«Әлемді құтқаратын – сұлулық»…емес
23.06.2020
1566
0

«Сұхбат» айдарының бүгінгі қонағы – жазушы, әдебиеттанушы Нұрдәулет Ақыш жеке шығармашылығы мен жалпы әдебиет турасында әңгіме өрбітті. Сұхбат барысында қаламгердің жан дүниесіне үңілуге де тырыстық.

Кез келген жазушы ең алдымен – жақсы оқырман

– «Адам болу – ең қиын мамандық» де­ме­кші, өткен өміріңізге көз жүгіртсеңіз, Адам ретінде жүріп өткен өмір жолыңызға көңіліңіз тола ма?

– Артына көз жүгіртіп, өзіне-өзі есеп беретін қай адамның болсын өткен өмір жолының түрлі кезеңдері көз алдынан тізбектеліп өтіп жататыны сөзсіз. Сол сайраған жол елесінде есіңе қуанышты сәт­термен бірге түрлі қиындықтар мен өкініштердің де түсуі табиғи. Түрлі қиын­дық­тар мен өкінішті сәттерді бастан өт­кіз­геніме қарамастан, өткен өміріме көңілім толады. Ал енді «Жан дүниеңіз қаншалықты шуақты?» дегенге келетін болсақ, өз басымды айналасына шуақ шашып жүретін керемет жайдары адамдардың тобына жатқыза алмаймын. Танымайтын адамдардың «Түрі түнеріңкі мына біреу кім?» деп сұрай­тындарын жанымдағы серіктерім сонау жастық шақтан бері қарай әр кезде айтып келеді. Бірақ соған қарамастан, ойымның түпкірінде жұртқа көп зияным жоқ шығар деген бір субъективті пікір қалыптасқан.

Сіздің кейіпкерлеріңіз – көбіне қа­ра­пайым ауыл адамдары. Көпшілік сыншылардың айтуынша, қазақилық иісі аңқыған шығармаларды жазуда ауылда туып-өскен Нұрдәулеттің көрген-түйгеніне сүйенесіз бе, әлде ауылға әдейілеп барып, кейіпкерлеріңізді зерттейсіз бе?

– Қазақ жазушыларының басым бөлігі – ауылда туып-өскендер, олар өз кейіпкерлерін де өздері жақсы білетін әрі жан дүниелеріне жақын сол орта­дан алып жатады. Жазушының өзі меңгере алатын тақырыпты жазуы да – шығармашылық заңдылық. Сондай қазақи ортада өскен­діктен де шығар, өзім жақсы білетін адамдар туралы еріксіз қалам тербеп жататыным. Жазу барысында көбінесе көрген-білген тәжірибеме, тіпті, өзім бастан кешкен әр қилы оқиғаларға сүйенемін. Кейде базбір жандардың ауызша айтқан әңгімелерінің ішінде жан дүниеме әсер ететіндері де болады. Жазушы үшін жазбай қала алмайтын бір сәттер болады, мен де сондай жағдайда қолыма еріксіз қалам аламын.

 Жазатын нысанымды арнайы зерттейтін кездерім де жоқ емес. Әсіресе тарихта болған тұлғалар мен оқиғаларға қатысты қалам тартатын жағдайларда. Тарихи тақырып құйқылжыған арынды қиялды, алаулатып ала қашатын шексіз еркіндікті қаламайды. Айтар ойды неғұрлым болған шындыққа жақындата жеткізген дұрыс деп санаймын. Оқырман көркем туындының өзінен өмір шындығына жақын танымдық дерек алып отырса, ешқандай да артық емес. Тарих алдындағы жауапкершілік тарихшыларға ғана емес, сол бағытта жұмыс істейтін қаламгерлерге де еріксіз жүктеледі.

