«Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында, Қазақстан Жазушылар Одағы басқармасы мен ҚР Президенті Әкімшілігінің қолдауымен жүзеге асып отырған «Әдеби өлкетануды дамыту» жобасы негізінде белгілі ақын-жазушылар облыс-аудандарды аралап, зерттеу жұмыстарын жүргізіп жатқанына біршама уақыт болды. Аталған жоба барысында Алматы қаласын, шаһардағы мәдени-тарихи мекендерді аралаған қаламгерлер Қойшығұл Жылқышиев пен Гүлзада Ниетқалиева кеше, 5 қараша күні Алматы қалалық А.П.Чехов атындағы орталық кітапханада оқырмандармен кездесу өткізді.
Кездесуді Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының Төраға орынбасары Бақыт Беделхан ашып берді. Қ.Жылқышиев пен Г.Ниетқалиева «Әдеби өлкетану» аясындағы сапарлары туралы әңгімелеп, өңірдің рухани шежіресіне қатысты зерттеулерімен бөлісті. Мәдениеттің ошағы, әдебиеттің киелі мекені саналатын Алматының мыңжылдықтан астам тарихы, өткені мен бүгіні жайлы өз көркем шығармаларында арқау ететін қаламгерлер, болашақта жазылар шығармалары жөнінде сөз қозғап, жиналған оқырманға өздері байқаған тың деректерді көптеп келтірді.
«Әдеби өлкетану» жобасы аясында Алматы қаласы жайлы жазылар шығармалардың өзектілігі айтпаса да түсінікті. Себебі, Алматы қаншама жылдардан бері жаңа заман әдебиетінің, мәдениетінің, рухани өміріміздің шежірешісіне айналды.
Бұл басқосуға арнайы қатысып, ақындардың өлеңін жатқа оқыған Шешендік өнер мектебі «Сөз маржан» үйірмесінің оқушыларына Жазушылар одағының атынан алғыс хаттар мен сый-сияпат табыс етілді.
Осы жоба аясында өзге де өңірлерге сапарға шығып, қаламгерлік қуаттарын қайрап, қанаттанып қайтқан бір топ әріптестерімізді сөзге тартқан едік.

---

Қойшығұл Жылқышиев, ақын:

– Бұл жоба мен білсем, Қазақстан Жазушылар Одағының тарихында бұрын-соңды болмаған тың бастама. Әдебиетке деген шынайы бетбұрыс. Әрине, неше түрлі мүшәйралар, конкурстар, фестивальдар арқылы да нақты тақырыпқа бой ұрып, әр әдебиетшінің өз қауқарын көрсетуіне мүмкіндік бар. Ал, мұндағы (жоба) жәйт, өлкеміздің тарихын арнайы та­қырып етіп, оны көркем тілмен өрнектеу және сонымен бір­ге әдебиеттің де өркендеуіне жол ашу.
Алматы – менің жастық шағым өткен, шығармашылы­ғым­ды дамытқан, шабыт берген, әлемдегі ең сұлу қала. Алматыға осы жоба бойынша қайта бір келгенімде оған өзгеше көзбен қарап қайран қалдым. Соған орай, ару қалам жайлы циклды өлеңдер жаздым.

---

Нұрдәулет Ақыш,
жазушы:

– «Әдеби Өлкетану­ды дамыту» жоба­сы бой­ын­ша, ақын Жұмаш Көк­бөрі, Ай­гүл Кемел­бае­ва үшеуміз Ақмола облысына ба­рып қайт­тық. Осы сапар бары­сын­да әр­қай­сымыз өзі­міз зерттейтін нысандар бойынша ма­териалдар, деректер іздедік. Жоба жос­па­ры­на сай, бір апта бойы сол жақта болып, ондағы мәдениет, руханият са­ла­сына, атап айтқанда, Мағжан Жұма­баев атындағы кітапханада жергілікті жұрт­шы­лықпен кез­десу өткіздік. Осыдан кейін, Көкшетау қала­лық архивін, мұрағат үйлерін араладық. Ақмоланың көркем таби­ғаты, ондағы ұлылар­дың ізі қалған өңірлер бізге айырықша шабыт сыйлады. Өңірлерді аралаумен қатар, жергілікті жұртшылықтың халқымыздың мәдениетіне, әдебиетіне деген ынтызар­лы­ғын көргендей болдық. «Рухани жаң­ғыру» бағдарламасы аясында ұйымдас­ты­рыл­ған бұл жобаның қаламгерлерге бе­ре­рі көп деген ойдамыз. Ұлтымызды, мә­де­н­ие­­тімізді терең тану үшін әрине осындай жақсы жобалардың жүзеге асуы қуанарлық іс.

---

Гүлзада Ниетқалиева, ақын:

– «Әдеби Өлкетануды дамыту» жобасы аясында, біз Алматы қаласында бол­дық. Түйгеніміз көп. Біріншіден, өзіміздің киелі жерлеріміздің көркем табиға­тына бұрыннан да ғашық едім, осы са­парымда бұл құштарлығым арта түс­ті, ұлан-ғайыр дала­ның ұшы-қиыры жоқ кеңдігіне тәнті болдым. Табиғат-ана­мыздың кереметіне куә болып, осынау сал сахараның арда перзенттері – қазақтардың ұрпағы екенімді сезінгенде көкірегімді мақтаныш кернеді. Екіншіден, киелі жерлерге тәу еттім. Тамғалыда болдым. Бір ға­жа­бы, осы жерде алғаш болғаныма қарамастан, бұрын­нан білетін жерге келгендей күй кештім. Менің ойым­ша, жоба Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында, «Киелі жерлер географиясы» жобасына орай қолға алынған. Мақсаты – Ұлы Даланың сарынын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу. Туған жердің қадіріне жету, тарихына оралу. Еліміздің көркем табиғаты, бізге зор шабыт берді. Есіктегі сақ қорға­нына барғаннан кейін, өзім бастап жазып жүрген, бірақ, аяқтай алмай жүрген дастаным бар еді «Тұмар ханым» деген, сол дастанға қайта оралып, аяқтадым. Сақтардың ізімен жүріп, сол заманға, дәуірге қайта орал­ғандай күй кештім. Көкбөрі-рух Ұлы Даламызды кезіп жүргендей. Осы бір киелі сезімнен ажырамауымыз керек-ақ.

