Өнердің мәні адам жанының терең тұңғиығына бойлап, өзіңді іздеуге, өткеніңді тануға жетелеуімен құнды болса керек. Әсіресе, мың құбылған бояулар адамды қиялдың әлдеқайда алыс көкжиегіне бастап апаратыны шындық. Ақ матаға сәтті түскен жалғыз сызықтың өзінің маңызы ерекше. Ал қаншама жылдық еңбекпен, төзіммен, оған қоса, парасат пен пайымы ұштасқан шебер қолдан шыққан күрделі картиналардың көрерменге беретін ләззаты тіпті бөлек. Кейде жаның құлазып, әлдебір белгісіз нәрселерді аңсайсыз. Сондайда не жақсы бір өлең оқысаңыз, болмаса шебер суретшінің қолынан шыққан сәтті картинаға ұзақ қарап отырсаңыз – жан дүниеңіздегі кірбің тарқап, көкірегіңіз кеңіп сала береді.

Бүгінгі таңдағы өнер туындыларына қа­расаңыз – сан мың стильдер шарпысқан, өт­кен өнер тарихындағы қағидалар мен ере­желерді тәркі еткен, өз алдына шым-шы­ты­рық әлемге айналған. Бұл сарын әдебиетте де, музыкада да, кескіндеу өнерінде де жетіп-ар­тылады. Алайда, ұлттық өнерімізде Тәуел­сіздіктен кейінгі кезеңде сурет өнерінде тарихи тақырыпқа ден қою жиілеген. Тарихи та­қырыпты қозғай отырып, қазақи таным мен болмысқа да зер салу басым. Кес­кін­де­ме­нің әдебиет пен музыкадағы жаппай жаңа­шылдықтан өзгеше тұсы да осында. Бір қара­­ғанда, тіпті қазақы болмыс бұл күнде тек сурет өнерінде ғана қалған секілді көрі­неді. Сондай тақырыптарды өте жоғары өре­де жазып жүрген суретшілердің бірі һәм бірегейі Камиль Муллашев.Камиль Муллашев Ал­матының Н.В.Гоголь атындағы көр­кем­сурет училищесін бітіріп, кейін Мәс­кеудің В.И.Су­риков атындағы көркем­сурет институтын оқып тауысқан. Кәсіби суретші болып жас ке­зінен қалыптасқан. Ол рес­пуб­ликалық, бүкілодақтық және халықаралық көптеген көрмелерге қатысқан. КСРО Сурет­шілер одағының және Суретшілер акаде­миясының дипломдарымен марапатталған.

Өзіндік стиль мен жаңа жол іздеген су­рет­шінің студент кезінен-ақ атын шығарған «Таң» (1976 жылы жазылған) атты картинасы мен «Жер және уақыт. Қазақстан» триптихі Мәс­кеудің Мемлекеттік Третьяков галереясына қойылған. Әлемнің әр түкпірінен кел­ген көрермендер көріп, өз бағасын беруде.Әсіресе, «Жер және уақыт. Қазақстан» трип­тихі кең таралып, үлкен танымалдыққа жет­кізді. 1984 жылы Париждегі атақты Гранд-Па­ле залында кеңестік өнердің 100 шы­­­­­­­ғар­­­ма­сына арналған көрмеде К.Мулла­шевтің триптихі Франция  суретшілер академиясының күміс медаліне ие болды.

Бүгінгі таңда атағы алыстарды шарлаған Ка­миль Муллашев ҚР еңбек сіңірген қай­рат­кері, Қазақстан Көркем өнер ака­де­мия­сы­ның академигі, Татарстанның халық су­рет­шісі, Қытайдың Хан-Шан мен Шан-Тао университтерінің құрметті профессоры, Франция Көркемөнер Академиясының лау­реа­ты. Оның салған суреттері АҚШ-та, Мәс­кеуде, Германияда, Түркияда, Қытайда, та­ғы да басқа алыс-жақын шетелдерде көр­меге қойылды. Бұл күнде әр жылдары Астана қаласында көрмелері өтіп тұрады. Әсіресе, Қазақ хандығының 550 жылдығы мен биыл­ғы Тәуелсіздіктің 25 жылдығына арналған көр­месінің орны ерекше болды. Бұрындары кей­де теледидардан, кейде газет пен жур­нал­дар­дан ол кісі туралы оқып-біліп, кар­ти­на­лары­ның фотокөшірмелерін талай көргеніміз бар. Туындыларынан қазақтың далалық исі аң­қып тұрады. Алайда, түпнұсқада тама­ша­лаудың әсері мүлде басқа болып шықты. Мұн­дағы ғажайып өнер туындылары жа­ныңыз­ды марқайтып, әлдебір қиялдағы әлем­ге  жетелейді. Суретшінің әр жылдардағы ізденісі әр тарапта өрбіген. Бір шығарма мистикалық кейіпкерлерді елестетсе, бір шығарма реализмнің асқақ биігінен көрініс табады. Ал портреттерінің орны өз алдына. Бояулардың сәйкестігі мен элементтердің нәзіктікпен құрастырылуы тәнті етеді. Қай суретіне қарамаңыз, қазақи түсінікті дөп ба­сып танисыз. Себебі, суретшінің барша жан дүниесі қазақи болмыспен қалыптасқан, қа­зақи тұрмысқа етене араласқан.

Ол жазған ұлттық тақырыптағы кар­ти­налардың «Сүйінбике-ханбике», «Қыпшақ қы­зы», «Мейірім шуағы», «Халық әндері» кар­тиналары мен «Ақын Сара» портреті өте жоғары бағаланған шығармалардың бірі. Әсіресе, «Ақын Сара» портреті бояулардың дәл­дігі мен Ақын Сара бейнесінің аса сәтті жа­зылуымен құнды. Камильдің тарихи та­қы­рыптағы шығармалары өте жоғары өреде жазылған. Биылғы Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылып отырған «Ұлы көш», «Ер Абылай», «Елбасы» атты үш картинасы мағыналық жақ­тан цикльді шығарма деуге болады. Өйт­кені, бұл үш картина тұтас қазақ тарихының триптихі іспетті. Әуелі «Ұлы көш» картина­сы­ның концепциясы – сонау 550 жыл бұрын­ғы бабаларымыздың елдікке жасаған алғаш­қы қадамын бүгінгі Тәуелсіз Қазақстанмен үн­дестіре суреттеуімен мәнді. Картинада Ке­рей мен Жәнібек хандар бастаған ұлы көш сонау тарихи шаһарлар Хиуа мен Бұхараны артқа тастап, бүгінгі жас Астанаға беталып келеді. Ортада кәрі тарих – көкшіл таулар мұ­нартады. Атқа мінген жас болшаққа құс ұшырады – бұл бабалардың ұрпаққа артқан үм­іті мен келешекке деген сенімінің бейнесі. Бүгінгі ұрпаққа жүктеген тарихи міндет пен ұлы аманат. Сонау көсілген кең дала, бабалар бойындағы ар-намыс пен еркіндікке деген сарқылмайтын құштарлық – бәрі де бізге аманат деп тұр. Қолына найза ұстаған жауынгер – елдік жолындағы соғыспен, арпалыспен өткен бабалар өмірі. Ескі шаһарлар бейнеленген тұстағы қою бұлт Астана бейне­ленген тұста ашылып, жарқын аспанды та­нытады. Суреттің композициялық ше­шім­дері де өте өлшемді, дәл. Кескіндеменің өн бойындағы бояу палитрасының құбылуы да орынды. Көзге жағымды, көңілге қонымды, өте салтанатты туынды.

«Ер Абылай» картинасы тіптен өзгеше. Бұл туынды адамды бірден өзіне тартады. Қатпары қалың ойлы бет-бейнесі мен ұшқыр һәм мағыналы көз жанары ең алдымен назар аудартады. Суретшінің Абылай бейнесін басқа суретшілерден гөрі өзгеше жолмен бей­нелегісі келгені байқалады. Және мақса­тына жеткен. Хан өзінің жорық шатырында отыр. Қамшыны мытып ұстаған оң қолы – ашу мен қаһардың, мол қайраттың белгісін берсе, тізесінің үстіне жайымен қойған сол қолы сабыр мен келісімге үндеп тұр. От пен судың ортасындағы қазақ тағдырын аман сақтау үшін жасаған ірі саяси қайраткерлігі осылай бейнеленген. Қатар тұрған кітап пен қанжар да – парасат пен күшті қатар қолдана білген әділетшіл Ханның образын аша түсе­ді. Артқы жағында ілінген қалқан мен қас­қыр терісін де ұмыт қалдырмауы суретшінің қа­зақ өміріне аса білгірлігін танытады. Пер­десі жартылай ашылған терезеденжауға шап­қан қалың қол көрінеді. Ол, әрине, Хан жа­нарындағы ауыр оймен ұштасқан арпалыс­пен өткен қанды, күресті қазақ тағдырының суреті. Жалпы, картинадан бар мен жоқтың, өмір мен өлімнің арасындағы қазақ тағды­ры­ның Хан бейнесінен тапқан көрінісін та­ни­мыз. Картина Абылай бейнесін беру ар­қы­лы сол тұстағы қазақ халін тап басып бей­нелеуімен құнды.

Үшінші картинадағы Елбасы бейнесі осы­ған дейінгі Президент портреттерінің ең үз­дігі дерлік. Картинада Тәуелсіз Қазақ­стан­ның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың әлемдік сая­саттағы орны, Тәуелсіздікке еткен ең­бе­гі мен қазақ елін болашаққа жетелеген нық қадамы мен зор сенімі суреттелген. Зер сала қа­расаңыз, Президент ант бергенде Ата-заң трибунаның сол жағында тұратыны белгілі, ал мұнда оң жағына шығарылып, Президент­тің тұтас тұлғасын түгел көрсеткен. Аяқ ба­сының жерге қалай орнығуы бұл жерде өте маңызды роль ойнаған. Осы арқылы суретші тұлға бойындағы сенім мен қайсарлықты оның тік және аса орнықты тұрысы арқылы шеберлікпен таныта алған. Үш картинаны тұтас алып қарасаңыз – қазақ тарихындағы үш кезең арқылы тұтас тарихтың суреті шы­ғады. Мәңгілік елдікке алғашқы талпыныс, Тәуелсіздік жолындағы арпалыс, еркіндік бақыты мен ел қуанышы, әлемге танылған бүгінгі қазақ елі – ел иесі хандар мен бүгінгі Ел­басының бейнелері арқылы тамаша суреттелген. Мұндай сәтті суреттеме Камиль Муллашевтың ғана қолынан келері анық.

Автор өзінің тарихи тақырыптағы туындылары туралы: «Тарихты көп оқу – адамның патриоттық сезімін оятады. Ел басынан өт­кен небір зұлмат заманды, қоғамның алға бас­қан әр қадамын, тәу еткен тәуелсіз­ді­гіміз­дің маңдай тер, аққан қанмен келген­дігін ұғынамыз… Бостандық үшін неше рет халық бас көтерді, қанша арда азаматтар со­ғыстарда қаза болды; ашаршылық қанша адамды жалмады; қазақ қалай еркіндікке жетті?! Осының бәрі тарих беттерінде қат­талған. Менің туындыларым да ізім қалған қырлар мен сайлардың тарихынан сыр шертеді» дейді. Шынымен де оның әрбір кар­тинасынан қазақ тарихына, қазақ болмы­сына, Отанға деген ұшан-теңіз сүйіс­пен­ші­лік­ті көреміз.

Осыдан-ақ суретшінің еңбекқорлығы та­нылып тұр. Біз Камильдің ұлты татар болса да қазақ болымысына осынша етенелігіне, қазақ еліне деген осынша мол махаббатына тән­тіміз. Ол қалай да қазақ елінің төрінде жо­ғары құрметке бөленуге қақылы және тиіс­ті. Саналы ғұмырында қазақ тұрмысын, та­рихын жырлап, Тәуелсіз еліміздің өнеріне өшпес қолтаңбасын қалдырып келе жатқан хас суретшінің мәртебелі бәйгеге қосып отырған үздік туындылары Мемлекеттік сыйлыққа әбден лайықты деп білеміз.

Есбол НҰРАХМЕТ,
Сәкен Сейфуллин мұражайының ғылыми қызметкері.