Жанұзақ Аязбеков
Әдеби сыншы,
Халықаралық «Алаш» әдеби
сыйлығының иегері,
ҚЖО Қостанай облысы бойынша өкілі

Міне, қазақ қоғамының көзі мен құлағы іспет­ті, көнекөз абыз қариядай Қазақстан Жазушылар одағы тоқсанға келіп отыр. Ұлтымыздың асыл сөзінің төрі, ұлт руханиятын алға сүйреген локомотив болған Одаққа бүгінде артылып отырған жүк аса салмақты. Шынтуайтына келсек, қазір елдің тұтастығы мен ішкі бірлік сынға түскен кезең. Мұндайда руханият­тың оғландары көркем ойдың дертіне де, ұлт тағдыр-талайына да немқұрайлы қарай алмасы анық. Осы орайда қаламгерлер қауымының төл мәдениетімізді жаңа сатыға көтеру жолындағы ізденістері мен іркілістері, табыстары мен тебіреністері қалың жұрт­тың көз алдында өтіп жатыр. Мынаны ұмытпағанымыз жөн. Қазақстан Жазушылар одағы – көркем сөзімізді ұйыт­қан қазақ әдебиетінің қастерлі ордасы. Ендеше, оның еңсесін түсірмей, мерейін өсіру – аға ұрпақ, жасы бар, жасамысы бар, әдебиет­ті ардың ісі дейтіндердің бәріне бірдей жауапты міндет.
Бұл рет­те Қостанай-Торғай өңіріндегі сөз өнері алдында адалдық танытып келе жатқан қауым бар. Олар – Ыбырай, Бейімбет, Ахмет пен Міржақып әуездеген, кестелеген көркем де дарынды сөзді ес білгелі мансұқтап өскен ұрпақ. Өңір топырағынан шыққан әдебиетіміздің аймаңдайлы азамат­тары бүгінде астанамызда тұрса да, туған жерден қол үзіп көрген жоқ. Айталық, Төлен Әбдік, Қойшығара Салғаринмен Қостанайда өткен жүздесудің әсері айрықша болды. Ал, марқұмдар, көсемсөз және аударма ақтангері Ғаббас Жұмабаевқа, сатира саңлағы, көркем прозада өзіндік қолтаңба қалдырған Қонысбай Әбілге арналған кештер жас әдебиетшілерге естен кетпестей ұлағатымен есте қалды.
Биыл Қостанайда қоңыр күзде өткен қазақ әдебиетінің онкүндігінде жаңа есімдер жаңа қырынан танылды. Жандос Жүсіпбеков, Дәулет Жадырасын, Асылан Қанғожин, Жанна Ерекина тың шығармаларын оқырмандарына ұсынып, көпшілікті елең еткізді. Ал өзі прозашы әрі баспагер Әбутәліп Әмір балаларға арналған өңір ақын-жазушыларының туындыларын көркем безендіріп жеке кітап, сол сияқты 70-тен асқан қариялардың руханиятқа арналған тосын көзқарасты ой-пікірлерінен сұрақ-жауаптан өрілген тұрпаты бөлек жинақ құрастырды. Бәрін де өз қаражатына шығарып, қалың оқырманға таратып берді.
Кезінде Қазақстан Жазушылар одағының қара шаңырағынан ұлағат алған ақындар, есімі елге танымал Серікбай Оспанов пен Ақылбек Шаяхмет бүгінде Қостанай өңіріндегі жас ақын-жазушылардың көшін бастап келеді.
Өңірімізде 12 ҚЖО мүшесі бар. Бұл бірақ талант­тар туған өлкедегі шығармашылық адамдарының аздығын білдірмейді. Әлгінде айтқанымыздай, Қазақстан Жазушылар одағы секілді мәртебелі де мерейлі бірлестікке деген құрметі әрі әдебиетке деген адалдығы дер едім. Әйтпесе қала мен аудандарымызда әдеби үйірмелер жыл санап бой көрсетуде.
Мерейтой үстінде айтарымыз, Жазушылар одағы – Алматы мен Астана ғана емес, ұлан-байтақ еліміздің оңтүстігі мен солтүстігі, шығысы мен батысы. Ендеше, Одақ абыройын асқақтатамыз десек, сол байтақтағы өсіп-өніп келе жатқандарға айрықша назар аударып, қолдау көрсету керек. Одақ басылымдарында жергілікті авторлардың туындыларын талқылап, сараптап отырса нұр үстіне нұр болар еді. Шығармалар шынайы бағаланып, авторларға даңғыл жол ашылса, ұлт әдебиетінің де, Одақтың да мерейі үстем болары анық.
Мерейтой құт­ты болсын, әріптестер!

