Темірғали КӨПБАЙ,
Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты

ЖҰМЕКЕН

Қара суға қайық салды қалқытып,
Қара сөзге сезім құйды балқытып.
Қазыналы аспанына қазақтың,
Қоңыр күйді жырмен жазды шалқытып.

Жырға жолын жиектетпей жеңілдің,
Өлеңімен өрген өзін өмірдің.
Қоңыр кеште қоңыр үстел басында,
Қоңырайып отыратын қоңыр мұң.

Қоңыр, қоңыр ойлар тізіп ілкімді,
Түн ішінде Толағайдай сілкінді.
Өлең сайын найзағай боп іреді,
Қыңсылаған пендешілік шіркінді.

Орман-орман ой көтерген Толағай,
Қылығына күйіп кетіп қарадай,
Құлдай көнбіс «пластилин бастарды»,
Бауыздады бас-көзіне қарамай.

Аулақ кетіп абыр-сабыр, күбірден,
Үндеместен өлеңге еңбек сіңірген.
Бейталанттар байтал мініп жатқанда,
Бетін басып ұялатын іңірден.

Дүмше дүние дімкәс күйде жөтеліп,
Кексе мұңға кеткен кезде еті өліп,
Жер бетінің қасіретін сол ақын,
Жүрегімен жүрді жалғыз көтеріп.

Ойшыл жанға мұңсыз өмір бәс пе еді,
Үрді шулап қандені мен мәстегі.
Түйсігінің тереңімен ұқты ақын,
Болмайтынын жыр жазудан басқа емі.

Хақпен ғана тілдестірген мұратын,
Бақтан биік болады екен Ұлы ақын.
Өлең жазса, шанағына күй тұнып,
Күй тартқанда өлең келіп тұратын.

Тебіренсе түпсіз аспан тұңғиық,
Оның жыры жұлдыздардан тұр биік.
«Жыр-Жұмекен» деген алып ғаламшар,
Жүректерге келе жатыр нұр құйып.

Шатыраш. Жұматайды аңсау

Жуғам жоқ ащы жаңбырмен,
Жасыған, мұңды жанарды.
Шашым да шәркез тағдырмен,
Шатыраш ойнап ағарды.
(Жұматай Жақыпбаев)

Сайрағанмен ер көңiлi құс тiлде,
Сарноқайға саратанда қар түсiп,
«Өмiр» деген шаршы тақта үстiнде,
Өттi көкем тағдырменен тартысып.

Қара өлеңнiң қағаны едi өзi де,
Сарай салған сөздiң терiп естiсiн.
Тура қарап корольдердің көзiне,
Тегiн берсе алмайтын-ды пешкiсiн.

Қиял-тұлпар құс жолына ауғанда,
Сөзден саумал сiмiретiн бiр қанбай.
Оңай олжа iздемейтiн жаудан да,
Сетер атқа сейдiн мiнген Бұрхандай.
Ат жалында, атан түйе қомында,
Кетпесiн деп жамиғатқа бермегiм.
Тақта үстiне шығаратын соңында,
Илхан, саид, гоан, ноян ерлерiн.

Жанды көрсе белi қыпша, көзi – гүл,
Хан басымен кетпес едi елемей.
Жаны – көктем, ойы – мұхит, сөзi – мiр,
Көбе сөгер қозыжауырын жебедей.

Керме айналып Кенежирен желгенде,
Ұмытатын ұпай, есеп, пайдасын.
Жан-жағынан тағдыр қысып бергенде,
Жалау етiп көтеретiн Ләйләсiн.

Қара өлеңнiң қонып ерге құт, әрi
Қасоқ ойын қоса қолдап Жаратқан.
Шұғынықтың жайылғанда жұпары,
Шетсiз-шексiз шер төгетiн шанақтан.

Мәңгi сарын мұңға балап мың сырын,
Арда жырға «ар гүлi» деп ат қойып.
Тағдыр иттiң быт-шыт қылып тұмсығын,
Кеттi көкем күйкi күнге «мат» қойып.

ПЕГАС

Ардай аппақ қанатынан нұр ескен,
Шабытымның алтын жалды пырағы.
Жерден асқақ, бұлттан биiк сiрескен,
Күнiкейдей күн астында тұрағы.

Алқа таққан алқаракөк аспанға,
Жұлдыздардың арасында мекенi,
Қара өлеңге ғарыш құшақ ашқанда.
Қиялымды ертiп алып кетедi.

Жерде қалып жақұт тәждi сарайлар,
Көңде қалып күнделiктi күйбелең,
Әлдеқашан Асан қайғы, Абайлар,
Төрге шыққан аспандағы үйге енем.

Ақ қанатты перiштедей киелiм,
Ғарыш жақтан күлдiр-күлдiр кiсiне.
Тәнiм ерiп, көкке сiңдi сүйегiм,
Жаным енiп мөлдiреген түсiне.