– Оқырман ретінде маған кейіпкерле­ріңіздің дені әйел қауымынан сияқты көрінді. Мә­селен, «Жатақхана қыздары», «Дон Жуан­ның қалыңдығы», «Жұмыс іздеген қыз», «Жігіт таңдаудың шебері», «Кәрі қыз», «Баба Таня»… Әңгіме-повестеріңіздегі үлкенді-кішілі әйел бейнелерінің сомдалуы біркелкі емес екен… Жалпы, сізде әйел жанын зерттеуге деген құштарлық қалай пайда болды? «Әйел» атты жұмбақ әлемге қаншалықты дендеп ене алдыңыз? Әйел жанының қай тұстарын зерттей алмадым деп ойлайсыз?

– Ашығын айтайын, өз басым әу бас­та алдыма әйел тақырыбын арнайы жазайын деп мақсат қойған жоқпын. Өз шығармашылығымда бұл бағыттың пайда болғаны – өткен ғасырдың сексенінші жылдарында. Ол заманда қазақ тілді басылымдардың арасындағы ең тараламы көп, бүгін бұлдыраңқырап кеткен «Қазақстан әйелдері» журналына бір әңгімемді ұсынбаймын ба. Бір күні редакцияның әдебиет және өнер бөлімінің меңгерушісі Мағира Қожахметова теле­фон соғып, менің әңгімем туралы жылы пікір білдіріп келді де, атын «Кәрі қыз» деп өзгерткісі келетінін айтты. Мен «Бір­түр­лілеу сияқты ғой» деп сәл кідіріп қалып едім, Мәкең менің әйел жанын біршама тәуір жеткізе алғанымды, көте­ріл­ген тақырып бүгінгі күннің өзекті мәсе­ле­лерінің бірі екендігін көлденең тартып, қисынды дәлелдер келтірді. Менің шығармашылығыма да әйел тақырыбы осылай араласты ғой деп ойлаймын. Жалпы, кейіпкерлерімді жынысына қарай бөле бермейтінмін. Кез келген жазушы ең алдымен – жақсы оқырман. Мені оқырман ретінде қызықтыратын жағдайлардың бірі – прозамызда әйел образдарының қалай жасалатындығы. Өмірде кездесіп жататын түрлі қыз-келіншектерді байқап жүріп, кей сәттерде «осындай образ мен оқыған көркем әдебиеттерде жоқ сияқты» деген ой келіп қалады. Сөйтіп, сол келешек кейіпкерімді образдық тұрғыдан басқа бір қырынан көргендей боламын да, соған орай ешқандай жоспарсыз-ақ қалам тартудың реті келіп жатады.

Ал «Жатақхана қыздары» кітап болып 1990 жылы жарық көрді. Ешқандай мерзімді баспасөзде, соның ішінде журналдарда да жарияланған емес. Сонан кейін қайтадан кітап болып қайта басылған жоқ. Соған қарамастан оның осы күнге дейін әр кезде айтылып қалуына, кейде егде оқырмандардың да еске алып жатуына қарағанда, бұл шығарма өзінің көркемдік мақсатына жеткен де болар деп ойламын.

 Мәдина, өзіңіз айтып отырғандай, әйел тақырыбына арналған басқа да жазғандарым бар. Бірақ солардың бәрінде мен әйел жанына тереңдеп ене алдым деп айта алмаймын. Әйелдің жан дүниесі – бір жазушының қарымы жете қоятын оңай жаңғақ емес. Жаңғағыңыз не, ол бір ұланғайыр жұмбақ әлем. Сондықтан бұл тақырыпты қақтай жазып, түбіне жете қоямын деуге болар ма екен?

 Жалпы, қазіргі қазақ прозашыларының арасында әйелге қатысты көркем ойлар жүйесін көрнекті жазушымыз Бексұлтан Нұржекеұлындай тізіп берген талант иесі аз деп ойлаймын.