90 ЖЫЛҒЫ ҚЫЗМЕТІ ТЕК ЕЛГЕ АРНАЛДЫ

Момбек ӘБДІӘКІМҰЛЫ
ҚЖО-ның Шымкент қаласындағы
өкілет­ті өкілі

Тоқсан жыл ішінде осы киелі шаңы­рақта қаншама алыптар еңбек ет­ті.
Көбісінің атақ-даңқы алысқа кетіп, жат елдіктерге қазақтың тарихы мен мәдениетін, тұрмысы мен тіршілігін өздерінің өлмес шығармалары арқылы таныстырып кет­ті. Ал әдебиетіміздің сол алыптары қазақ прозасы мен поэзиясын өркендетумен қатар, өз кезектерінде шетел классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, біздің елге таныстырды. Сөйтіп, біз қай қоғамда өмір сүрсек те, Жазушылар одағында жұмыс істеген немесе оған мүше болған қаламгерлеріміздің аударма еңбектерінен әлем жұртының тыныс-тіршілігін таныдық. «Әдебиет пен өнерде шекара болмайды» деген қағида осыдан қалыптасса керек. Сондай әдемі үрдісті бүгінгі қаламгерлер де жалғастырып келе жатыр. Сірә, бұл үрдіс қаламгерлер тұрғанда ешқашан үзілмесе керек. Міне, барша халыққа осындай рухани байлық сыйлап, оған қоса, халықтың мұң-мұқтажын жоқтап жүрген, ел ішіндегі талант­тарды жұртқа таныстырып, көпшілікке әйгілі еткен, сол әйгілілерді кейін ел тұлғаларына айналдырған Жазушылар одағының өмір сүріп келе жатқанына 90 жыл толыпты. 90 жыл! Бір ғасырға сәл ғана жетпейтін уақыт. Осы уақыт ішінде, мұнда еңбек еткен және оған мүше болған талант­тар бұл Одақты ешкімге өзін таныстыруды қажет етпейтін атақты ұйымға айналдырыпты. Асырып айтқандық емес, елдегі бірде-бір қоғамдық ұйым дәл осы Жазушылар одағы сияқты елге кеңінен танылған жоқ. Бұл Одақ әлі де талай жыл осындай мәртебесінен айырылмай, ел үшін еңбек ете беретіні тағы хақ. Мереке құт­ты болсын, әріптестер! Барлықтарыңызға шалқар шабыт пен, шығармашылық жолда үлкен жетістіктерге жете берулеріңізге тілектеспін!

