Қазақ­стандық қоғам бүгінде 140 этнос пен 40-тан астам конфессия мен деноминация өкілдері тұратын этносаралық және конфессияаралық плюрализм мен толерант­тылықтың бірегей үлгісі болып табылады. Бейбітшілік пен тыныштық, азамат­тық келісім, діни төзімділік, түрлі мәдениет өкілдерінің қоғам өміріне тең дәрежеде қатысуы – бұл қағидат­тар мемлекет тәуелсіздігі жылдарындағы ұлт­тық саясатымыздың негізін құрап, Қазақ­станның дүниежүзіндегі өзіндік ерекшелігін қамтамасыз ет­ті.

Қазақ­стан бүкіл әлемге Ұлы Жібек жолының торабында орналасқан, Шығыс пен Батыс өркениетін байланыстыратын көпір болып табылатын мемлекет ретінде танымал. Қазақ­станның өркениетаралық орналасуы географиялық құрамдас бөлікке иелігімен ғана емес, сонымен бірге мазмұндық бөлігімен ерекшеленді. Өйткені біздің мемлекет­те ежелден әртүрлі діндер, дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, тілдер және этностардың мәдениетінің басқа элемент­тері, халықтар мен ұлт­тар тарады, дамыды.
Тәуелсіздік жылдарындағы республиканың мемлекет­тік саясаты рухани құндылықтарды жаңғыртуға және әртүрлі ұлт­тар мен конфессия өкілдерінің арасындағы толерант­тылықтың жоғары деңгейін қалыптастыруға бағыт­талды. Біздің елімізде әрбір адамның кез келген дінді ұстану немесе ешбір дінді ұстанбау құқығы Қазақ­стан Республикасының 1995 жылғы Конституциясымен және Қазақ­стан Республикасының «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» Заңымен қамтамасыз етілген. Ұлтаралық диалогсіз конфессияаралық келісім мүмкін емес. Бізде конфессияларды құрайтын төрт мыңнан астам діни бірлестіктер, үш мыңнан астам ғибадат орындары бар. Біздің еліміз конфессияаралық татулық пен әлемдік діндер диалогінің аумағы деп аталады.
Егемен Қазақ­станда бүгінде этносаяси және этномәдени үдерістер өте өзекті. Қазақ­станда елдің этномәдени әртүрлілігін қоғамдық дамудың оң факторына айналдыру үшін барлық алғышарт­тар бар, өйткені барлық ұлт өкілдері өздерін жаңа мәдени қауымдастықтың – мемлекетін құраушы болып табылады. Қазақ­стан – субъектілері әртүрлі мүдделердің болуымен және олардың мәдени-саяси белсенділігінің әртүрлі дәрежелерімен сипат­талатын әлеумет­тік жағынан сараланған этникалық қауымдастық. Саяси және мемлекет­тік құрылымның қазақ­стандық моделі демократиялық дамудың жалпыға танылған заңдылықтарын біріктіреді.
Тәуелсіздік жылдарында елімізде қоғамдық тұрақтылықты, ұлтаралық келісімді, қазақ­стандық бірегейлікті және жалпықазақ­стандық патриотизмді қалыптастыруды қамтамасыз етудің өзіндік моделі жүзеге асырылды. Бүгінгі күні қолданыста болған бұл құжат­тар этносаралық және конфессияаралық плюрализм мен толерант­тылықты қамтамасыз ету саласындағы жинақталған тәжірибені одан әрі жетілдіруге негіз болып табылады.
Еліміздің саяси тұрақтылығы мен одан әрі дамуы, негізінен, ұлтаралық татулыққа байланысты болғандықтан, ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету – мемлекет­тік саясат­тың өзегі. Қазақ­станда ұлтаралық келісім заң жүзінде бекітіліп қана қоймай, іс жүзінде жүзеге асырылуда. Ел азамат­тарының этникалық теңдігі қоғамның барлық саласында жүзеге асуда.
Қазіргі таңда қазақ­стандықтар ұлт­тық төзімсіздік пен араздықтан аулақ болғанын мақтан ете алады. Ұлтаралық және конфессияаралық келісім Қазақ­стандағы мемлекет­тік саясат­тың басым бағыт­тарының бірі болып табылады. Кеңес өкіметі кезіндегі ұзақ мерзім діни сенімді шектеуден кейін Қазақ­станда діни ғимарат­тар – мешіт­тер, шіркеулер, синагогалар және басқа да ғибадат орындары қайта ашылуда. Сонымен қатар елімізде бейбітшілік пен қоғамды біріктіру жағдайында азамат­тарды рухани тәрбиелеуге бағыт­талған, тіркелген діни бірлестіктер мен орталықтар еркін жұмыс істейді. Ең көп таралған діндер – ислам және христиан, сондықтан Құрбан айт және православиелік Рождество сияқты мерекелер мемлекет­тік мерекелер болып табылады. Жаһандық конфессияаралық диалог алаңына айналған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін Астанада өткізу, Мемлекет басшысының маңызды бастамасы болды.
Жалпы, соңғы онжылдықтарда қазақ қоғамындағы діни ахуал өзгерді, бұл дінге сенушілер (діни өсиет­терді ұстанатындар және оларды өмір салтында орындайтындар) мен ғибадат ету орындары санының өсуінен, діни білім туралы пікірталастардан көрінеді. Қазақ­станда діни бірлестіктердің өз қызметін жүзеге асырудағы құқықтық теңдігі жүзеге асырылды, ар-ождан бостандығы мен діни сенім бостандығы принципі конституциялық түрде бекітілді, азамат­тың қай діни сенімге жататынына қарамастан құқықтары мен бостандықтарының теңдігі қамтамасыз етілді. Қазақ­стан аясында болсын, тіпті дүниежүзілік ауқымда болсын қол жеткізген белгілі табыстарымызға қарамастан, әлі шешілмеген, жедел шешуді қажет ететін мәселелер бар. Әсіресе қазір дүние жүзіне діни төзімсіздік, діни экстремизм және терроризм шынайы қауіп төндіріп тұр. Оларды ХХІ ғасырдың анағұрлым өткір мәселелеріне жатқызуға болады.
Діни экстремизм мен лаңкестікке қарсы күрес пен алдын алуды жетілдірудің жаңа жолдарын іздеу қажет. Қазіргі әлемнің, оның ішінде, қазіргі Қазақ­станның міндеті жалпы адамзат­тық, гуманистік және толерант­тылық құндылықтарды, конфессияаралық келісім, диалогті ғасырлар бойы әлемдік және дәстүрлік діндердің енгізген принциптері мен қағидаларын қазіргі жалпы әлемдік, адамзат­тық өркениет­тегі бейбітшілікті сақтап қалу үшін, сан алуан этностары мен конфессиялардан тұратын көптеген мемлекет­тердің бейбіт қатар өмір сүруі үшін әрекет ету екені даусыз.

Нұрлан ОЛЖАБАЙ
«Шапағат» деструктивтік діни
ағымдардан жапа шеккендерге
көмек орталығы» қоғамдық қорының
теолог маманы