Елбасы Н.Назарбаевтың «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы» идеясын ілгерілету шеңберінде, адам еңбегінің беделін өсіру, еңбекті ынталандыру, мамандықтарды насихаттау және өндіріс саласына жастарды тарту, жұмысшы әулетіндегі көпжылдық дәстүрді нығайту мақсатында елімізде «Еңбек күні» аталып өтті.

Еңбекті насихаттау, ынталандыру Елбасының «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында да қамтылған болатын. «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы идеясын алға жылжыту жөніндегі ұлттық жобаны әзірлеу және жүзеге асыру, ол «Нұрлы жол» инфра­құ­рылымдық даму, индуст­риа­лан­дырудың екінші бесжыл­ды­ғы бағдарламаларын, сондай-ақ, тәуелсіздік жылдарында мем­ле­кет­тік саясаттың арқасында еңбек, кәсіпкерлік, ғылым мен білім және басқа да кәсіптік қызметтерде жоғары нәтиже­лерге қол жеткізген қазақстан­дық­тардың (біздің заманымыз­дың батырларының) та­быс­­­тары­ның дербес тарихын ескере отырып, ЖАЛПЫҒА ОРТАҚ ЕҢБЕК ҚОҒАМЫ ИДЕЯЛАРЫН ІЛГЕРІЛЕТУГЕ, индустрияландырудың және «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудың мемлекеттік саясаты талаптарына жауап бере алатын жұмысшы және кәсіптік-техникалық мамандықтардың артықшылықтары мен танымал­ды­лығын насихаттауға бағыт­та­ла­ды», – делінген 88 қадамда.

«Еңбек күні» мерекесіне ар­нал­­ған жұмысшылар мен еңбек династияларының облыстық форумында Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Бейбіт Атам­құлов өңір тұрғындарын мерекемен құттықтап, ұзақ жылдар тер төккен ардагерлер мен қыз­меткерлерді марапаттады. Биыл­ғы жылдың шілде-тамыз айлары аралығында облыста «Үздік еңбек әулеті», «Өндірістің үздік  жас маманы» және «Жұмыс істейтін жастардың үздік тәлім­гері» номинациялары бойынша байқау ұйымдастырылған болатын. Байқауға қатысқан 60-тан астам үміткер арасынан үздік шыққандар да бұл күні құрмет пен қошеметке бөленді. Мысалы, Арыс сигнализация және белгі беру дистанциясының басшысы Тазабек Жаңабаевтың отбасы облыстық конкурста «Үздік еңбек әулеті» номинациясы бойынша жеңімпаз атанды. Бұл отбасының осы сала­дағы жалпы еңбек өтілі 475 жыл­дан асады. Қазірдің өзінде бір шаңырақтан тараған 17 жан тоғыз жолдың торабында еңбек етеді екен. Алды құрметті зейнеткер де атанған. Бүгінде Жаңа­бай атаның кәсібін үшінші ұрпағы жалғастырып келеді. Ал «Визит» АҚ-да жөндеу шебері болып істейтін Сергей Колохов «Жұмыс істейтін жастардың үздік тәлімгері» атанса, «Шардара ГЭС» АҚ-ның инженері Мақсат Қанаев «Өндірістің үздік жас маманы» аталымы бойынша жеңімпаз болып танылды. Жалпы, бұл күні өз саласында талмай еңбек етіп, өз ісі­нің білгірі атанған 28 азаматқа «Еңбек ардагері», «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі және облыс әкімінің Грамотасы мен Алғыс хаты табыс етілді. Айта кетелік, облыста 9 Социа­лис­тік Еңбек Ері бар, сондай-ақ, Қазақстанның Еңбек Ері атағына алғаш болып оңтүстік өңірінің азаматы ие болған.

