тіліміз бен дінімізді, діліміз бен мәдениетімізді кіріптар етуге ұмтылыс байқалды.
Осы тұста оңы-солын бағамдап, кімнің артында кім тұр, нендей әрекеттердің ақыры қайда апаруы мүмкін деген сауалдар табиғатын таныған тәуелсіз ел идеологиясы әлгіндей «кіріптарлықтан» өнеріміз бен әдебиетімізді, біліміміз бен ғылымымызды арашалауға ұлттың рухани кеңістігіне пайда келтірер ірі шаралар атқарғанын, атқарып отырғанын айту – парыз.
Ретті жерін пайдаланып, әдебиет, өнер, ғылым дейтін әр қадамы мен әр қимылы жұрт назарында жүретін іргелі салалар бойынша атқарылған кейбір шараларды айрықша бөліп айтқым келеді.
Бірінші, тегеурінді, текті өнерімізді дәріптей отырып, қазақ ұлтының көпғасырлық бай әдеби, мәдени мұраларын әлемдік дәрежеде насихаттау бағытында (ЮНЕСКО деңгейінде) ірі шаралардың өткізілгені;
екінші, тарихымыздың ақтаңдақ беттеріне қайыра оралып, қытай, араб, армян, т.т. елдерінің музейлері мен архив қоймаларында жатқан ондаған ғасырлық ұлы жәдігерлеріміздің айналымға енгені;
үшінші, далалық ұлы мәдениетімізді ыждаһатты түрде зерттей отырып, бай әдеби көркем мұраларымыз бен танымдық, тағылымдық сипаттағы жәдігерлерімізді жүйелейтін, архитектуралық, археологиялық маңызы зор қазына-байлықтарымызды ретке келтіретін, музыка, живопись тәрізді ғажайып ұлт құндылықтарымен қатар, театр, классикалық өнер, дәстүрлі өнер секілді салаларымыздың бар-жоғын түгендеу бұрын-соңды Кеңестер Одағы дейтін кеңістіктегі тәуелсіз елдердің бірде-бірінде бола қоймаған «Мәдени мұра» атты ұлттық, мемлекеттік бағдарлама аясында іргелі шаралардың атқарылғаны;
төртінші, ондаған ғасырлық ұлт әдебиеті мен ұлт тарихының ғажайып көзіндей болған бай ауыз әдебиетінің үлгілері жүз томдық «Бабалар сөзі» мен көптомдық «Түсіндірме сөздіктің» жарық көруі;
бесінші, театр, кино өнеріндегі тәуелсіздік дәуірі алып келген сілкіністердің бой көрсетуі;
алтыншы, аударма баспасы ашылып, әлемдік шедевр шығармалардың қазақ тілінде жарық көруі;
жетінші, халықаралық әдеби көркем байланыстардың бірте-бірте жолға қойылып, қазақ қаламгерлерінің озық үлгілі жаңа туындыларының орыс, қытай, ағылшын, француз, түрік, әзербайжан, өзбек, қырғыз тілдерінде жарық көруі;
сегізінші, Астана, Алматы қалалары мен біраз облыс орталықтарында ұлт мерейін үстем етер соны үлгідегі сымбатына мазмұны сай ғимараттардың өмірге келуі; жаңа өнер ордалары мен нысандарының ашылуы;
тоғызыншы, Қазақ хандығының 550 жылдығы мен көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлерінің мерейтойларының жүйелі түрде өтуі.
Міне!
Тәуелсіздік дәуірі. Ұлттық құндылықтар дегенде тіліміздің ұшына оралған шаралардың бірер легі осылар.
Бұл айтулы шаралар тізіміне жаңадан іліккен тағы бір мәселе бар. Ол – осы залда отырғанымыз бар, отырмағанымыз бар, жалпы көркем әдебиет дейтін кейуана бітімді, кең қолтық өнердің ауыр жүгін арқалап келе жатқан қай-қайсымызға да ортақ, көп жылдардан бері айтылып жүрген «күрмеуі қиын, күрделі мәселенің» оң шешім тапқаны. Осыдан біраз уақыт бұрын Президент тарапынан қолдау көрген жазушыларға қаламақы төлеу хақындағы менің өтінішімнің Парламенттің қос палатасы мен Үкімет сүзгісінен өткені, заңдық тұрғыдан реттелгені жайлы қуанышты хабар келді!