ЖЕТІСУ АҚЫНДАРЫНЫҢ ЖЫР ЖАУҺАРЛАРЫ ЖАРҚЫРАҒАН ЖЫЛ

Жангелді НЕМЕРЕБАЙ
ақын, Қазақ­стан Жазушылар
одағының Жетісу облысындағы өкілі

Биылғы ұлу жылы ұлтымыздың әдебиеті мен мәдениеті үшін табысты жыл болғаны рас. Басқа облыстарды айтпағанда, Қазақ­стан Жазушылар одағының Жетісу облысындағы өкілдігі үшін де жемісті жыл болды деуге толық негіз бар. Жыл соңына де­йін атқарылған іс-шараларымыз да ауыз толтырып айтарлықтай.
Жыл басынан Жетісу облыстық Мәдениет, архивтер және құжат­тама басқармасы мен Халық шығармашылығы орталығының қолдауымен көптеген әдеби шаралар ұйымдастырылды. Солардың ішінде атап айтар болсақ, тікелей өкілдіктің атсалысуымен, басқарма басшысы Қуаныш Сүлейменовтің ұсынысымен жобаның жетекшісі әрі тұрақты жүргізушісі ретінде өзім мұрындық болып, жетсулық ақындарға арналған «Жыр жауһары» поэзия сағатын әр аптаның бейсенбісінде тоқтаусыз өткізіп тұрдым. Еркін формат­тағы бұл жобаның мақсаты – қара өлеңді серік еткен, оқырманын тебіренткен жерлес ақындарымыздың есімдері мен өлеңдерін ұлықтап, поэзия туралы ойларын ортаға салып, жыр сүйер қауыммен пікір алмасу еді. Ілияс Жансүгірұлының 130 жылдығы аясында құлагер ақыннан бастап, өмірден өтіп кеткен Жұматай Жақыпбаев, Сәкен Иманасов, Қанипа Бұғыбаева, Әбен Дәуренбек, Үсен Өмірзақов сияқты шайырларымызды еске алу кештерінде аяулы ақындардың туыстары осы рухани шараның құрмет­ті қонағы болды. Облысымыздағы халық театрларының әртістері жобаның әр санында кеш кейіпкерлерінің өлеңдерін оқып, жаңа әндерін жарыққа шығарды. Осынау тағылымы мол жыр алаңына әр аптада, бүгінгі ортамызда жүрген көзі тірі ақындарымыз да кезекпен келіп, белсене қатысып отырды. Атап айтар болсақ, аға буын Әли Ысқабай, Әміре Әрін, Жомарт Игіман, Қуат Қайранбаев, Нүсіпбай Әбдірахым, Төлеужан Ғұмаров, Тезекбай Садиев, Қайрат Бестібаев, Базархан Жақыбаев, Азамат Ақылбеков сияқты ақындармен бірге аудандарда қызмет етіп жүрген жас қаламгерлер де назардан тыс қалмады.
Сонымен қатар Қазақ­стан Жазушылар одағының жаңа жобасы бойынша «Әдеби шеберлік мектебіне» Қазақ­стан Жазушылар одағының Жетісу облысындағы өкілдігі ұсынған үміткерлердің арасынан ақын Мұхтар Күмісбек 10 күн бойы Жазушылар одағының қолдауымен (жатын орны мен үш уақыт тамағы қамтамасыз етілген) әдеби, тарихи нысандарды аралау шарасына қатысса, өңірімізден (әзірше) алғашқы болып Талдықорған қаласындағы №21 орта мектептің 11-сынып оқушысы Аяулым Жапархан (Кербұлақ ауданының тумасы) мен Талдықорған қаласындағы Барлыбек Сырт­танов атындағы №27 мектептің оқушысы Жанерке Темеш «Жас қаламгер» атанып, Қазақ­стан Жазушылар одағының басқарма төрағасы Мереке Құлкеновтің өз қолынан «Қазақ­стан Жазушылар одағына үміткер» билетін алды.
