Содан да болар, осы күні шынайы оқыр­­­­манның қатары селдіреп қалса да, олар бір оқығанда тамсантып, кейін қарын аштыратын дүниелерге бұрылып та қара­майды. Қазақ оқырманы қаламгердің мүм­кіндігін бірден межелейді. Мән беріп қа­расаңыз, осы күні қайта-қайта басылып жат­қан қазақ әдебиетінің жауһарлары ішін­де уақыт сынымен әбден сұрыпталған, електен өткен, мойындалған шығармалар ғана бар. Демек, авторына ғана шығар­ма­шылық ләззат сыйлап, белгілі бір уа­қыт­та ғана назарда болған дүниелер өз-өзі­нен сыпырылып қала бермек.
Оның үстіне, қазір бұрынғыдай әр бас­па табаққа тонналап тиын алатын уақыт емес. Проза жанрында жанкештілер ғана ең­бек ететін кез келеді. Қазір әулеттік ме­муарлар, естеліктер жазылатын уақыт. Қал­тасы қалың баласының «бос отырған шал­ға ермек болсын» деп шығарып берген кі­таптарын аудандық оқу бөлімдері мұға­лім­дерге сатып жатыр, сатып жатыр. Сөй­тіп, тамсанып оқитын, оқығысы келетін на­ғыз оқырманды азайтып жатыр, азайтып жатыр.
Ал қайталап оқитын шығарма қазақта аз емес. Әуелгі көшті «Бақытсыз Жамал» (М.Дулатов) бастайды да, Жүсіпбектің «Ақ­білек», «Қарт Қожақ», «Күнікейдің жазығы» ро­ман-хикаяттарымен жалғасады. Мағ­жан­ның «Шолпанның күнәсі» – қазақ әң­гі­месінің көнермес үлгісі. Шындығын айт­­­қанда, осы «Шолпанның күнәсін» отырып жазу өнеріне машықтанған алғашқы 10 жылдың туындысы дегенге сенгіңіз кел­мейді. Демек, жазу өнерінде біз өз әлеуе­тіміз бен мүмкіндігімізді сарқа пай­да­ланып көрмеген ұлтпыз. М.Әуезовтің «Же­­тім», «Қорғансыздың күні» әңгімелерін әр дәуірдің шындығы тұрғысынан қайталап оқи беруге болады. «Абай жолын» айтпаған күннің өзінде. Ғ.Мүсіреповтің «Оянған өл­ке­сін» қайта-қайта оқып, қазақтың эко­номикалық білігінің өмірмен қалай астас­қанын, қазынасының қолынан қалай су­сы­ғанын түсіне беріңіз. Сосын 60-70-80 жыл­дарға жылжып келесіз де, қазақ әде­биетінің ырғын молшылығына кезігесіз.
Қазір ше?
Менің ойымша, қазіргі талғамы биік оқыр­манға өте мобильді, жинақы, түпкі ойы философиялық толғамдармен емес, кейіп­керлерінің, онда да сансыз кейіп­кер­лерінің әрекетімен түсіндірілетін шығар­ма­лар керек. Қазіргі әлемдік әдебиет үл­гі­­лерінде неше түрлі эксперимент бар. Х.Хоссейнидің мозаикаларын, С.Джио мен С.Ахерннің нәзік те сентиментальді проза­сын, Ф.Бегбедердің дөрекі ақиқатқа то­лы хикаяттарын, Б.Вербердің ұшқыр қиялын, Г.Мюссоның оқиғасы тым шалт та жылдам ро­мандарын тамсанып оқи бермей, осы үлгі­лерді өзімізге де лайықтауымыз қажет. Қай­талап оқуға ұялмайтын қазіргі дәуір шы­ғармаларын күтіп отыра беру орынсыз.