(Сөз арасында анықтама бере кетуге рұхсат етіңіздер: Бәріңіз жақсы білесіздер, қаламақы мәселесі соңғы он-он бес жылдан астам уақыт бойына үлкенді-кішілі мінберлердің бәрінен айтылып келеді. Жазушы еңбегінің өтеусіз болуы (мардымсыз, арзымайтын мөлшерде қаламақы төленіп келуі) қаламгерлерімізді қынжылта бастады. Ұйым басшысы ретінде бұл мәселені Елбасыға жеткіздім. Елбасы түсіністікпен қарап, проблеманы тиісті орындарға тапсырды. 2007-2008 ж.ж. бюджетінен жазушыларға қаламақы төлеу үшін 193.000 000 миллион теңге мөлшерінде қаржы да қарастырылды. Жазушылар қауымы қуанысып, бірін-бірі құттықтап жатты… Бірақ өкінішке орай, тиісті үкіметтік орындардың қорытынды пікірінде «ақша төлеудің құқықтық негізі жоқ» деген ұйғарым айтылды… Тоқтады. 2012 жылдан бастап айтулы мәселені қайыра көтердім. Қос палаталы Парламент жанынан құрылған жұмыс тобының ұсынысымен «Мәдениет туралы Заңға» енгізілген өзгерістер мен түзетулер қатарына «қаламақы төлеу» мәселесі енгізілді. Жоба неше дүркін кеңейтілген жұмыс тобының талқысында қаралды. Міне, сол әңгіме енді өзінің мәресіне келіп отыр. Астана, Алматы қалаларында өткен жұмыс тобына саяси партиялар мен қоғамдық ұйым жетекшілері, қаламгерлер, саясаткерлер қатысып, өз пікірлерін ортаға салды. Менімен үш жыл қызметтес болған қос палата депутаттары тарапынан қолдау болды. Жиындар өркениетті, өркенді үлгіде өтті. Депутаттар тарапынан да, үкімет жағынан да әдебиетті қолдаудың ашық нышанын байқадық. Жұмыс тобының мүшелеріне, мәдениет және спорт министрлігіне бәріңіздің аттарыңыздан айрықша рахмет айтуды – өзіме парыз санаймын! Мәселе оң шешіліп, әңгіме өз мәресіне тақап отыр. Айтып-айтпай не керек? Бұл да Тәуелсіздік дәуірінің әдебиет дейтін киелі әлемге көрсетіп отырған қамқорлығының айқын белгісі).
Шынын айту керек, бұл әзірге біз білетін Кеңестер Одағының сарыжұртындағы бірде-бір елдің тарихында бола қоймаған жаңалық!
Бұл – Елбасы тарапынан көркем әдебиетке, көркем әдебиетті өрістетуге жасалған игілікті шаруа! Тарихи шешім! Құттықтап қоюға рұқсат етіңіздер!
***
Жиырма бес жыл ішінде әлем де, еліміз де ұлы өзгерістер мен түбегейлі жаңаруларды бастан кешті. Құндылықтар ауысты. Тарпаң тарих таразыға түсті… Бас бұғауда, бармақ шайнауда болған кезеңде күшпен сіңірілген идеология да, идеологияның жаратушылары да тұғырынан тайды.
Есік, терезесі бекемделіп, ой, санасы темір дуалмен тұйықталған әлемнің алтыншы империясының қалай ыдырағанын әлі ұмыта қойған жоқпыз…
Әрине, қазір араға ширек ғасыр уақыт сала отырып, өткенге сын айту, болған тарихи оқиғаларға баға беру – жеңіл. Көзімен көрген, ішінде жүрген, бар сұрапылды жан жүрегімен сезінгендер үшін бұл әңгіме, бұл бағаның оңайға түсе қоймасы анық. Тәуелсіздік дәуірінің күллі тарихи құжаттарын қабылдаған, Тұңғыш Қазақ Президентінің күллі реформаларын саналы түрде қолдаған Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесі ХІІ Шақырылымының депутаты ретінде мен өзімді сол тоқсаныншы жылдардың қиындығы мен қияметін көзімен көрген, жүрегімен сезінгендер санатына жатқызамын… Бізде әлі күнге «Қазақстан шегінерге жері қалмаған соң тәуелсіздігін жариялады» деген сыңаржақ пікір ауық-ауық бас көтереді. Бұл – атүсті айтылған, кешегі көшеден кіріп, төрге ұмтылған популизмнің салқыны…
Шынтуайтына келсек, 1991 жыл – Қазақстан үшін «не болу, не болмау» дейтін ұлы Шекспирдің сауалын төтелете қойып тұрған кезең еді.