Елбасы Н.Назарбаев «Қазақс­тан жаңа жаһандық нақ­ты ахуалда: өсім реформалар, даму» атты Жолдауында бү­гінде тек Жалпыға Ортақ Ең­бек Қоғамы ғана сыртқы сілкі­ністерге ор­нық­ты, тиімді эко­номиканың нақты негізі болуға қабілетті екенін атап өтті. «Аза­маттарға әлеуметтік қол­дауды кеңейту мақсатында Үкіметке 2016 жыл­дың бірінші тоқса­нының со­ңына дейін еңбекпен қамтудың жаңа Жол картасын жасауды тапсырамын. Бағ­дар­ла­маларды қаржыландыру көле­мі 2009-2010 жылдары жүзеге асырылған осы­ған ұқсас Жол картасымен салыстырғанда ұлғайтылатын болуы тиіс. Бұл жергілікті инф­рақұрылымдарды дамыту мен елді мекендерді абаттандыру жобалары есебінен еңбек рыно­гы­ның тұрақты­лығын қамтама­сыз ететін болады. Кадрларды кең ауқымды қысқа мерзімді қайта даярлау мен біліктілігін арттыру ұйым­дастырылады. Кәсіпкерлікті да­мыту үшін микронесиелеу ке­ңеюде», делінген Елбасы Жолдауында. Оң­түс­тікте бұл бағытта атқарылып жатқан тындырымды тiрлiк көп. Облыстық жұмыс­пен қамтуды үйлестiру және әлеу­меттiк бағдарламалар бас­қар­масының басшысы Ә.Темiр­баеваның айтуынша, 2016 жылға арналған кешендi жоспарға сәйкес, жалпы 19 364,5 миллион теңге бөлi­нiп, 57 200 адамның еңбекке орналастырылатыны жоспар­ланған болатын. Ағым­дағы жыл­дың 1 қыркүйегiне дейiн 45 365 азамат әлеуметтiк қолдау ша­раларымен қамтылды. Бұл жылдық жоспардың 79,3 пайызын құрайды. Оның iшiнде өз­дiгiнше жұмысқа тұрғандар санатында 15 475 адам бар. Сөй­тiп, жылдық тапсырма әзiрге 88,8 пайыз орындалып отыр. Ал жұмыссыздар ретiнде 29 890 адам тiркелген. Аз қамтамасыз етiлген 4 727 адам тiркеуде тұр. Бұл жылдық тапсырманың 105 пайызы болады. Бағдарлама аясында бөлінген қаржының 11,5 миллиард теңгесi игерiліпті. Таратып айтсақ, 1-бағыт бойынша 3,2 миллиард теңге, 2-ба­ғыт бойынша 3,3 миллиард тең­ге, 3-бағыт бойынша 2,1 мил­лиард теңге қарастырылған болатын. Биыл бiлiм беру, мәдениет, денсаулық сақтау, спорт, әлеуметтiк сақтандыру салаларындағы күрделi және ағымдағы жөндеу жұмыстары бойынша 541 жобаны жүзеге асыру үшiн республикалық бюд­жеттен 9 миллиард теңге бөлiндi. Жобаны жүзеге асыру барысында 3 579 жұмыс орнын ашу көзделiп, 1 949 адамды жұмыспен қамту орталықтары арқылы орналастыру жоспар­лан­ған. Жалпы, 83 инфрақұ­ры­лымға жоба аясында жөндеу жұмыстары басталды. Қосымша 1 544  жаңа жұмыс орны құрыл­ды. Ал жұмыспен қамту орта­лық­тары есебiнен барлығы 829 адам қамтылған. 13 жоба өз жұ­мысын аяқтап, тапсыру актi­сiмен қа­был­данды. Екiншi ба­ғыт­қа да қы­руар қаржы қарас­­тырылған. Атап айтқанда, ауылда кәсiп­керлiктi дамыту ар­қылы жұмыс орындарын құру және тiрек ауылдарды дамытуға облыс бойынша 2016 жылға 7 247,776 миллион теңге бөлiнiптi. Оның iшiнде: 7237,5 миллион теңгесi 2 072 адамды шағын несиелен­дiру­ге жұмсалса, 10,276 миллион теңгесi 514 адамды кәсiпкерлiк­тiң негiздерiн оқы­туға қаралған. Басқарма басшы­сының мәлім­деуінше, бағдар­ла­ма­ның үшінші бағыты бойынша 2016 жылдың 1 қыр­күйегiне дейiн жалпы 1 253 адам­ға 3 317,1 миллион теңге ша­ғын несие таратылған. Оның iшiнде «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» есебiнен 118 аза­матқа 300 миллион теңге берiлдi. Орташа көлемi 2,6 миллион теңге. Кәсiпкерлiк негiзiн­де 514 адамды оқыту жоспарланып, 529-ы оқуын аяқтады.