– Жуырда ғаламтордан ақын Болат Үсенбаевтың сіз туралы «Нүкең – әйелдер әлемінің ұңғыл-шұңғылын терең білетін, махаббат тақырыбының майын тамызатын саңлақ қаламгер» деп жазғанын оқыдым. Соған қарағанда, сіз де Бексұлтан ағаның сенімді ізбасарысыз-ау… Ғ.Мүсірепов «Ре­марктың кір жуып жатқан әйелді дәл суреттегені соншалық, мұрныма жуып жат­қан кірдің иісі келді» демейтін бе еді? Жалпы, шеберлігі толысқан жазушыны қаламдастарынан ерекшелеп тұратын қандай қасиеті: жіті бақылағыштық па, ой көзімен көре білетін сұңғылалық па, әлде..?

– Ең алдымен Алла берген туабітті дарыны екендігі даусыз. Өзің айтқан ой көзімен көре білетін сұңғылалықтың өзі осында жатса керек. Одан кейін – талмай іздену, еңбектену. Сонымен бірге өмір оқулығын тереңдетіп оқу болса керек. Егер дарының жетпей жатса, өмірді қанша бақылағаныңмен, суреткерліктің етегіне жармаса алмайсың. Мен қалам ұстаған бір талапкердің даланы бақылау үшін арнайы іссапарға шыққанын білемін. Бәлкім, ол да керек шығар, менің өз басым ондай тәжірибеге бармаппын.

Шығармашылық күш-қуаттың сарқылуы дегенді ойламаппын

– «Шығармашылық иелері әдемілікті жақсы көреді, сұлулық шабытты оятады» дейді. Сіз үшін сұлулық деген не? Оны айна­лаңыздан жиі көресіз бе?

– Сұлулық деген ұғымның кез келген адамның жан дүниесін байытатын бір ғажайып дүние екендігі рас. Бірен-саран пенде болмаса, жұрттың басым бөлігі әдемілікке сүйсіне алады. Ол үшін адам ақылының кемел болуы да шарт емес. Ал сұлулық дегеннің өзі дегенге келсек, оны бар адамның көре білуі, тани алуы біркелкі деу қиын.

 Мысал үшін бұл арада тәмсіл ретінде жиі ауызға алынатын Шығыстың «Ләйлім– Мәжнүн» дастанындағы Мәжнүннің сұлулық туралы жеке ұғымын келтіруге болады. Дастанның кейбір нұсқасының мазмұнына қарағанда, Ләйлім ажары адам тартпайтындай көріксіздеу қыз болса керек. Бірақ сонысына қарамастан, Мәжнүн оған естен тана ғашық болады ғой. Бұл арада жігітті ғашық еткен – қыздың көркі емес, жан дүниесінің сұлулығы.

Сондай-ақ, Қазыбек бидің әкесі Келдібектің қалай үйленгенін еске алайық. Ол кісі жас кезінде он екі мүшесі сау емес бір кемтар қызға көңілі кетіп, айттырмақ болыпты дейді. Әрине, әке-шешесі «Басқа қыз құрып қалып па?» деп, ұлдарының бұл таңдауына қарсы тұрады. Сонда Келдібек:

– Қаймағын піскен сүттің алдым қалқып,

Аяғы ақсақ болғанымен, ақылы артық.

Көзі қыли, сөзі мен ісі түзу,

Сөйлескеннен өн бойым кетті балқып, – дейді де, болмай отырып әлгі қызға үйленген ғой. Содан Қазыбек би өмірге келіпті дейді ескіден жеткен әңгімеде.

Жалпы жұртшылық Достоевский айтыпты дейтін «Әлемді құтқаратын – сұлулық» деген қанатты сөзді жиі тілге тиек етіп жатады. Менің өз басым қарапайым тұтынушы ретінде данышпан жазушының осы пікірін құлай қолдай кетуден аулақпын. Оған себеп – сұлулықтың бәрібір әлемді құтқара алмайтындығы, сол сұлулыққа іңкәр кейбір жандардың адам айтқысыз қатігездікке бара алатындығы, жеке бір адамға ғана емес, кейде тіпті бүкіл адамзатқа қарсы ылаң салуға кірісіп кететіндігі. Мысалы, сіз «Күзгі қала пейзажы» деген полотноны көріп пе едіңіз? Өзін емес, әрине, көшірмесін. Күзгі қаланың бейнесін тамаша келтірген. Акварельмен жазылған лирика десе де болады. Еріксіз көз кідіртіп, бір нәзік тебіреніске салатын сұлу дүние. Ал эстетикалық тұрғыдан мінсіз деуге болатын осындай картинаның авторы басқа емес, Адольф Гитлер екен.