Естеріңізде шығар… Әуелі, жалпыхалықтық сайлауға түсе қоймаған Назарбаев, елдегі пайыздық үлес салмақтың тиімсіздігіне қарамай, осынау тарихқа «тәуелсіздену дәуірі» болып енген 1991 жылдың жазында екі түрлі ерлікке пара-пар батыл шешімге барды. Біріншісі, Семей ядролық полигонын жабу туралы Жарлыққа қол қойғаны. Екіншісі, ақыры қалай болады деп толғанып жатпай, тамыз төңкерісшілеріне ашық қарсылық білдіріп, Қазақстан атынан ресми Мәлімдеме бергені. Бұл екі қадамның екеуі де Орталыққа ұнай қоймаған «оқыс» шешімдер еді. Екеуі де әлем назарында тұрған аса жауапты қадам еді… Біздің пайымдауымызда, өз елі, өз жерінде қырық пайызға жетер-жетпес үлес салмақпен отырған ұлттың тағдырын сабырмен таразылап, сәтін тауып, тәуекелге басар тұсты тап тасып ұстау қажет болды… Екі қадамды айттым. Үшінші
қадам – 1991 жылдың 16 желтоқсаны күнгі Жоғарғы Кеңестің қолдауын ала отырып, Тәуелсіздіктің жариялануы!
Ел тағдырында бет бұрыс болған бұл үш шешім, үш қадамның авторы – Нұрсұлтан Назарбаев!
Қазақстанға, оның Тұңғыш Президенті Назарбаевқа әлемнің дамуына ықпал етуші державалық елдердің назар аударуы да, міне, осы кезден басталғаны анық.
Иә.
Тәуелсіздік есімді жаңа дәуір Ұлы Дала төсінде өз тұсауын осылай кесіп, ішкі тайталастар мен сыртқы күштердің аласапыран алыс-жұлысы кезінде өмірге осылай келді. Несіне жасырайық, жерінің қақ төрінде «Байқоңыр» дейтін ғарыш айлағы мен «Семей» дейтін күллі әлемге қауіп-қатер төндіріп тұрған ядролық сынақ алаңы орналасқан елдің тағдырын қан-қасапқа айналдырып алмай қабылданған осынау ел өміріндегі тағдыртекті тарихи шешімі үшін халқымыз Өзінің Тұңғыш Президентіне алғысын сан мәрте айтты. Айтып та келеді. Сол алғысты бүгінгі жиын мінбесінен тағы да қайталауға рұхсат етіңіздер!
Тәуелсіздік бізге әлдекімдер айтқандай «аяғы аспаннан салбырап түсе қалған» оңай олжа болған жоқ!
«Жаһандану», «нарық» дейтін «ауыздыға – сөз, аяқтыға – жол бермес» жұмбағы мен сыры мол құбылыстардың қанатымен келген осынау көңіл мен көзді арбар сиқыры – күмәнді, сыры тұманды әрекеттер шынында да алғашқы кезде оңай олжаға емін-еркін малына бастағаны рас… «Саптыаяғына ас салып, сабынан қарауыл» қоюдың тоталитарлық жүйе кезіндегі айласы қалың, ескі әдіс енді «демократия», «интеграция» дейтін ежелгі ұғымдардың көшіне ілігіп, шекара асып келе бастады. Көзге ашық көрінбейтін «көзсіз» майданның тілі жұмсақ болғанымен, әрекетінен, қимылынан қатқылдық аңғарылды. Елбасы тарапынан жүргізіліп келген тәуелсіздіктің ақ бұраулы алтын қазығын ырғауға ұмтылушылар іштен де, сырттан да қимылдап бақты. «Диверсия» дейсіз бе, «экспанция» дейсіз бе, әйтеуір түпкі мақсатын ашық байқатпайтын қара ормандай ұйысқан алуан-алуан үкіметтік емес ұйымдардың «қолдаушылары» мен «қорғаушыларының» кім екенін, құқықтық әлсіздіктердің салдарынан наным, сенім әлеміндегі «зайырлы қоғамды» сылтау етіп, жүргізілген «еркіндіктің» артында нендей мақсаттар тұрғанын, кімдердің тұрғанын ажырату оңайға түспегені белгілі… Бұқаралық мәдениеттің жөнсіз, жосықсыз рухани кеңістігімізге енуі, дәстүрлі өнер мен классикалық өнердің қорығының тарыла бастауы, сол санатта ұлттық әдебиетіміздің де қалыптасқан үлгі мектептерін жоғалту қаупімен жүзбе-жүз келуі үлкен өнер мен үлкен әдебиеттің жанайқайын күшейте бастағаны ақиқат.