Елбасы Жолдауында еңбек ете алатындарға мемлекеттік қол­дау тек олардың қайта оқуға немесе еңбекпен қамту бағдарла­ма­ларына қатысулары негізінде ұсынылатын болуы тиіс екені айтылған болатын. Осы орайда, оңтүстікте кәсiби оқыту мақса­тында 2016 жылдың мамыр айынан бастап жұмыс берушiлердiң сұранысы бойынша 500 адам қайта даярлау курсына жолданыпты. Ал 463 адам оқуды аяқ­тап, оның 447-сi тұрақты жұмыс­пен қамтылған. Сондай-ақ, тамыз айынан бастап 55-64 жас аралығындағы 315 жұмыссыз азамат қайта даярлау курсына жолданған. Жұмыс берушiлерге өнеркәсiптiк кәсiпорындарда жұмыс орындарын сақтай отырып жұмысшыларын оқытуға грант бөлуге, қайта даярлау кур­­сын ұйымдастыруға 60,3 мил­лион теңге бөлiнген. Айта кетелік, оқу шығынының 80 пайызын мемлекет төлейдi, ал 20 пайызын жұмыс берушi өз мойнына алады. Жұмыс орнын сақтау шартымен 18-ден 24 жас аралығындағы жұмыс iстейтiн қызметкерлерге жалақы сақтал­майтын қайта даярлау курсын оқытуға 86,4 миллион теңге қарастырылып, 2016 жылдың тамыз айының басынан бастап 195 жалдамалы жасқа қайта даярлау курсы ұйымдас­тырыл­ған. Сонымен қатар, басқарма басшысының айтуынша, әлеу­меттiк жұмыс орындарын ашу бағытында биылғы 1 қыр­күйек­ке дейiн 627 кәсiпорынмен келi­сiм­шарттар түзiлiп, 4 904 нысаналы топтағы азаматтарға әлеу­­­меттiк жұмыс орны ашыл­ған. Бұл жылдық жоспардың 123 пайызын құрайды. Орташа жалақы 51,5 мың теңгеден айналды. Мерзiмiнен бұрын оқуын аяқтаған 463 адамның 448 -i (96 пайызы) тұрақты жұмыспен қамтылыпты. Ал жастар практикасын ұйымдастыруға 1 512 жұмыс берушiмен келiсiм­ша­рттар түзiлген. Практикасын мерзiмiнен бұрын аяқтаған 2 526 адамның 1 879-ы (74,4 пайызы) тұрақты жұмысқа орналасқан. Биыл барлығы 8263 адамды ақылы қоғамдық жұмыстарға жi­беру жоспарланған екен, 1 қыркүйекке дейiн 5 198 адам уақытша жұмыспен қамты­лып­ты. Атқарылған жұмыстардың нәтижесiнде 2016 жылдың екiншi тоқсанындағы статис-ти­калық мәлiметтерге сәйкес, жұмыссыздық деңгейi 5,2 пайыз болған. Сондай-ақ, биыл «Өр­леу» жобасын енгізу тәжірибесін кеңейту үшін, шартты ақшалай көмек жүйесін облыстағы барлық аудан, қалаларда енгізу жоспарланған. Жоба аясында 14927 адам 602,5 млн.теңгеге шартты ақшалай көмекпен, оның ішінде 2944 адам жұмыс­пен қамту белсенді шараларымен қамтылатын болады. Осы арада айта кетелік, Оңтүстiк Қазақстан облысында «Нұр Отан» партиясының бастамасымен «Ауыл тұрғындарын жұмыс­пен қамту» жобасы iске асырылуда. Осыған сәйкес, шағын өндiрiстiк жобаларды 6 млн. теңгеге дейiнгi мөлшерде несиелеуге 3,4 млрд. теңге қарасты­рылған. Бүгiнде 1800-ге жуық азамат осы жоба арқылы несие алуға ниет бiлдiрiп отыр.