Немесе музыканы жан-тәнімен рақат­тана тыңдап отырған Ленин бейнеленген «Апоссионата» деген картинаны оқып көріңіз. Яғни, ол кісі де сұлулықты нәзік түсініп, жақсы ләззат ала білген. Ал енді осы тарихи тұлғаларды айтқан кезде алдымен есіңізге бірден жазықсыз қырылған миллиондаған адамдар түспей ме?

Содан өзімше шығарған қорытындым – әлемді құтқаратын сыртқы сұлулық емес, ең алдымен – ізгілік, мейірімділік, сонан кейін басқа да имандылық қасиеттері.

– Сіздің ертеректе жазылған «Мейірім­ділік сәулесі» ертегі-повесіңіздің идеясы да осыған саятын еді ғой. Әңгімемізді әрі қарай жалғасақ. Өнерде сарқылу және толысу деген бар. Шығармашылық күш-қуатыңыздың сарқылғанын сезінген кезде қандай күй кешесіз? Жалпы, сарқылу неден пайда болады? Толысудың қайнар көздері не сіз үшін?

– Енді бұл сұраққа бір тұщымды жауап бере алмаймын-ау. Өйткені шығармашылық күш-қуаттың сарқылуы дегенді ойламаппын. Өз басымда әлі бола қоймағаннан да шығар. Жалпы, «сарқылу» деген сөзді өзіме қатысты алғаш рет естіп отырмын. Ал толысуға келетін болсақ… жазушы ретінде өзім әлі толысып болмаған сияқтымын. Аллам ғұмыр берсе, толысу алда болуы ықтимал. Тіпті, толыса алмастан, осы жеткен деңгейімде қалып қоюым да мүмкін. Жалпы, қаламгердің толысуы дегеніміз – көркемдікке деген, әдебиетке деген шексіз құштарлықтан туындайтын еңбектің оқырман қауымның көңілінен шығарлық деңгейдегі нақты нәтижесі ғой.

– Кейінгі уақытта көптің аузында сіздің «Ра­қымсыз көктем» атты хикаятыңыз жиі айтылып жүр. Ол жайында әр жерден жылы пікірлер естіп қаламыз. Мазмұнына қарап отырсам, бұл тарихи туынды екен. Одан басқа Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының «Әдеби белдеу» жобасы арқылы өмірге келген «Афанасий Латута» атты романыңыз да тарихи тақырыпқа ар­налыпты. Осы шығармаңызды қашан оқимыз? «Піскен астың күйігі жаман» дегендей, жазылған еңбек жарыққа шығуы керек емес пе? Жалпы, соңғы жылдары тарихи тақырыпқа да қалам тарта бастауыңыздың себебі неде?

– Тарихи тақырыпқа басқа қаламгерлер қандай мақсатпен баратын болса, менікі де солардікімен бірдей: халқымыздың тарихындағы ақтаңдақтарды көркем шығармалар арқылы оқырман қауымға ұсына отырып, руханият кеңістігіне шығару. Ал «Әдеби белдеу» жобасы бойынша жазылған туындылардың қашан жарық көретінін мен білмеймін. Бұл шаруа Мәдениет және спорт министрлігінің құзіретінде болса керек.

– Шығармашылық өміріңіздің бастап­қы жылдарын парақтап отырсам, сіз қа­зақ балалар прозасының дамуына да әжеп­тәуір олжа салыпсыз. «Балалар елінің бағ­бан­дары» атты анықтамалық еңбекте шығар­ма­шылығыңыздың бұл саласына жақсы баға беріліпті. Бірнеше рет жабық бәйгелердің жеңімпазы болған екенсіз. Жалпы, бала Нұр­дәулеттің бойындағы қандай қасиеттерді осы жасыңызға дейін сақтап қала алдыңыз? Өмір­дің базбір өткелдерінде жоғалтып алған қандай қасиеттерін сағынасыз?