Сондай-ақ республикалық «Алқа» әдеби клубының мүшелері мен жергілікті қаламгерлердің кез­десуі ұйымдастырылды. Өңірдің тарихи жерлеріне әдеби сапар жасау мақсатымен Қазақ­станның түкпір-түкпірінен келген жас әдебиетшілер Сайын Мұратбектің туған жеріне ат басын бұрып, «Жабайы алмасын» көріп, «Тамшыбұлақтың» сұлулығын тамашалаған сәт­терін үлкен әсермен жарыса жазды. Осы жылдың легінде Қазақ­стан Жазушылар одағының Жетісу облысындағы өкілдігі аудандармен де бірлесе отырып біраз шаруа атқарды. Жаз айында саялы өлке Сарқан ауданы әкімдігінің қолдауымен, Жетісу облыстық Жазушылар одағы өкілдігінің тікелей ұсынысымен жазушы, «Алтын қалам» байқауының жеңімпазы, марқұм Заман Төлеуовтің атын есте қалдыру мақсатында кезінде өзі қызмет еткен Қойлық ауылдық мәдениет үйінің ішінен «Тастұма» ат­ты рухани-танымдық шығармашылық зал ашылып, жазушының жары әрі әдеби мұрасын түгендеушісі Гүлмира
Ажиханова көпшілікке ас берді, қаламгер рухына құран бағышталды. Алакөл ауданы, Қабанбай мәдениет үйінде белгілі жазушы Қанат Тілеуханның «Шатырдағы әйел» кітабының тұсаукесері ұйымдастырылып, қаламгерге ел-жұрт­тың атынан аудан белсендісі Ербол Ақшолақов ат мінгізіп, қазақы салтпен иығына шапан жапты. Жақында ғана Жетісудың тумасы, ақын, жазушы Қайрат Бестібаевтың 60 жылдық мерейтойына орай «АР» баспасынан автордың үш бірдей кітабы оқырманға жол тартып, оның таныстырылымы ҚР Ұлт­тық кітапханасында ұйымдастырылса, ақын Қуат Қайранбаевтың зейнеткерлікке шығуына байланысты шығармашылық кеші Жазушылар одағының бас ғимаратында өт­ті. Биылғы жылы мерейтой иесіне Қарасай ауданының Құрмет­ті азаматы атағы беріліп, Құрмет ордені табысталды. Сол сияқты «Абай» баспасынан Жангелді Немеребай (автор) мен Сағыныш Намазшамованың өлеңдер жинағы 2000 данамен басылып шықты. «Жетісудың жыр жауһарлары» айдарымен Талдықорған қаласындағы №17 мектепте (кітапханасының ұйымдастыруымен) белгілі ақындар – Гүлбақыт Қасен мен Торғын Тұрлыбаеваның шығармашылығы сахна төрінде салтанат құрды. Көксу ауданының құрылғанына 80 жыл толуына орай «Көрікті менің Көксуым» тақырыбында облыстық мүшәйра ұйымдастырылып, Көксу ауданы әкімдігінің қолдауымен жеңімпаздарға қаржылай жүлделер табысталды. Жемісті де келісті күз айының 25 қазан – Республика күніне орай жетісулық Қазақ­стан Жазушылар одағының мүшелері Нұрила Бектемірова мен Сағыныш Намазшамова «Қазақ­стан Республикасы Мәдениет саласының үздігі» атағымен марапат¬талды. Жетісу облысы әкімінің қолдауымен жылдағы дәстүр бойынша аймақтағы қаламгерлердің әдеби кітабы жарық көріп, өңірде тұратын Одақ мүшелеріне 150 мың теңгеден Жетісу облысы әкімінің стипендиясы берілді.