Ақбоз, Көкбоз қазығында байлаулы,
Үркiтсең де үзе алмайды арқанын,
Жалғыз жайлап жұлдыз аққан жайлауды,
Кiсiнешi, тағы мiнез тарпаңым.

КЕШЕГІ БЕЙКҮНӘ БҮЛДІРШІН…

Бүгін бе, ертең бе, кім білсін,
Ілесер жылаған, күлгенге.
Кешегі бейкүнә бүлдіршін,
Бозбала болыпты бір демде.

Бүгін бе, ертең бе, кім білсін,
Сөзіне сендірер халықты.
Кешегі бейкүнә бүлдіршін,
Кәдімгі кісі боп қалыпты.

Бүгін бе, ертең бе, кім білсін,
Тағдыр бар жүйкені талдырған.
Кешегі бейкүнә бүлдіршін,
Шал болып шығады алдыңнан.

Бүгін бе, ертең бе, кім білсін,
Сағат тұр уақытты санап құр.
Кешегі бейкүнә бүлдіршін,
Бейіттен Ай болып қарап тұр.

ЖОЛАЙЫРЫҚ. ӨКІНІШ

Албырт шақта өлең дестік, жыр дестік,
Адал достың арманымен бірге өстік.
Өмір жолы екі айырды біздерді,
Өтті бізден бір беймәлім білместік.
Алыс жолға аттанғанда қамданып,
Жолайырық сынақ болды жанға анық.
Мыстан уақыт арбап қойған жандардай,
Біз екеуміз екі жолды таңдадық.

Өмір алдан тосты сырын беймәлім,
Шаттығыңды енді менсіз тойладың.
Жан досыңның жақсы күнін қызғансаң,
Достығыңа өзің нүкте қойғаның.

Көзден ғайып болғаннан соң мүлде сен,
Көңіл суып, мұңға толды жыр кесем.
«Доспын» деген жайдақ сөзден не пайда,
Өлімін бе, тірімін бе, білмесең.

Көне күпі секілденіп жыртылған,
Ескі елеске айналуда түр-тұлғаң.
Тілеулестік теріс кетіп бұрынғы,
Күбің-күбің сөз айтасың сыртымнан.

Әр тағдырға қойылады бір нүкте,
Сонда біздер бекер өмір сүрдік пе?
Жауға айналған достар аз ба өмірде,
Жатқа айналған жақын аз ба тірлікте.

Мен өкінсем, өлең бірге өкінді,
Төбемізден төне түскен екінді.
Жолайырық екі айырған біздерді,
Соңымыздан күліп тұрған секілді.

БОРАН

Аунады қырда ақ боран,
Ақ бурадай ышқынып.
Жұлдыздарын жоқтаған,
Түн зарлайды қыстығып.

Құрсады тұман даланы,
Алатау қайда, Ай қайда?
Сары аяз тiлiп табанын,
Сары төбет салды ойбайға.

Басынбай бiтпес бар iсi,
Ызалы қария ықтырды.
Қазақтың «ұзын сарысы»,
Бейiтке дейiн бұқтырды.

Дiңкесi Айдың құриды,
Боз тұман көзiн тұмшалап.
Бөрi көз боран ұлиды,
Құйрығыменен қыр сабап.

Сәуiр. Аяз. Алма гҮлi

Сәуiр соңы, сары аяз салған сүрең,
Алматының көктемi-ай, алдамшы ма ең.
Алатаудың бөктерi қалың алма,
Ақ сәукеле – гүл ашқан арманшыл өң.

Алатаудың бөктерi алма қалың,
Қар жауып тұр сәуiрде бар ма амалың.
Той үстiнде тәркi еткен қалыңдықтай,
Аппақ гүлдiң үзiлдi-ау арман әнi.

Қарлы көктем көңiлiме қаяу менiң,
Мүлгiген бақ өзгерттi баяу реңiн.
Түс көрсе де өмiрде қыс көрмеген
Алма гүлi, не деген аяулы едiң?

Мына көктем қайтедi, мына сәуiр,
Қысқа берген қызығын құда сәуiр.
Жаз құшағын аңсаған жалаңаш гүл,
Кемсеңдейдi келiндей күнәсi ауыр.

ПАРАДОКС

Түксиесiң түк өзгермей,
Жетедi, аға, алдағаның.
Тағдыр саған мiнез бермей,
Талант берген… Таң қаламын?!

Шанағыңа толғанда өлең,
Сезiмдi әрi-сәрi етерсiң.
Сөзiң түзiк болғанменен,
Өзiң қызық жан екенсiң.

Кiсәпiрлiк көрдiм сенен,
Қусың құрық бойлатпаған.
Көкiрегiң көрдемшеден
Мiскiн бе деп ойлап қалам.

Керегi не, керегi не,
Күндер менi көп алдады.
Ақын деген өлеңiне,
Ұқсамаса не болғаны.

Дүрелесе дойырдай мұң,
Шын сезiмдi шектемедiм,
Өлеңiңдi мойындаймын,
Өзiңдi, аға, жек көремiн.