Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, мүсінші Тілеуберді Мелдешұлы Бинашев небәрі 20 жасында күш атасы Қажымұқанның мүсінін алғашқылардың бірі болып сомдаған еді.
Өнер адамының өз еркімен жасалатын,  қоршаған ортадағы, адамның ішкі сезіміндегі, жан-дүниесіндегі құбылыстарды көркем образдар арқылы бейнелейтін шынайы өнер қиялдан, шығармашылық толғаныстан туып, шыңдалған шабытпен дүниеге келеді. Жүректен шыққан дүниенің жүректерге жетері анық. «Мүсіншінің мақсаты – салқын сазды жылытып, суық тасты сөйлету», – дейді Т.Бинашев. Мүсіншінің адамның ой-санасына, сезіміне қозғау салатын, оқиғаны көз алдыңызға келтіріп, іштей тебіреніс туғызатын өміршең туындылары көп.

Өнер иесінің «Ұлы Даланың мәңгілік мүсіндері» атты композициялық мүсіндер топтамасындағы «Қазақ Елі», «Атамекен», «Жеті ата», «Жеті қа­зы­на», «Қазақы қиял», «Қаратау», «Ұлы Да­ланың ұлы», «Айша Бибі», «Қыз Жібек», «Сыр бойындағы сырласу», «Ана», «Отан – отбасынан басталады», «Көкпар», «Құдық», «Тапа нан», «Диір­мен», «Ға­шық­тар», «Төрт тү­лік», «Тақыр», «Көш», т.б. мүсін­дері ке­лешек ұрпаққа мәңгілік мұра болып қала­тын аса бағалы тарихи туындылар. Өзіндік мағы­насы бар, тәрбиелік мәні терең бұл туындылар қазақ халқының бай тарихынан сыр шертіп, ұлттық болмысымыздан мол мағлұмат береді. Көзіқарақты көрерменнің осындай шығармашылық өнерді бағалайтын кезі келді. Оның адам­зат баласына, әсіресе, жас буынға берері көп. Мүсіншінің ма­ғыналы мүсіндері адамға ой салады. Өнер әле­міне қызығатын жандар жұмбақ бейнелердің сырын ашып, оның астарында жатқан ойды түсінуге талпынады. Қуаныш пен қайғы қатар жүрген өмір­дегі мың сан көріністерді өнер тіліндегі бейнелерден көргісі келеді. Бұл – адамды сан қиялы сезімге бө­лейтін өнердің құдіреті шексіз екенін білді­реді.
«Мүсіндердің көпшілігі тапсырыспен, әкімдер­дің, тағы басқа лауазымды тұлғалардың айтуымен жа­салған дүние екенін бәрі біле бермейді. Ал ол ес­керткіштер көбіне өзіміздің көңілімізден шық­пай жа­тады. Тіршілік қамымен жан бағу үшін тапсырыс беру­шінің айтқанын тыңдап, ықпалына көнуге ту­ра келеді», – дейді мүсінші.
Мүсіншінің «Ұлы Даланың ұлы» деп аталатын туын­дысында туған топырақтың, дархан даланың құдіретін сезіп өскен қазақ баласының образы сом­далған. Дарынды адамдардың көбі ауылдан шық­қан. Оларды туған жердің төсінде жүрген кез­дегі балалық арман-қиялдары биіктерге жете­леді.
Қазақта ұл бала – шаңырақ иесі, әулеттің тіре­гі, ұрпақ жалғастырушы. «Тектен нәр алған тозбайды» демекші, ата-бабамыз бар асыл қасиеттерін бала­сының бойына сіңіріп, текті ұрпақ қалдыруды ал­ды­на биік мақсат етіп қойған. Жалаңаяқ, ышқы­ры­на қолын салып тұрған ауыл баласы халқымыз­дың дара тұлғаларының балалық бейнесін көз ал­дымыз­ға келтіреді. Бақыт деген – балалық шақ емес пе?