Бағаналы орда, алтын шаңырақ

Хамит ЕСАМАН
Қазақ­стан Жазушылар одағының
Жамбыл облысы бойынша өкілі

Ұлт­тың қалам ұстаған, ой баққан рухани тұлғаларының бағаналы ордасы, алтын шаңырағы – Қазақ­стан Жазушылар одағы деп білеміз. Сонау отызыншы жылдардағы ойранның ар жақ-бер жағындағы тарихта Ілияс Жансүгіров бастаған Алаш қайраткерлерінің алқауымен қасиет­ті қара шаңырақтың құрылғаны тарихтан белгілі. Әрине, бұл бір күннің, бір сәт­тің шаруасы емес еді. Басын бәйгеге тігіп, тағдыры теперішке түссе де байтақ даланың рухани шаңырағының болуын көксеген Алаш тұлғаларының арманы ақиқатқа айналды. Қазақ даласында руханият салтанат құрды, ұлт­тың өлгені тіріліп, өшкені жанды. Содан бері ғасырға жуық уақыт өтсе де, талай буын алмасса да, ұрпақтар сабақтастығы үзілген жоқ.

Биыл Қазақ­стан Жазушылар одағының құрылғанына тоқсан жыл толып отыр екен. Ғасырға жуық уақыт­тың ішінде киелі қара шаңырақта талай толайым жұмыс атқарылды. Ұлт тұлғалары қазақ әдебиеті үшін талай жан алысып, жан беріскен күндерді бастан кешті. Ілияс Жансүгіров, Әбділда Тәжібаев, Сәбит Мұқанов, Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин, Әнуар Әлімжанов, Жұбан Молдағалиев, Олжас Сүлейменов, Қалдарбек Найманбаев, Нұрлан Оразалин, Ұлықбек Есдәулет және өзге де қазақтың көрнекті тұлғалары Жазушылар одағына басшылық жасады. Бүгінде қасиет­ті орданың шамшырағын Мереке Құлкенов ағамыз жарқыратып отыр. Ұлт­тың бірқатар қаламгерлері қасиет­ті де киелі қара шаңырақта түрлі қызмет­тер атқарды. Мұның барлығы да – тарих. Тарихты адамзат жасайды, уақыт оқиғаларды сараптайды. Қазақ­стан Жазушылар одағы елдің есінде мемлекетшіл, халықшыл ұйым ретінде сақталған. Әрі қарай да солай болатынына күмән жоқ.
Біз Шерхан Мұртаза, Қадыр Мырза Әли, Тұманбай Молда­ғалиев, Мұхтар Мағауин сияқты әдеби алыптарды алғаш рет Жазушылар одағынан көрдік. Арманшыл кезімізде Абылай хан көшесі, 105-үйде орналасқан ғимаратқа әрі қуана, әрі қорқа кіргеніміз есімде. «Қазақ әдебиеті» газетіне жастықтың жалынымен жазған өлеңдерімізді алғаш рет ұсынғанымызда, оны газет­тің «Жас қалам» қосымшасына жариялаған Маралтай Райымбекұлының ағалық ақ пейілі де есте. Жазушылар одағы мейірім мекені, жылылық пен ұлылықтың ордасы секілді әсер етеді. Қасиет­ті қара шаңыраққа бас сұққан әр сәтіміз оқиға болатын. Себебі ұлылықтың ізі, даналықтың табы қалған мекен қолына қалам ұстаған жанның бәріне де ыстық.
Ұлт­тың тарихи жадынан ештеңе өше қойған жоқ. Ештеңе де ұмытылған емес. Талай тағдыр теперішін көріп, талай «тар жол, тайғақ кешуден» өтсе де қазақ руханияты өзінің биігі мен киесін сақтап қалды. Тоқсан жылдан бері қасиет­ті қара шаңырақ ұлт руханияты мен әдебиетіне қалтқысыз қызмет етіп келеді. Әр уақыт­та әрбір буынның қалыптасуына ықпал ет­ті. Біздің буын көрмеген, бірақ естіген талай тарихи оқиғалардың Жазушылар одағында болғаны шындық. Аңызға бергісіз барлық әңгімелерде ұлт тұлғаларының ұлы бейнелері көз алдымызда асқақтап көрінеді, сана түкпірінде жарқырайды. Қазақтың рухани әлемінің кеңістігін алтын нұрға бөлеген кенен дарын, кемел тұлғалардың ұлт әдебиеті үшін тұтас ғұмырын сарп еткені де шындық.
Тоқсан жыл бойы тағдырдың түрлі сынағына төзген, уақыт­тың дауылы мен жауынына шыдаған қазақ руханиятының алтын төрі – Қазақ­стан Жазушылар одағының ғұмыры әлі талай жүзжылдықтарға жалғасатынына сенім мол. Қай кез­де де ұлт руханиятының жоқшысы әрі айбары болған қадірлі қара шаңырақ әлі де қазаққа қызмет ете беретіні сөзсіз. Қазақ­стан Жазушылар одағының барлық ұжымын, барша қазақ қаламгерлерін тұғырлы тоқсан жылдық мерейлі сәтімен құт­тықтаймын! Қазақтың ұлы ақыны Мұқағали Мақатаев «Барлық ақын баласы бір ананың» дегеніндей, барлық қаламгерді бір шаңырақ астына топтастыра білген, мұрат­тас, рухтас қылған ортақ шаңырақтың тойы құт­ты болсын! Қазақ­стан Жазушылар одағына жемісті жұмыс, асқақ абырой, биік бедел тілеймін!
Қасиет­ті қара шаңырақ – мінездер мекені, руханият шамшырағы! Қазақ­стан Жазушылар одағына, барша қазақ қаламгерлеріне табыс тілеймін!