Несие  алып, шағын кәсіп­кер­­­лікпен айналысып жүрген­дер­мен қатар өңірде іске қо­сы­лып жатқан кәсіпорындардан жұмыс тауып, тұрмысын жақ­сар­тып жатқандар да аз емес. Елбасы Н.Назарбаев «Қазақ­стан­ның әлеуметтік жаңғыр­тылуы: Жал­пыға Ортақ Еңбек Қоға­мына қарай 20 қадам» атты бағдар­ла­малық мақаласында жаңа жұмыс орындары құрылып жат­қанын айта келе, жұмыс­сыз­дардың барлығы бірдей жұмыс істеуге ұмтылмай­тын­дығына өкініш білдірген болатын. «Өкі­нішке қарай, адамдар арасында жаңа біліктілікті меңгеруден гөрі базарда «такси» қызметін атқаруды қалайтын психология сақталып отыр. Егер біз бәсекеге қабілетті ұлт болғымыз келетін­дігі рас болса, бұл психологиядан арылу қажет! Жас та және ересек те қазақс­тандық бос отырып, бәрін де сынай бермей жұмыс бар жерге, НӘПАҚА табатын жерге қарай ұмтылулары керек! Басқа елдерде адамдар жұмыс үшін алыстағы шет мемлекеттерге барып, ешбір кепіл­діксіз еңбек етуде. Ал біз өз елі­мізде жұмыс орындарын құру­дамыз, жаңа өндірістер салудамыз. Сондықтан жұмыс бар жерге бару керек», – деген болатын Мемлекет басшысы бағдарламалық мақаласында. Бүгінде өңірде жұмыс істеп жатқан индустриалды аймақ жұмыс іздеген азаматтардың нәпақа табуына мүмкіндік жасауда. Оңтүстікте жеті индус­триалды аймақ табысты жұмыс істеуде. Елбасының жүктеген функциялары мен міндеттерінің орындалуы бойынша облыстық мәслихат депутаттарының алдында берген есебінде облыс әкімі Б.Атамқұлов Шымкент пен Кентау, Түркістан мен Созақ, Түлкібас, Мақтаарал және Казығұрттағы индустриалды аймақтар жұмысы жолға қойыл­ғанын, мұнан бөлек, тағы 4 осын­дай аймақта бүгінде ин­ф­ра­құрылымдық жұмыстар жүр­гізіліп жатқанын атап өтті. Бүгінге дейін облыстағы индус­т­риалдық аймақтарда 52 жоба іске асырылып, 4025 жұмыс орны құрылған. Жеті индустриалды аймақтың біріне жекелей тоқталайық. Кентау қаласын­дағы индустриалдық аймақта 1 419,0 млн. теңгеге ин­фра­құ­ры­лым жүйелері жүргізілген. Жалпы аймақта 1 943,5 млн. теңгеге 4 жоба жүзеге асырылып, 145 жұ­мыс орны ашылатын болады. Бү­гінгі таңда жалпы құны 1 млрд. теңгені құрайтын 2 жоба­ның («ЮгЭлектроПривод», «Бесқасқа» ЖШС) құрылыс жұмыстары толығымен аяқта­лып, іске қосылды. Нәтижесінде 75 жұмыс орны ашылды. Ал 2016-2017 жылы индустриалды аймақта тағы 2 жоба іске қо­сы­лады деп жоспарлануда. Сонымен қатар, индустриалды ай­мақ­қа қызығушылық танытып, алдағы уақытта орналасуға ниет білдерген 3 кәсіпкермен жұмыс атқарылуда. Жалпы 1,4 га. жер теліміне, 232 млн.теңге инвести­ция тарту көзделуде. Кентауда жұмыссыздықты жою мәселесі де басты назарда. Мысалы, «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020» бағдарламасы аясында 1177 азамат жұмыспен қамтыл­ған. Бағдарламаның бірінші бағыты шеңберінде рес­пу­б­ликалық бюджет есебінен 12 жобаға 474,2 млн. теңге қаралып, жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Екінші бағыт бойынша «Ауыл шаруашылығын қаржылай қол­дау қоры» АҚ-ы арқылы 43 азамат несие алуға өтініш біл­діріп, 8 азамат 22,5 