(Қазақ­стан Республикасы мәдени саясатының
2023-2029 жылдарға арналған Тұжырымдамасына байланысты ұсыныс)

ҚР Үкіметінің 2029 жылға дейінгі Мәдениет туралы Тұжырымдамасында жалпы ұлт­тық мәдениет­тің атасы да, анасы да болып табылатын ана тіліміз бен әдебиетіміз ұмыт қалыпты. Сондықтан да Үкімет бұл Тұжырымдамаға қайта қарауы керек деп білеміз.
Ұлт­тық мәдениетіміздің анасы – ана тіліміз болса, ол дамымай мәдениетміздің өзге саласы дамиды деу күпіршлік. Ендеше, алдағы 6 жылға арналған Үкімет Тұжырымдамасы барлық әкімдіктер жанындағы Тіл басқармасы жұмысына ерекше көңіл бөліп, мемлекет­тік мәртебесі бар тіліміздің өмірдің барлық саласына еркін еніп, тамырын терең салуына мүмкіндік жасалуы керек деп білеміз.
1989 жылы қабылданған Тіл заңы бүгінде ескірді. Заман талабына жауап беруден қалды. Ендеше, бұл заңның орнына «Мемлекет­тік тіл туралы» жаңа заң қабылдау ісі қолға алынатын мезгіл жет­ті. Бұл жаңа Заң бойынша ҚР мемлекет­тік қызметкерлеріне мемлекет­тік тілді білу міндет­телуі керек.
Ана тіліміздің яғни, қазақ тілінің дамуы қазақ әдебиетінің дамуына тікелей тәуелді. Тіл мен әдебиет – қашаннан медальдың екі жағы. Бірінсіз бірі жоқ. Бірі – мәдениет атасы болса, бірі – мәдениет анасы. Ендеше, ұлт­тық мәдениет­тің ата-анасын дамытпай өзге салаларды дамыта алмаймыз. Сол ата-ананың бірі – әдебиет. Ауыз әдебиетіміз – атамзаманнан ұлт­тың ұлы құндылығы болды. Ел мен жерді қорғаудың басты тәрбие құралы болды. Ұлттың рухани іргетасы болды. Өнердің қалған саласы сол әдебиет деп аталатын іргетастың үстіне өрілді. Демек, әдебиет­ті өркендету – ұлт­ты өркендету. Ал, әдебиет­ті жасаушылар – жазушылар қауымы екені белгілі. Жазушыларды мемлекет­тік қолдаудан тыс қалдыру – әдебиет­тің дамуына балта шабу. Бұл саясат­ты Совет идеологтары жақсы білген. Осы күні жазушылар қауымы қаламақы дегенді ұмыт­ты десе болады. Соның салдарынан, Президент Қ.Ж.Тоқаев айтқандай, кітап дүкендеріндегі қазақ әдебиетінің үлесі 10-20 пайыздық денгейге түсті. Бүгінде қазақ­стандық оқырманды шетел әдебиеті тәрбиелеп жатыр. Отан қорғайтын патриот­тарды тәрбиелейтін ұлт­тық әдебиет қайда? Әдебиет­ті әлсірету – Отанымыздың қорғаныс қабілетін әлсірету. Сондықтан біз біріншіден, әдебиет майталмандарын материалдық, рухани қолдауды мемлекет­тік денгейге көтеруіміз керек. Біз қарғап жүрген Сталин кезінде Жазушылар одағы мүшесіне үй бергенде жазу кабинеті деп 20 шаршы метрді артық беретін. Халық жазушысының қаламақысы бүгінгімен салыстырғанда жер мен көктей болатын.
Екіншіден, жазушылар жекеменшік баспалардың жемі болмас үшін Қазақ­станда мемлекет­тік кітап баспасы ашылуы керек. Сонда негізінен мемлекет­тік тапсырыспен шығатын кітаптардың қаламақысын мемлекет тікелей бақылауға алуына мүмкіндік туады.
Үшіншіден, біз бүгінде нарық заманында өмір сүріп жатқандықтан капиталистік елдердегідей кітап тарату ісін қолға алатын «әдеби агент­термен» жұмыс істеуіміз керек. Ол үшін алдымен ағылшын тілді әлемдік кітап нарығын жақсы білетін тәжірибелі шетелдік әдеби агент­терді шақыруымыз керек. Тұрақты түрде қазақ әдебиетінің озық үлгілерін шетелге шығарып, насихат­тау ісін қолға алуымыз керек. Бұл шараны Үкімет қолдаса, Қазақ­стан Жазушылар одағы құлшына қолға алары хақ.
Сонымен қысқа қайырып айтарымыз, кезінде Кеңес Одағында жарты әлемге үні естіліп дүрілдеген қазақ әдебиеті тәуелсіз елінде ұсақталуға, әлсіреуге тиіс емес!

Смағұл ЕЛУБАЙ