«Елу жылда – ел жаңа, жүз жылда – қазан» дейді дана халқымыз. Ал біз ел өміріндегі осынау күрмеуі қиын күрделі мәселелердің қай-қайсысымен де күдігімізді сейілтіп, үмітімізді үкілеген жасампаздыққа толы жеңісті сәттеріміздің барлығымен де ұлт Тәуелсіздігінің ширек ғасырында бетпе-бет келіп, дәуір, замана томағасын сыпырып отырмыз.
Әрине, бұл кезең адамзат дамуының кеңістігі мен тарихы үшін тарыдай ғана уақыт… Десек те, осы бір ел үміті мен күдігі арбасқан, саяси сахналар алмасқан ширек ғасырлық мерзімнің елең-алаңына қайыра көз жүгіртіп көрелікші… Қалай еді?! Ел Азаттығы жарияланған тұста мектептің бірінші класына барған баланың өзі отыздан асып, мемлекет, қоғам ісіне еркін араласып жүрсе, сол жылы туған ұлт перзенті, ұлт Тәуелсіздігімен түйдей жасты – жиырма беске толып, ел өміріне, ел дамуына өз үлесін қоса бастағаны – шындық.
Турасын айту керек, олардың өмір, қоғам, заман туралы түсініктері немерелерінің алды жиырма беске келіп қалған біздің буыннан гөрі өзгеше… «Қазақстан – кешегі бодан болған ел» деген сөзге таңырқай қарайтындар көп, өте көп. Әлбетте, бұл таңырқау – біз үшін парадокс! Ал ойы, санасы бодандықтан ада-күде өсіп келе жатқан ұрпақ үшін бұл таңырқау – заңды құбылыс! Әрі-беріден соң осынау «таңырқау» төркінінде Тәуелсіздіктің жеңісі жатқаны анық!
Сайып келгенде, бұл екеуі де Тәуелсіздік дейтін киелі де қасиетті дәуірдің жемісі!
Біз – «сақтықта қорлық жоқ» деп өсіп, қоғамшыл, халықшыл мінез-құлықтың жетегінде жүріп жетілген ұрпақпыз. Біз – соғыс зардабын жүрегі, жаны арқылы өткізген тәубешіл буынбыз. Мына құм сағаттай құбылған әлемдік саясаттың сары аязын да, ми қайнатар сарша тамызын да ойынан, санасынан өткізе отырып, өзінен гөрі қырықтың қырқасына көтерілген ұлының тағдырын, немересінің болашағы мен ертеңін көбірек ойлайтын ұлғайған жастағы ұрпақпыз. Өйткені, Тәуелсіздік бізден гөрі соларға, солардың балаларына керек! Ұлт ертеңін ұлықтай алар ұрпақ өсіп-жетілсе, өзгермейтін, халқымызбен мәңгі бірге жасайтын ең басты ең ұлы құндылығымыз – Тәуелсіздіктің баянды болғаны!
Қазақ Елінің өткен – бүгін – болашақ дейтін уақыт кеңістігіндегі орнын анықтап, тиянақтауға бағыттайтын «Мәңгілік Ел» атты ұлт бағдарламасының күллі жаратылысы мен болмысында да осы Тәуелсіздік пен Уақыт рухын айғақтар, дәйектер Ұлт Рухының күретамыры атқақтай соғып жатқаны даусыз.
Бұл – ұранның сөзі емес, өз кіндігі мен тағдырын Қазақстан есімді ұлы жұртқа байлаған әрбір адамның көкірек төріндегі құранның сөзіндей естілер басты ұғым, басты құндылығымыз! Тұмарымыз!
Тәуелсіздік, қайталап айтамыз, Қазақ Еліне Сабырдың қанатында, Тәуекелдің жалында, Ақылмен, Парасатпен, Ұстамдылықпен, бүгілмес Намыспен, Қайтпас Қайсарлықпен үлкен Күреспен келді!
Ендеше…
Бәріңізді сол киелі де қасиетті Тәуелсіздігіміздің есік аттағалы отырған 25 жылдық мерейлі тойымен құттықтауға рұқсат етіңіздер!
Ұлт Рухының қайнары мен бастауы – Тәуелсіздігіміз баянды болсын!