---

Мағиза Құнапияқызы,
ақын:

– «Әдеби Өлкетануды дамыту» атты ауқымды жоба «Рухани жаңғыру» бағ­дарламасы аясында жүзеге асатын үлкен әде­би-мәдени шаралар­дың бірі. Бұл рес­пуб­ликалық жобаны жүзеге асыруға Қа­зақс­тан жазушылар одағының ұйыт­қы болуымен Атырау облысына барып, таяуда ғана 175 жылдығы аталып өткен аса көр­некті ақын, замана зарын толғаушы, «Қы­рым­ның қырық батыры», Қазтуған, Ма­хам­бет жырларын жеткізуші Мұрат Мөң­кеұлының шығармалары мен ақын туралы сақталған деректер, жазылған мақалалар негізінде поэма жазуды қолға алдым.
Біз осы сапар барысында, Атырау об­лыс­тық тарихи-өлкетану мұражайы,
Ғ.Сла­нов атындағы Атырау облыстық әм­бебап кітапханасы, Халел Досмұқамедов атындағы Атырау мемлекеттік универ­си­теті, Индер аудандық мәдениет үйі, Индер аудандық кітапхана, Индер аудандық мұ­ра­жайы, «Дендер газеті» қатарлы меке­ме­лер­де болып, онда сақталған Мұрат Мөң­ке­ұлына қатысты деректер мен ақын шы­ғармаларын жинақтап қайттым. Әрі Индер ауданына қарасты Жарсуат елді мекеніндегі ақын кесенесінде болдық. Ақын туралы өзге де мәліметтерді жинауға Бауыржан Омарұлы, Шахман Нағымұлы, Асантемір Қаршыға, Жеміс Тілепқалиева сынды азаматтар мен азаматшалар қол ұшын берді. Осы жоба барысында жос­пар­лаған Мұрат Мөңкеұлы туралы поэмам жазылу үстінде.

---

Бейбіт САРЫБАЙ,
жазушы:

– Әйгілі Әулие Ата жеріне, Жам­был об­лысына көрнекті әде­биет сын­шысы, ға­лым Құлбек Ерг­ө­бек, ақын, Мем­лекеттік «Дарын» жас­тар сыйлы­ғы­ның иегері, Қазақстан Жазу­шылар Одағының Алматы облыс­тық филиа­лы­ның директоры Ерлан Жүніс үшеу­міз барып қайттық.
Сапарымыздың алғашқы күнін көр­­некті жазушы, Қазақс­тан­ның еңбек сіңірген қай­рат­кері Несіпбек Дәу­тай­ұлымен кездесумен баста­дық. Сол өлкенің барын бағамдап, жоғын түген­деп, талайлы тағ­дырын тасқа басып, хатқа түсі­ріп жүрген Несіпбек Дәу­тай­ұлы­ның кеңесін тыңдап, біраз шар­уаларды ақыл­дастық. Не­сіп­бек ағамыз сол өлкенің қыс­қаша тарихымен та­ныс­ты­рып, қасиет қонып, құт дары­ған аймақтың аңызға бергісіз әңгімелерін айтып берді. Ұлтымыздың ұлы тұл­ға­ла­рына бесік болған қа­сиет­ті өлке тұ­нып тұрған та­рих. Сол тұнып тұрған та­­рих­­ты тану үшін аралайтын жерлері­міздің жоспарын жасадық. Сапары­мыз жемісті болды. Жамбыл облысы әкім­дігі ішкі саясат басқар­масының «Өңір­лік ком­муникациялар қызметі» КММ басшысы Смайлов Жандос Мейірбек­ұлының да көп көме­гі тиді. Сапардың сәтті болуына қол ұшын беріп, көмек­терін аямаған қызмет­керлердің бар­ша­­сына алғыс айтқым келеді. Алдағы уақытта осы сапардың нәтижесінде Әу­лиеата жері­нің тарихы мен оның бү­гіні жайындағы прозалық шығар­мам­ды (әңгімелер топтамасы) ұсы­натын боламын.

---

Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ, жазушы:

– Осы жоба бойын­ша біз киелі Кереку өңі­ріне бардық. Бұл өңір тарихи тұлғаларға өте бай өңір. Батыр да, би де, ақын да, әнші де, ғалым да, еліміздің ру­хани-мәдени, қоғамдық-эконо­ми­калық өміріне ерен еңбек сіңірген қайраткер тұлғалар да көптеп шыққан өңір. Бірақ та біз бірнеше кездесу бары­сында бұл тұлғалардың өмірі, шығар­ма­шылық жолы жан-жақты әрі тыңғы­лықты зерттелгеніне көз жеткіздік. Әрі осы өңірдің зиялы қауым өкілдері де оны растады. Сондықтан да мен Кеңес­тік кезеңде ел намысын, ұлт абыройын жоқтаймын деп тағдыры темір торға тәуелді болған Есенгелді Жұмановтың өмірі мен тәлейлі тағдыры туралы «ҚАПАСТАҒЫ ҚОЖАЙЫН» деген мини-роман жазуға бел будым.

Дайындаған Дүйсенәлі ӘЛІМАҚЫН