– Кез келген жазушының немесе басқа бір өнер иесінің бойында әр түрлі деңгейде болса да, балалықтың нышандары сақталып қалады. Сондайдан мен де құралақан емеспін. Маңайымдағы жақын адамдарды ретін тауып бір қорқытып алу я болмаса күтпеген қызық оқиғаға киліктіру, тосын сый жасау деген сияқты әрекеттерді өзім де байқамай қайталап қоятыным бар. Не болмаса әлдекім көзімді бақырайтып қойып мақтай бастаса, құлағымның қызарып ке­те­тіндігі де – сол балалық шақтан қалған дағдым. Бала кездегі мінез-құлық ерекшеліктері, кейбір тәуір нышандар адам есейген сайын алыстай беріп, артта сырғып қала береді екен. Бұндай табиғи заңдылыққа еш өкінуге болмайды.

– Өкініш демекші, өткен өмір жолыңызда өкі­нішті сәттерді де бастан өткізген шы­ғарсыз?

– Әлбетте, «өткенін еске алғанда, өкі­нішім жоқ» деген адамды әлі күнге кез­дестірмеппін. Қайсыбірін айтайын де­гендей, талай өкініштер болды ғой. Со­ның ішінде көнеріп қалғаны да, есімен кетпейтіндері де, тіпті, өзімді кешіре алмайтын жағдайларым да болды.

– Кешіре алмайтын өкінішіңіздің бірін айтыңызшы.

– Мен оныншы класты оқып жүрген қыста әкем қатты науқастанды. Ұмытпасам, ауруханаға екі рет жатты. Соңғы жатқанында үлкендер ол жерден сүйегін ғана алып шықты. Қайғыдан кейін есімді жиып, өзіме-өзім келгеннен кейін «Соңғы сәтінде неге жанында болмадым? Неге аяғының тырнақтарын алып бермедім?» деген бір өкініш кеудемді қабыздады. Сол ауыр сезімнен әлі күнге құтылған емеспін. Өзімді әлі күнге кінәлаймын.

– Сізді әдеби орта әдебиеттанушы ға­лым ретінде де жақсы біледі. Байқауымша, уақытыңыздың көбін осы салаға, әдебиеті­мізді зерттеуге жұмсайтын секілдісіз. Оған сіздің көптен сын мақалаларыңыз, зерт­теу еңбектеріңіз, шығарған ғылыми кі­тап­тарыңыз куә. Кәсіпқой жазушының әде­биеттану ғылымына келуіне не себеп? Осы қырыңыздың жазушылығыңызға тигізген әсері қандай?

– Негізі, мен сын мақалаларды бұрын­нан да жазатынмын. Тіпті, жастау кезімде Жазушылар одағының жиналыстарында басшылар мені баяндама жасаушылардың қатарына да қосып қоятын. Менің осы салаға бет бұруыма бірден-бір мұрындық болған адам – замандасым, қата­рым, сол кездегі «Қазақ әдебиеті» газетінің белді қызметкері Бекен Ыбырайым. Жас жазушы Нұржан Мұраталиевтің екеумізді таныстырғаны сол екен, Бекен дереу маған рецензия жазуға тапсырма берді. Жазып әкелгенімді ұзаққа созбай, газет бетіне шығарып та жіберді. Әрине, жөндеген, қысқартқан. Сөйте жүріп, прозамен қатар біртіндеп сын жанрын игеруге де бейімделе бастадым. Содан бері мен Бекенді әдебиеттану ғылымына келуіме ықпал жасаған ұстаздарымның бірінен санаймын. Мерзімді баспасөз арқылы менің осы қырымды көптен байқап жүрген академиктер Серік Қирабаев пен Сейіт Қасқабасов М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтына қызметке шақырып, сол қасиетті шаңырақ астында тұрақтап қалуыма тура келді.

