ТҮПНҰСҚА ЖӘНЕ ТӘРЖІМА
Қазақ аударматану ғылымының қалыптасып, дамуына үлкен үлес қосқан ғалымдардың арасында білікті аударматанушы, шебер тәржімашы Н.Сағындықова еңбектерінің орны ерекше. Ғалымның «Основы художественного перевода» (1996), «Специфика перевода казахской литературы в жанровом аспекте» (2005), «Ходжа Ахмет Яссави. Хикметы» (2004) атты зерттеулері мен көптеген ғылыми мақалаларында көркем аударманың тарихы, теориясы мен практикасы мәселелері, әдебиеттердің өзара байланысы мен өзара ықпалы, қазақ классикалық әдебиетінің орыс тіліне аударылу тарихы мен тәжірибесі, сондай-ақ, ежелгі түркі, араб және парсы әдебиетінің қазақ тіліне әсері сияқты жағдайлар ғылыми тұрғыдан пайымдалады.
Ғалымның «Основы художественного перевода» атты оқу құралында қазақ эпосының орыс тіліндегі интерпретациясы, қазақ өлеңінің әуезділігі және оның аудармада қайта жасалуы, «ақтаңдақтардағы» көркем аударма, жолма-жол аудармадағы комментарийдің ролі, аударматанудың қолданбалы мәселелерін, образ бен стильдің аудармашылық трансформацияның ерекшелігі тәрізді аударматанудың көптеген мәселелері кеңінен қарастырылады.
Аударма теориясында сәйкестік мәселесінің ғылыми-практикалық мәні үлкен. Аударматанушы ғалымдар сәйкестіктерді үш топқа бөледі:
а) балама (эквивалент);
ә) ұқсастық (аналог);
б) баламалы ауыстырулар.
Н.Сағындықова өз еңбектерінде түпнұсқа мен тәржіма сәйкестігі мәселелеріне ерекше мән береді және көбінесе «функционалды сәйкестік» терминін қолданады. Н.Сағындықова түпнұсқа мен тәржіма сәйкестігін сақтауда мағыналық сәйкестіктің өте маңызды екенін атап көрсетеді.
Көркем аударма туындысын талдау-бағалау тұрғысынан алғанда ғалым зерттеулерінің мәні үлкен. Көптеген зерттеулерінде ғалым түпнұсқаның қазақ тілінен орыс тіліне, орыс тілінен қазақ тіліне аударудағы көркемдікті сөз ете келіп, әсіресе, поэтикалық мәтіндердің тәржімалану ерекшелігіне, қазақ ақындары өлеңдерінің орыс тіліне аударылуына ерекше мән беріп, түпнұсқаның жолма-жол аудармасын жасайды. Осы тұрғыдан алғанда, ғалым еңбектерінің практикалық мәні де үлкен, жолма-жол аударманың көркем тәржіма тәжірибесінде орны ерекше.
2013 жылдың 17 сәуірінде Абылай хан атындағы ҚазӘТжХҚУ-да ТМД және ШЫҰ елдері көркем әдебиет жас аудармашыларының ІV Халықаралық мектебінің пленарлық мәжілісінде қазақстандық аудармашылар атынан сөз алған Нағима Жәлелқызыныңқазақ әдебиетінің орыс тіліне аударылуы жөнінде өзекті де өткір ойлары ресейлік ғалымдарды да қызықтырды.
Нағима Жәлелқызы туралы сөз болғанда, ол кісінің еңбектерін өз басым «Шығыс пен Батыстың арасын жалғаған рухани көпір» деп қабылдаймын. Осындай қазақ ғалымы мақтауға да, мақтануға да лайық деп білеміз.
Ләйла ЖҰМАТАЙҚЫЗЫ,
филология ғылымының кандидаты,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың доценті.