2025 жылдың 19 ақпанында Алматы облысы әкімдігінің қолдауымен, Алматы облысының Мәдениет, архивтер және құжат­тама басқармасы, Халық шығармашылығы орталығы және Н.Тілендиев мемориалды музе­йінің ұйымдастыруымен Қонаев қалалық мәдениет үйінде композитор, дирижер, күйші, Қазақ­станның халық артисі Нұрғиса Тілендиевтің 100 жылдық мерейтойына арналған салтанат­ты кеш өт­ті. Біріккен Ұлт­тар ұйымынының білім, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі мамандандырылған мекемесі (ЮНЕСКО) биылғы жылды «Н.Тілендиев жылы» деп жариялағаны оның әлемдік маңызын айғақтайды. Бұл шараның басты мақсаты – қазақ музыкасының асыл қазынасы болған ұлы тұлғаның шығармашылығын кеңінен насихат­тап, оның өнерін ұлықтау болып табылады.
Нұрғиса Атабайұлы – қазақ музыкасының ұлы тұлғасы, өз өнері­мен ұлт­тық мәдениет­тің терең тамырларын жаңғыртып, оны жаңа деңгейге көтерген композитор, дирижер және орындаушы. Ол қазақтың сал-серілік дәстүрінің соңғы тұяғы ретінде, өзінің шығармашылығында ұлт­тық болмыс пен кәсіби өнерді үйлестіре білді. Өз заманының идеологиялық қысымдарының үрдістеріне қарамастан, Нұрғиса ұлт­тық музыкамыздың нағыз сақшысы, оны бұрмаламай, өзгертпей, заман ағымымен үндестірген.
Оның шығармашылығы – әрдайым терең ой мен шабыт­тың жемісі. Ол өз туындыларында суырыпсалмалық дәстүрді негіз етіп, көргенді күйт­теп, естігенді жат­тап алатын және қасаң оркестрлік құрылымнан аулақ болды. Қайта, Нұрғиса музыкаға еркіндік пен шексіз шығармашылық қуатын енгізіп, ұлт­тық өнердің кең ауқымын ашты. Оның әр шығармасы – қазақтың рухани тереңдігі мен шабыт­ты еркіндігін бойы­на сіңірген, тыңдаушыға ерекше әсер ететін туынды болып табылады.
Н.Тілендиев – дәстүр мен жаңашылдықты үйлестіре білген композитор. Оның шығармашылығы қазақтың музыкалық мәдениетінің алтын қорына қосылған орасан зор мұра болып қалды. Ол өзінің рухани еркіндігін сақтап, ұлт­тық өнердің асыл қазынасын жаңаша, заманауи деңгейде ұсынды. Сондықтан да майталман шебердің ұрпақтарға қалдырған рухани мұрасы мәңгілік жасай беретіні сөзсіз.
Салтанат­ты кешті «Алтынай» Мемлекет­тік халық биі ансамблі, Сүйінбай атындағы Алматы облыстық филармониясы, «Үшқоңыр» фольклорлы-этнографиялық ансамблі өз өнерлерімен ашты. Олар сахнада қазақтың дәстүрлі әні мен биін, Н.Тілендиевтің күмбірлеген күйлерін орындады.
Іс-шараға Қазақ­стан Республикасы Президентінің кеңесшісі Мәлік Отарбаев, Алматы облысының әкімі Марат Сұлтанғазиев, Дінзухра Тілендиева және басқа да танымал тұлғалар қатысып, кештің қадірлі қонағы болды.
Кеш барысында елімізге танымал өнер жұлдыздары, ҚР Еңбек сіңірген қайраткерлері Мейрамбек Беспаев, Тамара Асар, Айгүл Қосанова, Мадина Сәдуақасова, қазақ эстрадасының жарық жұлдыздары Мирас пен Құралай, Гүлнұр Оразымбетова өз өнерлерін ортаға салды. Сонымен қатар елімізге белгілі актерлер Ерлан Біләл, Еділ Рамазан және Ақбота Рахат театрландырылған үзінділер көрсет­ті. Бұл кештің мәнін арт­тырып, көрермендердің зор ықыласына бөленді. Кештің әрбір өнерпазы Нұрғиса атамыздың рухын асқақтатып, «сегіз қырлы, бір сырлы» күй алыбының жан-жақтылығын, тереңдігін ерекше сездірді.
Ұйымдастырылған іс-шара өз деңге­йінде өтіп, көпшілікке ерекше әсер қалдырды. Халықтың ілтипатына бөленген кеш Н.Тілендиевтің өнеріне деген құрмет­ті тағы бір рет паш етіп, оның қазақ өнеріндегі орнының қаншалықты жоғары екенін айқындады. Осылайша, даңқты тұлғаның мерейлі мерейтойы қазақ музыкасының тарихында маңызды сәт болып, оның шығармашылығы насихат­талды.
Концерт аясында Алматы қаласы әкімінің арнайы қаулысымен 2014 жылдың 16 мамырында Халықаралық музейлер күніне орай ашылған Н.Тілендиевтің мемориалды музей-көрмесі ұйымдастырды. Бұл көрмеге композитордың жеке зат­тары мен жылжымалы фотосурет­тері қойылып, оның шығармашылық әлеміне терең бойлауға мүмкіндік берді.
Кештің ең маңызды қонағының бірі – Н.Тілендиевтің қызы, дарынды дирижер Д.Тілендиеваның қатысуы болды. Ол «Отырар сазы» оркестрінің көркемдік жетекшісі және бас дирижері ретінде әкесінің бай музыкалық мұрасын жаңаша өрнектеп, оның өнерінің мәңгілік құндылығын дәлелдеп келеді. Дінзухра әке жолын абыроймен жалғастырып қана қоймай, оның шығармашылығын келешек ұрпаққа аманат­тау жауапкершілігін терең сезінетінін байқаймыз. Бұл сәт ұлы композитордың өнері уақыт өтсе де өшпейтінін тағы бір рет айқын көрсет­ті.
Н.Тілендиевтің музыкасы – қазақ халқының рухани жүрегінен тамыр тартқан мәңгілік мұра. Оның әрбір шығармасы – терең мағынаға толы шедевр, уақыт пен кеңістіктен биік тұрған өнер туындысы десек қателеспейміз. «Аққу» күйінің қанат қаққан әуені тыңдаушысын еркіндіктің самалына жетелесе, «Құстар әні» өмірге деген сүйіспеншілік пен үміт­ті шертеді, ал «Махамбет» оркестрлік поэмасы еркіндік үшін күрескен рухтың символына айналды. Бұл мерейтойлық кеш оның өшпес өнерін тағы бір мәрте ұлықтап, қазақ мәдениетінде алар орнын айқын көрсет­ті.

Назерке ҚҰМАРҒАЛИВА
өнертану магистрі