Шетел әдебиетімен көп әуестене беруге болмайды екен

– Тәуелсіздік кезеңіндегі қазақ әдебиетінің жай-күйі қандай? Оның алдында қандай мін­деттер тұр? Қазіргі қаламгерлер сол мін­деттер үдесінен қаншалықты көріне алып жүр?

– Демократиялық үрдістер мен тәуелсіз­дік эйфориясы қазақ әдебиетінің дамуы бағытына, көркемдік канондарының одан әрі қалыптасуына белгілі бір ықпалын ти­гіз­гені сөзсіз. Бұрын жазылуға тыйым са­лынған немесе белгілі бір деңгейде шек­теу қойылған тақырыптарды жазуға деген құлшыныс артты. Тәуелсіздік жылдарындағы, соның ішінде нарықтық экономикаға өту кезеңдеріндегі оқиғалар да әр қырынан жазылып жатты. Бір сөзбен айтқанда, тақырып ауқымы кеңейіп, авторлар мен жазылған шығармалардың саны тіпті Кеңес дәуіріндегіден де артып кетті-ау деймін. Есесіне, прозамыздың көркемдік-эстетикалық деңгейінің біршама құлдырап кеткенін мойындауға тура келмек. Әсіресе қазақтың көркем әдеби тілін қолдану мәселесі әлі күнге өзекті. Айтар ойың, ұсынған идеяң қаншалықты мықты, кейіпкерлерің қаншалықты қызықты болса да, тіл жағынан ақсап жатқан шығарманың бәрібір шалажансар күйде қалатындығы сөзсіз. Бұл тұрғыдан алғанда кейінгі буын қаламгерлердің қазақ әдеби тіліне уақап болып, оны өз деңгейінде меңгеруін қалар едім.

– Шетел әдебиетін де жиі оқып отыра­тыныңызды білемін. Шетел әдебиетінің қазақ әдебиетінен қандай артықшылықтары немесе ерекшеліктері бар? Біз шетел қаламгерлерінен нені үйреніп, неден жиренуіміз керек?

– Шетел әдебиетіне қатысты ой-пікір­лер­ді бөлісу өз алдына жеке әңгіменің жүгі екендігі сөзсіз. Ол өзі бір қамтып айту оңайға соқпайтын ұланғайыр әлем ғой. Қысқа сұқбат барысында бір ауыз сөзбен баға беруге шамам келмес. Бірақ қазақ прозасының көркемдік әлемі кейбір елдердің мақтаулы шығармаларынан ешқандай да кем емес дей алар едім. Шетел жазушыларының заманауи прозасының кейбіреуі – қазақ руханиятының табиғатына жуық арада жуыса қоймайтын дүниелер. Әр түрлі ұлттардың туындыларымен таныса келгенде түйгенім – шетел әдебиетімен көп әуестене беруге болмайды екен, оған таң­дай қағып, құлап түсе берсек, қазақи ру­хани құндылықтарымыздан алыстап, өз жолымыздан жаңылысып қалуымыз да ғажап емес.

– Қазақ мектептерін ашу үшін қол жинап, Шона Смаханұлымен бірге жүрген екенсіз. Ал өзіңіз тілі де, жаны да қазақ ұрпақ тәрбиелей алдыңыз ба? «Үштілділік» аясында өсіп келе жатқан немерелеріңіздің қазақшасы қалай?

– Жалпы, «қазақ мектебі мәселесі» қай заманда да қазақ патриоттары үшін ең ауыр, жанды мәселелердің бірі болғандығы белгілі. Алматы қаласында қазақ мектептерін ашу үрдісінің қарқынды түрде жүре бастаған кезі – өткен ғасырдың сексенінші жылдарында. Бірінші қыркүйек күні тұңғыш қызымды жетелеп, анасы екеуіміз қаладағы №12 қазақ мектебіне бара қалмаймыз ба? Есік алдында Шона Смаханұлы ағамыз тұр екен. Мені тоқтатып алды да, «Тастақ» ықшам ауданында қазақ мектебін ашуға бала жинап, жанталасып жатқанын, қызымды қалайда соған апаруым керектігін айтты. Салтанатты жиыннан кейін құжаттарымызды алдық та, асыл ағаның айтуымен дереу солай қарай ұштық. Сөйтіп, қазіргі №62 мектептің негізі қаланды.