млн. теңге несие алып, нәти­жесінде 9 жаңа жұ­мыс орны ашылған. Үшінші ба­ғыт бойынша 3,5 млн. теңгеге 20 азамат қайта даярлауға жолданып, 20 млн. теңгеге 106 азамат әлеумет­тік жұмыс орындарына жолданды. Жастар прак­­тикасына 27,4 млн. теңге қаралып, 128 жас маман жолданып, 6 маман тұрақты жұмыс тапты. Ақылы қоғамдық  жұмыс­­­тарын ұйымдастыру үшін 527 азаматқа жолдама беріліп, 66 мүмкіндігі шектеулі азамат жұмыспен қамтылды. Нысаналы топқа жататын мүгедектер үшін 3% квота белгіленіп, 11 азамат «Кентау трансформатор зауыты» АҚ-на жолданған. Тұрғындарды жұмыспен қамту облыс орталығы Шымкентте де күн тәртібінен түспеген мә­селе. Бұл орайда, «Жұмыспен қамту­дың  жол картасы – 2020» бағдар­ламасы аясында жыл басынан бергі 8 айда 12415 адам қамтыл­ған. Аталмыш бағдарла­маның берері көп болары анық. Олай дейтініміз, Елбасы Н.Назарбаев көктемде Павлодарда өткен республикалық  еңбек ұжым­дары форумында барлық өңірде әкімдіктер мен жетекші кәсіп­орындар арасында жұмыс орындарын сақтау, жұмыс беру­ші­лердің жергілікті қайта оқыту бағдарламаларына қа­тысуы туралы меморан­дум­дарға қол қо­йылғанын атап өтті. «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында әлеу­меттік кепілдік шаралары ұсы­нылды, жаңа еңбек кодексі қабыл­данды, кәсіподақтар ролі күшейтілді. Келер жылдан бас­тап баршаға арналған тегін кә­сіптік білім беру жөніндегі жаңа жоба іске қосылады. Со­ның арқасында миллиондаған қара­пайым Қазақстан азаматы өмір­ге еңбек жолдамасын алады. Бұл – мемлекет тарапынан жастарға жасалған зор қолдау. Қарапайым адамдардың күн­де­лікті қажет­тіліктері, жаңа жұ­мыс орындары, лайықты ең­бе­к­ақы, құқық тәртібі мен елдегі тұрақтылық – біздің дағдарысқа қарсы сая­сатымыз­дың басты назарында. Биыл менің тапсырмам бойынша «Жұмыспен қам­тудың жол картасын» жүзеге асыруға айтар­лықтай қаражат бөлінді, бұл ша­ма­мен 60 мың адамды жұмы­пен қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, 18 мыңнан кем емес жұмыс орны ашылады, 1 мыңға тарта инфрақұры­лым­дық жоба іске асырылады», – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

«Индустриалды-иннова­циа­лық даму» бағдарламасы аясында облыста 27 млрд. теңгеге 16 жобаны іске қосып, 845 жұмыс орнын құру жоспарланса, жыл басынан 2 жоба іске қосылып, 74 азамат жұмыспен қамтылды. Нақтырақ айтсақ, «Шымкентмай» АҚ – өсімдік май өндірісін ұлғайту жобасы бойынша 26 жұмыс орны, «Lotus Food Company LLC» ЖШС – тез даярланатын азық-түлік әзірлеу жобасы бойынша 48 жұмыс орны ашылды. Өсім бойынша облыс республикада алдыңғы қатарда келеді. Бағдарлама аясында бюджетке түскен салық­тардың көлемі өткен жылмен салыстырғанда 804 млн. теңгеге артып, 5,4 млрд. теңгені құраса, 6 айда өнеркәсіп кәсіпорын­да­рымен 384 млрд. теңгенің өнімі өндіріліп, 5,3 пайызға артқан. Сондай-ақ, кәсіпкерлікті қолдау мақсатында «Бизнестің жол ка­тасы – 2020» бағдар­лама­сымен 6 айда 54 млрд. теңгеге 117 жоба мақұлданып, 983 жұмыс орны ашылды. Жалпы, бағдарлама қатысушылардан бюджетке 6,7 млрд. теңге са­лық­тар түсіп, өткен жылмен салыс­тырғанда 409 млн. теңгеге артты. «Кәсіп­кер­лерге қызмет көрсету ор­талы­ғымен» 19 905 кәсіпкерге көмек көрсетілген. «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020» бағ­дар­ламасы аясында алғашқы жартыжылдықта 33 383 азамат әлеуметтік қолдау шараларымен қамтылған. Айта кетелік, бұл республикалық көрсеткіштің 16 пайызын құрайды. Аз қамтама­сыз етілген азаматтар саны 27 пайызға төмендеп, жұмыссыз­дық деңгейі 5,2 пайыз, жастар арасындағы жұмыссыздық дең­гейі 3,6 пайыз болған. Жұмыспен қамтуда әлеуметтік нысандар құрылысы мен жөндеу жұмыс­тарының алар орны да ерекше. Оңтүстікте жыл басынан бері 42 мектеп пайдалануға берілген. Ағымдағы жылы өңірде 37 мектепке дейінгі ұйымдар ашылып, балаларды қамту көрсеткіші 80,5 пайыздан 82,3 пайызға жеткен. Мұнан бөлек, 6 балабақша пайдалануға беріліп, 11 апатты жағдайдағы мен 9 үш ауысымды мектептердің құрылысы аяқтал­ды. Ал 77 нысанда күрделі жөн­деу жұмыстары жүргізілді.

Ауыл шаруашылық саласын­дағы еңбеккерлердің де көрсет­кіштері атап өтерліктей. Мысалы, өңірде І жартыжылдықта ауыл шаруашылығының өнім көлемі 123 млрд. теңгені құрап, 2 пайызға артқан. Ал егіс көлемі өткен жылдан 13 мың гектарға артып, 788 мың гектар болған. Суармалы 466 мың гектар жердің 93%-ы игерілуде. Ди­қандардың еселі еңбегінің нәтижесінде осы жылы дәндік жүгеріден 108,4 мың тонна, көкөністен 811 мың тонна, бақшадан 1 252 мың тонна, картоптан 195 мың тонна, масақты дақылдардан 470 мың тонна өнім жиналған. Сондай-ақ, облыста алғаш рет бидайдың орташа өнімділігі 22 центнер болып, рекордтық өнім алынып отыр. Тамшылатып суғару әдісі қо­сым­ша алты мыңға жуық гек­тарға ендіріліп, жалпы көлемі 49,7 мың гектарға, ал жылыжайлар қосымша 72 гектарға салынып, жалпы 1 098 гектарға жеткен. Айта кетейік, жалпы еліміз бойынша жылыжайлардың 87%-ы Оңтүстіктің үлесінде. Осы жылыжайлардан 80 мың тонна көкөніс өнімдері жиналды.Терең қопсыту технологиясы 89 мың гектарға енгізілген. Ауыл шаруашылығын қолдауға жалпы 29 млрд. теңге бағыт­та­лып отыр. Егіс көлемін ұлғайту, иесіз жерлерді игеру, заманауи технологиямен тамшылатып суғару әдісін кеңінен енгізу, жылыжай және қарқынды бау құрылыстары, мал басын асылдандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жыл басынан фермерлерге «Ырыс» қаржыландыру ұйымы арқылы төменгі пайызбен 486 жобаны қаржылан­ды­рылуға 1,2 млрд. теңге көлемінде несие беріліпті. «Сыбаға», «Алтын асық», «Құлан» бағдар­ла­малары бойынша 35 мыңнан аса мал сатып алынған. 4000-нан астам ұсақ шаруашылықтарды біріктіретін 47 кооператив құрылып, 9 МТС ашылды. Инвестиция тарту мақсатында «Ontustik Invest-2016» халы­қ­-
а­ралық инвестициялық форумы өткізіліп, Еуропа және Азия елдеріне ресми іссапарлар ұйым­­дастырылуы өз жемісін берері анық. Бүгінгі таңда шет­елдік инвесторлардың қаты­суымен өңірде жалпы құны 2 млрд. АҚШ долларынан астам 24 жоба іске асырылуда.

 Диас НҰРКЕНҰЛЫ.
Оңтүстік Қазақстан облысы.