«Тәуелсіздік шыңы» мүсінінің де өзіндік мағы­насы бар. Қыран құс – тәуелсіздігіміздің символы. Мү­сінде бейнеленген Көк бөрі халқымыздың қай­сар­лығын, мықтылығын, тектілігін білдіреді. Батыр да дана бабаларымыз жерін қорғап, жігерлі, ойлы сөздерімен келешек ұрпақтың санасына ой тастайды. Баба рухынан нәр алып өскен ұрпақ ата-бабамыз аңсаған тәуелсіздік шыңына шықты. Ал шың басындағы бабалар мәңгілік мұра қылып қал­дырған тастағы таңбалар ұрпағын ізгілікке, бір­лікке, ерлікке шақырады. Мүсіншінің «Арыс жа­ға­сында» деп аталатын туындысында қайықпен серуен­деп, Арыстың әуеніне балқыған, қолаң шашы тол­қындай боп төгілген қыз бен ескек ескен жігіт бей­неленген. Қазақ даласын әсем әндерімен тербет­кен сазгер Шәмші Қалдаяқовтың «Арыс жағасында» әні барша қазақтың сүйіп тыңдайтын әніне айналды.
Отбасы – тәрбие ошағы. Қазақ отбасында бала өмірге келгеннен бастап бабалар оны әдептілікке, адамгершілікке баулыған. Қандай мәселе болсын, оны әулет мүшелері өзара бірігіп, отбасылық кеңес­те шешкен. Сондай-ақ, ата-әжелер жастарға ақыл-өсиетін айтып, дұрыс жол көрсетіп отырған. Мүсін­шінің «Отан – отбасынан басталады» атты мүсінінде ошақ басына жиналып, кеңес құрып отырған отбасы мүшелері бейнеленген.
Жеті ата – қазақ халқының таным-түсінігін­дегі, салт-санасындағы маңызды ұғым. Балаға шыққан те­гін, әкесін, атасын, ата-бабасын айтып, түсіндіру – ежелден жалғасып келе жатқан тәрбиелік дәс­түріміз. Халқымызда Жеті атаға толмай бір-бірінен қыз алыспаған. Осылайша қан тазалығын сақтап, текті ұрпақ тәрбиелеген. Біз қашанда ата-баба­мыздың ерлігіне, даналығына бас иеміз. Мүсіншінің «Жеті ата» композициясында жалпы қазақ халқы­ның жеті атасы символи­калық түрде бейнеленген. Атап айтсақ, Батыр ата, саятшы ата, Қорқыт баба, би ата, әл-Фара­би, Ахмет Иассауи…
Кейбір адамдар түрлі жағдайлармен шетел асып, туған елінен, өз үйінен жырақтап кетеді. Тіпті, асы­рап-баққан, тәлім-тәрбие берген аскар таудай әкесі өмірден өткенде, бір уыс топырақ сала алмай қала­тындар бар. Мұндай кезде адамдар «Баласынан бір уыс топырақ бұйырмады» деп айтады. Бұл – әке үшін де, бала үшін де өте ауыр жағ­дай. Мүсіншінің «Бір уыс топырақ» деп аталатын туындысынан осы жағдайды көруге болады.
Өнер иесінің «Қазақтың келіндері» деп аталатын мүсіндері адамға ерекше бір жылулық сыйлайды. Еңбекқорлықтың, мейірімділіктің, дана­лық­тың нағыз үлгісін қазақ аналарының бейнесінен көреміз. «Ана бір қолымен бесікті тербетсе, бір қо­лымен әлемді тербетеді» деген сөз бекер ай­тыл­маған. Аяғы ауыр ана күбі пісуде. Қызы ете­гіне жабысып тұрған, сәби күтіп жүрген ана ұлды болуды аңсап тұр. Еркелеген баласын ар­қалап, отбасы­ның қамын ойлап, талмай тір­ші­лік етіп жат­қан ана бейнесі де бар. Саналы ұрпақ тәр­биелеп, шаңырағының берекесін кір­гіз­­ген қазақ келіндері барлық құрметке лайық.
Ал «Атамекен» деп аталатын мүсіннен қазақ­тың кең байтақ дархан даласын көреміз. Арғы жа­ғындағы бейне Байқоңырдан ұшы­ры­лып жатқан зымырандардың уын шашып, зиянды түтіндерінің баба жерін улап жатқанын көз ал­дыңызға келтіреді. Ал бергі жағында Семейдегі атом бомбасының зардаптары, ортасынан қақ айырылған жер бейнеленген. Тәуелсіздікке ар-намысты бәрінен биік қойып, найзаның ұшымен, білектің күшімен жерімізді қорғаған ата-баба­мыз­дың арқасында жеттік. Жердің арғы шетінде бабамыз ұрпақтарына қапаланып, көңілі түсіп, теріс қарап отыр. Аманатқа қиянат жа­сау ауыр күнә. Барымызды уақытында бағаласақ екен…
Мүсіншінің «Қаратау» композициясы да адамға ой салып, тамыры терең тарихымыздан сыр шер­теді. Мүсіннен тауды, оның бергі жағынан керуен көшті көреміз. «Қаратаудың басынан көш келеді, көшкен сайын бір тайлақ бос келеді» деп басталатын «Елім-ай» әнінің мұңлы сазы құлаққа естіле­тіндей. Бұл ән қасіретке тап болған халқымыздың мұңынан, ащы зарынан дүниеге келген еді. Жоңғар шапқын­шылығының зардаптарынан көз ашпай, күйзелген хал­қымыздың басындағы ауыр жағдай талай жүрек­терге мұң ұялатты. «Ақтабан шұбырын­ды, Алқа­көл сұлама» – қазақ халқының қасіреті болып тарихта таңбаланды. Кейін Бөгенбай, Қа­бан­бай, Жәнібек, Абылай, Әбілқайыр бастап біріккен қазақ халқы Бұланты өзенінің бойында, Аңырақай даласындағы шайқаста жоңғарларды ойсырата жеңгені тарихта қалды.
Туындыда қазақ елінің басындағы қайғылы ке­зең және осы көштегі бабаларымыз, әжелеріміз, ағаларымыз, әпкелеріміз бейнеленген.
«Өнерлінің өрісі ұзақ» деген. Жастайынан мүсін­шілік өнерді айнымас серігі еткен, қазақ хал­қының батырлары мен хандарының, ақын-жазу­шылары мен қоғам қайраткерлерінің ескерт­кіш мүсін­дерін сомдап, ұлттық тақырыптарды арқау еткен мағыналы туындыларымен ерекшелен­ген мүсінші Тілеуберді Бинешевтің талай жылғы еңбегі елеусіз қалмады. Туған өлкесі «Оңтүстік өңірге сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен марапаттады.
Қай салада еңбек етсе де, әрбір азамат туған елі­нің өсіп-өркендеуіне өзінше үлес қосуы тиіс. «Тәуір мүсінші болып тарихта қалу үшін ең алдымен ұлт­жан­дылық қасиет керек. Өйткені, өз ұлтыңды қа­дір­лей білмесең, оған мақтана алмасаң бүгінде әрбір қа­заққа қажетті елім-жерім дейтін сезімге ие бол­майсың. Яғни шығармаларың те­рең­нен тамыр тар­тып, ұлттық әдет-ғұрып пен салт-дәстүрге сусында­май шөліркеген ағаштай бо­лып солып қалары сөз­сіз», – дейді мүсінші. Қа­зақ халқының ұлттық құн­дылықтары ұрпақтар­ға мұра болып, өнерінің өрі­сі кеңейе берсін деп тілейміз.

Эльмира ОРАЛБАЕВА,
Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.