Шөкең онымен де тоқтаған жоқ, Алматы қаласының әр тұсынан қазақ мектептерін, ең құрығанда қазақ кластарын ашу үшін тыным таппай жүрді. Сондайда ол кісінің маңайында ниеттес адамдарды топтастыру барысында алдымен арқа сүйегені – жазушылар мен журналистер. Апта сайын, кейде тіпті аптасына екі рет басқосу ұйымдастырады. Қазақ үйлерін тікелей аралап, үгіт-насихат жүргізу жөнінде тапсырма беріп, көмекшілерін екі-екіден парлап қойды. Белгілі ақынымыз Абдрахман Асылбеков екеуіміз бір жұппыз. Бізге жеке секторларда тұратын қазақтарды адақтап шығуға пәрмен берді. Ол енді өз алдына әңгіме. Арасында ұшырасып қалған орыстілді бір ата-ананың екеумізді «Мәмбеттер, аулақ кетіңдер!» деп қуып шыққаны есімде.

Жаңадан ашылуға тиісті қазақ мектебіне балаларды толтыру үшін қыздарымды бірінен кейін бірін бірнеше мектепке сүйреп апарып оқытып жүрдік.

Балаларым да, немерелерім де қазақ тілінде білім алды. Шетелде өмірге келіп, сол жақта төртінші сыныпқа дейін амалсыз ағылшын тілінде оқыған бір немерем елге келген соң, бірден қазақ мектебіне барды. Сол баланың қазақ тілін жақсы меңге­руіне кеткен уақыты – екі-ақ жыл. Соған қарағанда, орыс болып кеткендердің қазақша үйренуге қиналуы жай нәрсе ме деймін.

– Жаңа шығармаңыздың алғашқы оқыр­маны кім?

– Негізі, жаңадан жазылған туындыммен алғаш танысатындар – мерзімді баспасөз басылымдарының оқырмандары. Өйткені алдымен газет-журналдардың бетінде ең құрығанда үзінділері жарияланады ғой. Кітап болып шығуы содан кейін. Менің бір жаман әдетім – жазылған дүниемді жарияламай тұрып, ешкімге, тіпті, үй ішіндегілерге де оқытпаймын, алдын ала талқылату да дағдымда жоқ.

– Ақын Әмірхан Балқыбек: «Жазуға тиіспін қалайда, Бір өлең өмірдің өзіндей» деп жырлап өтті. Ал сіз жазушы ретінде қан­дай шығарма жазуды өзіңіздің парызыңыз санайсыз?

– Кез келген қаламгердің парызы – эстетикалық-көркемдік деңгейі жоғары шығарма туғызу. Қарапайым жазушы ретінде қай тақырыпты жазсам да, сол талаптың үдесінен шыға білсем деймін. Мысалы, бір кішкентай ғана түйме туралы жазсаң да, әдеби нормаға сай болсын.

 Ақынның «өмірдің өзіндей шығарма» деген ұғымын өзгермейтін түбегейлі байлам деуге болмайды. Бұған ұқсас формулировкалар басқа ақындарда кезігіп жатады. Ал менің шығармашылық мақсатым – «өмірдің өзіндей» абсрактілі биіктікті бағындыру емес, талғампаз оқырманның талабын қанағаттандыра алатын деңгейдегі шығарма жазуға қол жеткізу.

– Мазмұнды да мағыналы әңгімеңіз үшін көп рақмет.

Сұхбаттасқан

Мәдина СЕРІКҚЫЗЫ

 

 

ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір