Әбіш Кекілбаев әлемі – поэти­калық күш-қуаты бө­лекше әлем!.. Одан та­мы­рын тым тереңнен тарт­­қан таным, телегей-теңіз білім, өзінің бай мұ­расын да сарқып ішкен, өңге жұрттыкін де түгескен түпнегіз бен өмірмен астаса өріл­ген шыншылдық менмұндалайды.

_____________________________________________________________________

Тақырып таңдаудағы талғамы, жанр­ға деген талап-тілегі, көркем мә­­­тінге, тілге деген іңкәрлігі ала­бө­тен алып Әбіштің экзистен­циа­листік сипаты басым шығарма­ла­рындағы тұтастық пен ішкі үй­­­лесім, мазмұн – пішін – идея – сюжет төрт­тағаны ерік­­сіз мойын бұрғы­зады. Универси­тет қабырғасында оқып жүр­генімізде-ақ Әбіш қала­мы­нан туған «Үркер», «Елең-алаң», «Шыңырау» мен «Аңыз­­­­дың ақы­рын» оқып, сыртынан ын­­тық ек. Қаламгер тү­сінігіндегі ке­сек­тік, оның ұғы­мын­дағы ұлылық жан тазалығына, сә­бидей пәк сезімге, қазаққа деген сүйіспеншілікке негіз­дел­ген-ді. Қаһарман психологиясын­дағы «қап-қараңғы» қалтарыс-бұлта­рыстарын ашуға деген құштарлық – жазушы шығармашылығының бас­ты мақсат-мұраты. Психо­лог­тар­дың тарлау ұғымға сыйдырған тұ­жы­рымын тарқата айтуды тағ­дыр жазуы, Жаратушы Жаппар Хақ­тың сыйы деп түсінген Әбіштің билеп-төстеуге көнбейтін Тәуелсіз ой мен рух күші ерек туынды­лары­нан кісінің жан сырын ізгі мұрат­тар жолындағы өрлеу сұлулығымен суреттейтін нәзік күйлі арна ая­сын­дағы ceзiм импульcін бай­қамау, әсте қиын. Автор кейіп­кер­ле­рінің тол­ға­нысымен тұтаса түс­кен ой ағыны, олардың көңіл күйіндегі тылсым өзгеріс, бақыт, ар­ман, жара­ты­лыс, жақсылық пен жамандық жө­­нін­дегі терең те­біреністері – су­реткерліктің ны­шаны. Біз көр­меген жердің тау-тасы, аң-құ­сы, жан-жан­уа­­ры, табиғаты, ар­қы­рап аққан асау өзені, сыл­­­дыраған суы ақ қағаз бетіне көш­кенде көпшіліктің сол жаққа аңсары ауатыны сөзсіз. Ұл­тының жабырқаған жанын, дәуір аязы тоңдырып үлгерген көңілін қаламы­мен ғана жылытуға бола­тын­дығын ерте түсініп, өнімді ең­бек еткен қа­зақ­тың аса көрнекті қаламгері Әбіш Кекілбаев қай та­қырыпқа барсын, мейлі, потен­циялын, интеллектін, көрген-түйгенін толық пайдалана­тынын аңғару қиын емес. Тегінде, сурет­кер прозасында поэзияға тән сы­пат: әуез, әуен, ырғақ пен кеңіс­тік­ті сезіну, сүйініш пен күйініш қат-қа­бат жүретін өмірлік құбы­лыстарды қам­ту, уақыт нышан­да­рын дәл беру бар. Сонысымен де, ол – Әбіш!
Биыл­ғы жы­лы ғалым әрі әдебиетші Ғари­фолла Әнес басқаратын «Арыс» бас­па­сынан жарық көрген «Әбіш Кекілбаев» атты энциклопедияның алғашқы томы – біріншіден, сапа­сымен, екін­шіден, мән-мағы­на­сымен, үшін­шіден, тар­лан­боз та­би­ғатын таны­тып, шығар­ма­шы­лығынан сыр шер­тер алуан-алуан мағлұмат­тар мол­ды­ғымен құнды жә­не жас­тарға жаназық деп білген дұ­рыс. Энци­клопедияның алдағы уақытта шығатын екінші (Өмірі мен ортасы), үшінші (Көрсет­кіштер) томдарының тақырыптық тереңдігі мен мазмұн сапасы оқырман талғамынан шығады деп үміттенеміз.
Әбіш әлеміндегі тұңғыш энци­к­ло­педия төңірегінде «Қазақ әде­бие­ті» газеті ұйымдастырған «Дөңгелек үстелді» назарларыңызға ұсынамыз.

_____________________________________________________________________

 

 

 

 

 

Сауытбек АБДРАХМАНОВ,
ҚР Парламенті мәжілісінің депутаты

«Неисчерпаемый»

«Әбіш Кекілбаев» экциклопе­дия­сы қолыма тиген сәтте баяғы­дағы бір жайлар ойыма орала кет­ті.
Университеттің бесінші кур­сында, 1974 жылдың күзінде Мем­ле­кеттік кино комитетіне жұмысқа ор­­наласқаным – өмірімдегі баға жет­­пес олжам. Комитет төрағасы Ка­мал Смайылов, комитеттің Бас ре­дакторы Қалтай Мұхамед­жанов, киностудияның Бас редакторы Әбіш Ке­кілбаев… Бұл есімдерге сыпаттама беру артық, әрине. Басқа қасиеттерін былай қойғанда, осы азаматтардың бір-бірін бағалауының өзі жатқан бір ғиб­рат, өнеге еді. Бір күні Қалағаң ка­бинетіне шақырды да, «Мына ши­майымды қарап шықшы, пікіріңді ай­тарсың» деді. «Шимайы» орысша екен. Шамамен 5-6 беттей. «Көк­тө­бе­дегі кездесу» бір елден кейін бір ел­де қойылып, ақыр аяғы мұхит асып, абырой тасып тұрған кез. Сол жақ­­та пьеса кітапша күйінде басы­ла­тын, Шыңғыс Айтматов пен Қал­тай Мұхамеджановтың авторлық өмір­баяндары алғысөз ретінде салынатын болып шешілген екен. Қалтай ағаның кезінде Мәскеудің атақты ГИТИС-ін бітіргенін біл­ге­німмен, орысша мақалаларын газет-журналдардан оқып жүргеніммен, Кино үйіндегі, Комитеттегі, кинос­ту­диядағы жиналыстарда жұртты күлкіге батыра сөйлеген сөздеріне талай құлақ түргеніммен, орыс тілін­де де өзінің қалтайы қалжыңын, қай­таланбас юморын бар сөлімен сақ­тап, соншалықты стилистік ше­берлік көрсететінін біле қоймайды екен­мін. Қатты риза болдым. Ойым­ды ақтарылып айттым да. «Керемет жа­зыпсыз» деп те жібердім. Сөзімді тыңдап отырды да, бір кезде былай деді: «Рақмет көңіліңе, шырағым. Өз шамамызды білетін жасқа келдік қой. Біз, енді, қанша дегенмен, қа­зақ­тың арасында қалатын қалам­гер­міз. Керемет деп мына Әбішті айту ке­рек. Он межконтинентальный писа­тель… «Межконтинентальная бал­листическая ракета» дегенді бі­лесің ғой?.. Әбіштің размахы сон­дай»… Сөйтті де Әбіш туралы кең құ­лашты әңгімені бастап кетті. «Меж­континентальный»…
«Әлемдік ауқымдағы жазушы» де­мей, «құрлықтардан асатын қа­лам­гер» демей, «межконтинен­таль­ный писатель» дегенінен, «кең құ­лаш­ты» демей, «размах» дегенінен бе екен, әйтеуір, Қалағамның сол сө­зі ерекше есімде қалып қойды. Оты­зында «Шыңырауды» шығарып, сөз танитын жұртты шалқасынан тү­сір­ген қаламгерге, Кинокомитетке әр келген сайын ұшан-теңіз эруди­ция­сы қайран қалдыратын ағаға құрметім бұрынғыдан да арта түсті.

Келесі, 1975 жылы тағы қызық бол­ды. Алматыға «Ақ кеменің» пре­мьерасына Шыңғыс Айтматов келе қалды. Сейдахмет Бердіқұловтың Аян Нысаналин арқылы айтып жі­берген өтініші бойынша, Қалағаң­ның көмегімен әлемге әйгілі жазу­шы­дан сұхбат алудың (ол «Лениншіл жаста» «Қайткенде адам қалады адам болып» деген атпен көлемді күй­де жарияланды) сәті түсті. Әң­гіменің аяқ жағына қарай, кино жә­не жазушы деген негізгі тақы­рыптағы сұрақтарымды қойып бол­ған соң, бойым үйреніңкіреп, сұх­бат­қа қатыстырылмайтын жайларға да ауысқым келді. «Аға, біздің әде­бие­тімізді оқып отырасыз ба? Кім­дерді бөліп атай аласыз?» деп қал­дым. «Көп қой. Бөліп атап жатқаным қалай шығады? Оның үстіне проза мен киноның байланысы, экра­низация мәселелері туралы ғана сөйлесетін болып едік қой», деді құ­­лық­сыздау күйде. «Айып етпеңіз, мы­салы, Әбіш Кекілбаев туралы пі­кі­ріңізді білейін деп едім», дедім бас жоқ, көз жоқ. Студент кезім ғой, мы­сы да басып барады. Сондағы Шы­­­­қаңның аузынан ә дегенде шық­қан сөз мені тіксінтіп тастады. «Ой, оны айтпа», деді… Сол сәтте маған кел­гені «Аралары нашар екен ғой, қап, бекер сұраппын» деген ой бол­ды. Есімді жиғанша Шыңғыс аға та­ғы айтып қалды: «Оны қой» деп… Әп-сәтте түсіп кеткен еңсемді көте­ріп, жүзіне қарасам… жазушы жы­миың­­қырап тұр екен. Бір кезде ба­рып, «Он неисчерпаемый» деді… Біл­­­­генде де тіпті жақсы біледі екен. Әбіш­­тің таусылып бітпейтін, теле­гей-теңіз білімін бөлекше бағалайды екен. «Неисчерпаемый»…
Ана жылғы Әбіш ағамның ме­рей­­жасына орайластырып, «Егемен Қа­зақстанда» жыл бойы мақалалар бер­дік де отырдық, бердік де отыр­дық. Біреуін біз жазғанбыз. «Сардар. Ділмар. Елдар» деп аталған сол ма­қа­ланың аяқ жағын ала: «Әбіш Ке­кіл­баевтың жетпіс жылдығы – қа­зақ әдебиетінің, қазақ мәдениетінің, қазақ қоғамдық ойының ғана емес, жалпы қазақ рухының жеткен бір бе­лесі ретінде байыпталатын, ба­жай­ланатын дата. Оны жазушының, саясаткердің, қайраткердің он жыл сайын оралып отыратын кезекті мерейтойы деп қана қарау жетімсіз. Біз Кекілбаевты әлі толық танып-бі­ліп болған жоқпыз. Мұның өзі сон­шалықты орасан олқылыққа жат­пайды. Бұл тұрпаттағы тұлғаларды замандастарының толық танып-біліп үлгеруі қисынға келе қоймай­ды. Кекілбаев сынды суреткерлердің, Кекілбаев сынды ойшылдардың қатпар-қыртыстары айналасы бір ғасырдың о жақ, бұ жағында қо­парыла қалуы қиын болса керек. Демек, Әбіш Кекілбаев туынды­ла­ры­ның әсемдік әлемін ашу, фило­со­фиялық тереңдігін таныту жөнінде ұлттық көркем ойымыздың алдында талай міндет тұр» деген екенбіз.
Сол міндет орындала бастапты. «Арыс» қоры (баспасы) классик жазу­шы, Қазақстанның Еңбек Ері Әбіш Кекілбайұлының 80 жылдық торқалы тойына бағышталған «ӘБІШ ӘЛЕМІ / МИР АБИША» жобасын жүзеге асыруда» деген әдеп­кі әдепті сөзбен өріліп, 800 бет­тен барып бір-ақ қайырылған, осы заманғы баспа мәдениетінің ең биік талаптарына да сай келетіндей етіп, қыздың жиған жүгіндей жасалған бұл фолиант – «Әбіш Кекілбаев» эн­циклопедиясының жазушының шығармашылығына арналған бірін­ші томы. Екінші том «Өмірі мен ор­­­тасы», үшінші том «Көрсеткіштер» деп аталады. Бұйыртса, жазушының келер жылғы торқалы тойына дейін олар да қолымызға тиіп қалуға тиіс. Көпсінбейік. Қуанайық. Мақтай отырып мақтанайық.

Әбіш Кекілбаев – біздің бүгінгі мы­на әлемге үшінші мыңжылд­ық­тың басындағы қазақ осындай деп алға тарта алатын аз адамымыздың бірі. Қаламгердің қазіргі қазақ қо­ға­мындағы алар орнын оның жазушы­лығымен де, тарихшылығымен де, ойшылдығымен де, саясаткерлігімен де, қайраткерлігімен де толық жет­кізіп айта алмаймыз. Қалағаңның «меж­континентальный» деуінің де, Шың­ғыс Айтматовтың «неисчер­пае­мый» деуінің де мәнісін мына эн­циклопедияны қарап шыққан адам­ның әрқайсысы-ақ бірден ұға ала­ды. Әбіш Кекілбаев туындылары жалпыадамзаттық мәселелерді әлемдік өреде қарастыратындығымен, ой тереңдігінің, көркемдік кестенің, тіл өрнегінің классикалық үлгісін көрсетуімен, қай жанрға салғанда да өрен жүйрік шығатындығымен, әрі көп, әрі дөп жазуға болатындығын дәлелдеуімен тәнті етеді. Бір ғана «Мақалалар» тарауы­ның өзінде Әбекеңнің 600 туындысы сөз етіледі. «Тарихи-танымдық туын­­­дылар», «Сапарнамалар» деген та­раулар өзінше бөлек тұр. Өлең­дерді, әңгімелерді, хикаяттарды, ро­мандарды, драматургияны, ау­дармаларды айтпай-ақ қоялық. Бір бойында жазушының, ақынның, драматургтің, аудармашының, сая­саттанушының, тарихшының, мә­дениеттанушының, өне­р­тану­шы­ның, әлеуметтанушының, пуб­лицистің, журналистің, шешеннің таланты тамаша тоғысқан, соның бәр-бәрін философтың, далалық даныш­пан­дықтың қайнарынан суарған Әбіш Кекілбаев шын мәнінде феномен құбылысқа жататыны қазірдің өзін­де талас тудырмайды. Әбіштің ха­лық­тың рухына еткен еңбегі – дау­сыз ұлы еңбек.
Кекілбаев кеңістігіндегі аса бай мұра руханият ауқымына да сый­майды. Әбіштің дара ақылы бізге өтпелі кезеңде көп көмектескенін, Әбіштің сара сөзі алабұртқан халық­тың санасын сабасына түсіруге сеп­тескенін біз ешқашан ұмытпауға тиіс­піз. «Мұндай тұлға туа алмасақ – кім болдық? Туғаннан соң қуан­басақ – кім болдық? Абай атам арма­нындай Әбіш бұл, Әуезовтің жалға­сын­дай ұл көрдік» деп Ұлықбек айтқандай, Әбіштей перзентімізге қуанбасақ кім болдық деп уайым шеккен күндеріміз де бастан өткенін несіне жасырайық. Шүкір, уақыт деген бірте-бірте бәрін орын-орны­на қояды екен. Ұлы Абайды арманда қалдырып кеткен Әбдірахман-Әбіш жарты ғасырдай уақыттан кейін қазақ даласының басқа бір қиырын­да, Маңғыстаудың төрінде қайта ту­ған­дай болғанын, ұлы Әуезовтің жалғасындай, бәрімізді байыта ту­ған­дай болғанын қазірдің өзінде ұғы­нып үлгергендейміз.
Ел болу осындай шаруалардан та­нылады. Халықпыз ғой, шіркін. Ха­лық болғанда да асылдарын «Өлі-ті­рісінде артына жаман сөз ілес­тір­меген, тумысында гуманист жазу­шы, энциклопедиялық білімге ие ғұ­лама, аузы дуалы шешен би, ұлт жа­нының білгірі, кең пейілді, жұм­сақ жүректі жан тұлғасы уақыт өткен сайын өркештене, зорая түсеріне, кемел Қазақстанның келер буын­дары­ның да арқа тірер рухани сүйе­ніші болып қала береріне кәміл се­не­міз» деп ардақтай алатын ха­лық­пыз ғой. Халықтық қалпымызға қайта ора­лып қалыппыз ғой. Шынында да рухани жаңғыра бастаппыз ғой. «Әбіш Кекілбаев» энциклопедиясы – Елбасы бастап, елі қостап, қазір кең құлашпен қолға алынып жатқан «Рухани жаңғыру» бағдарламасына қо­сылған қомақты үлес. Бұл ең­бек біздің қоғамдық ойымыздың жаңа заман биігіне көтеріліп, жаһан­дану көшіне қосылып үлгергенін ке­мел түрде, келісті көрсетеді. Бұл ең­бек біздің өз қадірімізге жететін, шын ғажайыптарымызды ұлттық мақ­таныш тұта білетін ел екенімізді та­маша танытады. Құтты болсын ай­тамыз.

_____________________________________________________________________

 

 

 

 

 

Сейіт ҚАСҚАБАСОВ,
әдебиеттанушы, ҰҒА академигі

ӘБІШ ӘЛЕМІНІҢ АЙНАСЫ

Жуырда менің қолыма «Әбіш Кекілбаев. Шығармашылығы. Энциклопедия. Бірінші том» деп аталған өте қомақты кітап тиді. «Арыс» баспасы шығарыпты биыл. Көлемі – 800-бет. Өте жақсы әрленген, өрнектелген. Қағазы да, әріптері де әдемі, бояулары қанық.
Кітапты сырттай тамашалап, әрі-бері қарадым да ішіне үңілдім. Оқи бастадым. Оқуға өте жеңіл екен. Басынан аяғына дейін қызыға да, таңдана да оқып шықтым. Қызыққаным – Әбіштің шығармаларын қанша білдім дегенмен, жете білмейтін жәйттер аз емес екен, әсіресе, оның шығармалары туралы жазылған мақалаларды біле бермейді екем, сондай-ақ, Әбіштің өзінің жазған эсселері мен баяндамаларын, сөздерін есіме қайта түсірдім. Таңданғаным – бұл энциклопедия бұрынғылардан басқаша жасалыпты. Бұрынғы энциклопедиялар (универсалдысы да, тұлғалысы да) мәліметтерді алфавит бойынша беретін. Ал мұнда мүлде жаңа әдіс қолданылған. Үш том деп жоспарланған бұл еңбектің бірінші томы тек Әбіштің шығармашылығына арналған. Әбіштің шығармалары жанрлар бойынша топталып беріліпті: Поэзия, Проза (оның ішкі жанрлары әңгімелер, хикаяттар, романдарға бөлінген), Драматаругия, Аудармалар, тарихи-танымдық туындылар, сараптамалар, мақалалар.

Бұл энциклопедияның үлкен бір жаңалығы – әр шығарма туралы толық мәлімет беруі. Әсіресе, поэзиялық туындыларды оқырманға жан-жақты таныстыруы: туынды қай жылы жазылды (немесе аударылды), қашан тұңғыш рет жарияланды және қанша рет қайта басылды. Бұл аз десеңіз – әр туындының ең сөлді, мәнді жерлерін, шумақтарын келтіріп, оларға ұтымды сипаттама берілді. Ал прозалық шығармалар сөз болғанда әр шығармаға кім қандай мақала жазды, қалай бағалады. Тіпті, ол мақалалардың қысқаша мазмұндары беріледі, мақала авторлары жөнінде мағлұмат айтылады. Сондай-ақ, ғалымдардың зерттеу еңбек­терінде Әбіштің қай шығармасы жайында қандай пікір айтылғанына дейін дерек қамтылған. Мәселен, энци­клопедияның 243-бетінде мынадай ақпар бар: «Әбіш Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романы мен «Үркер», «Елең-алаң» роман-эпопея
Р.Бердібаев, Ш.Елеукенов, С.Әшімбаев, Г.Бельгер,
Р.Нұрғали, М.Ысқақбай,
Н.Оразалин, Ж.Дәдебаев,
С.Жұмабеков, Р.Отарбаев, Н.Ақыш, т.б. қазақ әдебиетінің үлкен табысы деп бағалады. Міне, жас зерттеушіге Әбіштің ең үздік шығармалары туралы жазған авторлардың тізімі – дайын тұрған библиография.
Ал бұл энциклопедиядан менің ашқан үлкен жаңалығым – Әбіштің ақындығы. Ол жас шағында өлең жазған деп еститінмін. «Е, жас шағында қазақтың бәрі – ақын ғой, есейгенде оны қойған шығар», – деп ойлайтынмын. Сөйтсем, Әбіш мұндаға дейін өлең жазыпты. Бұрынғысы да, кейінгісі де – әдемі поэзия! Тақырыбы алуан түрлі: жастыққа тән махаббат сезімі, табиғаттың әркездегі көрінісі; қоғамның қайшылықтары, адамның жеке басының тағдыр-талайы, қуанышы мен өкініші, ләззаты мен өксігі, реніші, достық пен сатқындық, адалдық пен арамдық, қызғаныш, күншілдік, т.б. Негізінен, Әбіш лирик, философ, әрі реалист. Мұнда осы энциклопедияда берілген өлең үзінділерінен-ақ айқын бақылауға болады.
Біздің ұрпақ – әкелері сұрапыл соғыста мерт болған боздақтардың балалары едік. Бұл жағынан Әбіш екеуіміз тағдырласпыз. Сондықтан оның қиыншылығы қисапсыз балалық шақ туралы жазған өлеңдерін толқымай оқу мүмкін емес.
Міне, осының бәрін бұдан да көп нәрсені осы Әбішке арналған энциклопедиядан көріп-біліп алуға болады. Өйткені, бұл энциклопедия – жаңа үлгідегі энциклопедия.

_____________________________________________________________________

 

 

 

 

Дихан ҚАМЗАБЕКҰЛЫ,
ф.ғ.д., Л.Н.Гумилев атындағы
ЕҰУ проректоры

ӘБІШ КЕКІЛБАЙҰЛЫ ЖӘНЕ ЕУРАЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ

Біз тақырыпты осылай қоюды жөн көрдік. Мұның екі себебі бар. Біріншіден, жазушы, қайраткер Әбіш Кекілбайұлы шығармашылығына жоғары мектептің көзімен де бір қараған дұрыс секілді. Екіншіден, Астана мен Еуразия университетін бөліп қарай алмайтынымыз секілді, тірісіндегі елдік ұстанымын былай қойғанда, қасиетті сүйегімен де Елордаға «аруақ қондырып, нар шөктіріп» тұрған тұлғаны қаланың жаңарған кезеңімен байланыста қарауға пейілдіміз. Ұлт университеті үшін Әбіш Кекілбайұлы – мақсатқа жету үшін аянбай тер төгудің, шығармашылық пен мемлекеттік қызметті қатар алып жүру үшін жастай ізденудің, ана тіліміздің інжу-маржанын қалам қуатымен ғана емес, шешендікпен, ділмарлықпен мәшһүр етудің, қазақ ауданында қалмай, әлем көкжиегіне әлуетпен абыройлы көтерілудің рәмізі. Қазақта: «Оқымаған – бір бала, оқыған – екі бала» деген сөз бар. Мектепте жүріп-ақ мұғалімдері мен Маңғыстаудың мыңжылдық қатпарын зерттеген геологтарды білімімен таңғалдырған Әбекең студент кезінде неше жігітке айналғанын шамалауға болады. Мұны тереңірек білемін деген жас Мұхтар Мағауиннің «Әбіш екеуміз» атты естелігін оқысын. Ұлт зиялылығының екінші тынысы – өртең боп шыққан «алпысыншы жылғылардың» білім мектебі мен өмір мектебі сонда тұнып тұр. ХХІ ғасырдың дүдәмал шағында отырып, Әбіш Кекілбайұлымен курстас, сабақтас болуды армандайсың. Құрығанда КазГУ филфагының әдеби үйірмесі өтетін аудиторияның ең соңғы партасына, немесе талай шындықты көрген ескі терезенің тақтайшасына отырып, сезім мен арманның, адалдық пен намыстың бір ұшқынын бойыңа сіңіргің келеді…

«Адамдар әділ болса – өмір әрқашан әділ» деп жазыпты Әбекең. Осы сөз, осы ұстаным қаламгер-қайраткердің бар болмысын ашатындай көрінеді. Енді, бір жазбасында ол былай дейді: «Ұрпақтың ұрпаққа қалдырар ең асыл мұрасы – өзі бастан кешкендерден түйген азды-көпті рухани тәжірибесі. Одан қол үзген қауым – келешегінен қол үзген қауым». Рухани тәжірибе не екенін «Қазақ әдебиеті» оқырманына түсіндіріп жатқан артық болар. «Әдебиеттің міндеті – сергелдең жүректі басу, бейқам жүректі ояту» деген афоризмге бергісіз сөзін әдеби-рухани-мәдени басылымдардың маңдайына жазып қойған орынды шығар. Жалпы, Астананың жаңарған тарихы тым ұзақ болмаса да, оның әр биік орнында Әбіш Кекілбайұлының ізі сайрап тұр. Әу баста Елорданы көшіру туралы Елбасы Н.Ә.Назарбаев Парламентте идея көтергенде, Алаш тілімен айтқанда, топ басшысы (спикер, модератор) ретінде осы қайраткер пәтуа айтқанын ұмытпалық. Астанада ол кісі талай лауазымды қызмет атқарды. Қай жерде, қай мінберде болсын ұлт абыройын, ұлт намысын, ұлт сөзін көтергені – көз алдымызда. Қуанышта да, қайғыда да… Әбекеңнің кең құшағы, кең жүрегі танысты да, бейтанысты да елжірете алды. Ақселеу Сейдімбек қапияда қайтқанда, Еуразия университеті бас ғимаратының алдында қандай терең сөздер айтып еді десеңізші?!. Мұны «ұлт жоқтауы» десек, қателеспейміз. 2009 жылы біздің университетте жазушының 70 жылдығына арналған ғылыми конференция өтті. Жиынды және оның жинағын алдын-ала үйлестіру бізге жүктелді. Шет мемлекеттерден ғалымдар келді. Әбекеңнің ақ жүректігі сонша, сол күні баяндама жасағандардың қолын сүйіп, маңдайына басты. Шынын айтайық, біз мұндайды Түркия азаматтарынан көруші едік. Бірақ, дана қаламгердің ілтипаты шынайы екені байқалып тұрды. Ә.Кекілбайұлын Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетімен байланыстыратын уақиғалар өте көп. Жазушы 2001 жылы «Күлтегін» ескерткішінің көшірмесі әкелінетін шараға қатысты, университеттің Президент аудиториясында өткен мемлекеттік және халықаралық жиындарда сөз сөйледі. Жоғарыда айтылған мерейтойда ол кісіге университетіміздің «Құрметті профессоры» атағы берілді. 2016 жылдың 26 қарашасында ЕҰУ-да «Әбіш Кекілбайұлы аудиториясы» ашылды. Аудитория – күніне жүздеген білім алушы келіп, дәріс тыңдайтын алаң. Әрине, сабақ тек жазушы шығармашылығына қатысты емес, гуманитарияның сан саласы бойынша. Біз танымал суретші, дизайнер Тілеужан Батановпен бірлесе отырып, стендтің әрбіріне жазушы шығармасының атын қойып («Алтын шуақ», «Бір шөкім бұлт», «Бәйгеторы», «Дәуірмен бетпе-бет», «Азаттықтың ақ таңы», «Құс қанаты», «Заманмен сұхбат», «Сыр десте», «Үркер», «Шандоз»), оның мазмұнын өмір белестерін айқындайтын фотолармен, деректермен толықтырдық. Ашық қабырғаларға Маңғыстау өңіріне қатысты көркем бейнелермен өрнектедік. Жұбайы – Клара апайдың рұқсатымен негізгі құжаттарының көшірмесін алдыртып, экспозиция жүйесімен ұсындық. Әбіш ағам оқу орнымызға келгенде: «Қаламгер еңбегінің өлшемі – адам жүрегіне қаншалықты жақындай алғанында», – деп еді. Елдің кешегі, бүгінгі құрметіне қарап, өзі де осы өлшемнің толық үдесінен шықты деп нық сеніммен айта аламыз.

Әзірлеген Әлібек БАЙБОЛ.