Лондонда өткен театр фестивалі
20.10.2017
1948
1

ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Дулат Исабековтің 75 жасқа толған мерейтойы қарсаңында Лондон қаласында (Ұлыбритания)  2017 жылдың 1-7 қазан аралығында «Қазақ өнерінің фестивалі» атты апталығы Қазақстан Республикасының Мәдениет және Спорт министрлігі мен «Самрұқ-Қазына» TRUST қолдауымен сәтті өтті.

Бұған дейін де Лондон қаласында Д.Исабековтің шығармашылығына арналған өнер фестивалі 2014 жылы үлкен деңгейде өткізілгені баршаға мәлім. Ол кезде драматургтің «Өкпек жолаушы»  пьесасы  ағылшын тілінде қойылып, Кембридж университе­тін­де «Гауһар тас» атты әңгімелер жина­ғының тұсауы кесілген еді.  Ал, 2015 жылы «Біз соғысты көрген жоқ­пыз» атты кітабы  ағылшын тілінде жарық көрді.   Сол жылы  Қызылорда қаласының Н.Бекежанов атындағы қазақ драма театрының ұжымы «Өкпек жолаушы»  спектаклімен өнер көрсетіп қайтқан болатын.

Биылғы жылғы іс-шара Елбасы­ның «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында көтеріл­ген қазақ өнері мен мәдениетін, әдебиетін шетелдерге  насихаттау мә­селесімен тығыз байланысып, Қазақстан Республикасының Мә­де­ниет және Спорт министрі Арыс­тан­бек Мұхамедиұлының тікелей ұйым­дастыруымен жүзеге асырылды. Рес­публикамыздың екі бірдей үлкен ұжымы М.Әуезов атындағы ака­де­мия­лық драма театры мен Корей академиялық музыкалық комедия театры әлемге әйгілі Ұлыбритания астанасы Лондонға баруға көктемнен бастап қызу даярланды.

Ұлыбританиядағы Қазақстан елшісі Ерлан Ыдырысов фестиваль­дің ашылуына арнайы келіп, отан­дас­тарына  сәттілік тіледі. Британ-Қазақ қоғамының төрағасы Руперт Гудман да қазақстандық өнерпаздар­дың Лондон қаласында басталған өнер күндерінің табысты өтуіне  тілек білдірді.

Фестивальді М.Әуезов атындағы академиялық драма театры  Е.Обаев­тың режиссурасымен қойылған «Жау­жүрек» спектаклімен ашты. Зама­науи спектакльдерді қоюға арналған Лондон театрларының көпшілігінің сахнасы шағын болып келеді. (Лондондағы үлкен сахнасы бар театрларда тек қана мюзикльдер қойылады). Ол сахнада небәрі жиырма шақты актердің ойнауына  мүмкіндік бар. Ал,  М.Әуезов атын­дағы академиялық драма театрының «Жаужүрек» спектаклі үлкен сахнада ойналатын кең тынысты қойылым. Кішкентай сахнада бір күн бойы репетиция жасаған театр актерлері Е.Обаевтың мол тәжірибесінің ар­қа­сында тығырықтан шығудың барлық амалын қарастырып, спек­такль басталғанға дейін тыным тап­қан жоқ. Драмада  патшалық  Ресей империясының Қазақ елін біртіндеп отарлау үрдісі, яғни алып империя мен өз жерінде қысым көре бастаған  қазақтың кереғар қарым-қатынасы, қайшылықты іс-әрекеттеріндегі тартыстары  Балуан Шолақ бейнесі арқылы берілген. Бұл рөлде ойнаған Е.Біләл Балуанның шығармашылық қырымен  қатар, елі мен жерінің азаттығы үшін ешнәрседен қаймық­пайтын күрескерлік қасиетін ашып көрсетті. Сонымен бірге қазақ да­ласында үстемдік етіп отырған
С.Троиц­кий рөліндегі  Д.Ақмол­да­ның ойыны да ерекше есте қалды. Актер ойынында талай қулық-сұмдықты басынан өткізген, айнала­сына асқан сақтықпен қарайтын айлалы адамның  мінезі жан-жақты ашылды. Спектакльде ойнаған ак­терлердің барлығы да Паң Нұр­ма­ғам­бет – А.Бектемір, Әкесі – О.Қый­қымов, Жаршы – Б.Тұрыс, Долгоносов – А.Сатыпалды, Қалам­пыр – Ш.Асқарова, Балқаш – Г.Шыңғысова, Елизавета – А.Саты­бал­­­диева, Екатерина – Н.Қа­ра­­балина, Татьяна – С.Бакаева, Ақылбай – Ж.Толғанбай, Сүтемген – А.Шаяхметов, т.б. өз рөлдеріне терең бойлап жарасымды актерлік ансамбль түзді. Ғалия қыз айтатын «ГауҺартас», Балуан шырқайтын «Қараторғай» әндері спектакльдің  лирикалық бояуын қалыңдатып, сұлулыққа толы көркем пафосқа бө­леді. Үлкен сахнада спектакль де­корация­сы әр көрініс  сайын өзгеріп отырса, бұл жолы барлық оқиға бір ғана декорацияда қойылды. Осындай қиындықтардың болғанына қара­мас­тан, спектакльдегі Балуанның тәуелсіздік жолындағы күресі мен азаттық үшін арпалысы  ерекше толқытты. Өзге ел көрермендері қа­з­ақ тілінің әуезділігіне, актер­ле­рі­міз­дің әдемілігіне, шынайы ойын­да­рына, пластикалық икем­ділік­те­ріне, ұлттық үлгіде тігіл­ген костюмдеріне, олар шырқаған әсем әнге ерекше ықыласпен қол соқты.

Фестиваль аясында Д.Исабеков­тің ағылшын тілінде «Аққу-Жібек» атты пьесалар жинағы мен электрон­ды нұсқадағы «Әңгімелер жина­ғы­ның» тұсауы Лондонның Лордтар палатасында кесілді. Әдебиет пен өнер қайраткерлері бас қосқан бұл жиында алғашқы сөз алған Лорд Уриглесорс  әдеби байланыстардың маңызына тоқталып, Д.Исабековтің ағылшын тіліне аударылған  шығар­ма­ларының оқырмандар жүрегінен орын алатынына шүбә келтірмеді. Бұл кеште жазушының әңгімелері мен пьесаларынан ағылшын тілінде үзінділер оқылды. Д.Исабековтің баяндамасы тыңдаушыларды зор әсерге бөледі. Жазушының  шығар­ма­шылығы жайында әдебиет зерт­теу­шісі Сара Коплейдің мазмұн­ды баяндамасынан кейін лорд Иванс пен Р.Самэлус жаңадан тұсауы кесіл­ген  кітап туралы пікірлерін ортаға сал­ды.

Фестивальдің келесі күні Корей академиялық музыкалық комедия театры Д.Исабековтің «Актриса» пьесасын көрсетті. Басты рөлде ой­на­ған орындаушы А.Пяк өз кейіп­керінің жан дүниесіне терең бойлап, актерлік шеберлігімен тәнті етті. Режиссер Е.Ким бұл драмаға жаңаша оқылым жасаған екен. Пьесада өнерге бар жан-жүрегімен берілген  театр актрисасы Айгүл Асанова  жеке өмірінде жолы болмай көп қиындықтарды басынан өткізеді. Ал, бұл спектакльде  асқан дарыны­мен, еңбексүйгіштігімен өнердің биік шыңдарын бағындырған Айгүл – А.Пяк өзінің жарымен ұрсысып қалғаннан кейін диванға жатып ұйықтап кетеді. Оның өмірінде болған оқиғалардың барлығы да алғашқы жары Ерленнен (Р.Цой)  ажырасуы, одан соң  Самат режис­сер­ге (А.Махпиров) тұрмысқа шығуы, өзіне бұрын ғашық болған қазіргі Коммерсант жігіттің (С.Ким) табалауы, өнеріне жастайынан тәнті болған  жас жігіттің (Б.Югай) гүл әкеліп, сөз салуы  түсінде баяндала­ды. Осы сахналарда  өнер мен отбасы тізгінін қатар ұстаған қазақ әйелінің қайсарлығын, оның өнерге деген тазалығын, өміріндегі қиындықтар­мен күресе білген талант иесінің тағдырын А.Пяк шынайы бейнеледі. Қойылымда «Балқадиша» әні лейт­мотив етіп алынып, орайымен пайда­ланылған. Би сахналары да спектакльдің көркемдік келбетін аша түскен. Әсіресе, актрисаның буырқанған сезім шарпылыстары мен нәзік толғаныстарын  бимен беретін тұстары әдемі әсерге бөлейді. Спектакль соңында ұйқысынан оянғанда жары қайта оралып, шешіп кеткен сақинасын саусағына тағады. Өте қарапайым шешім болса да, қазақ әйелі үшін отбасының ын­ты­ма­ғын сақтау, шаңырағын шайқалт­пау алғашқы орында екенін режиссер жеткізе алған. Ең бастысы бұл спек­та­кльде актриса тағдыры арқылы қа­зіргі замандағы  «суреткер мен қоғам» мәселесі көрсетілген. Ұлт­-
а­ралық келісім мен  береке-бірліктің ұйытқысы болып отырған Қазақстан Республикасында осындай ұлт театрларының жеке шаңырағы кө­рер­менге  ерекше әсер қалдырды.

«Bridewell» театрында «Аққу-Жібек» спектаклінің ағылшын тілін­дегі премьерасы 4-6 қазан күндері болды. Театр ұжымының әртүрлі ұлт өкілдерінен құралғаны бағдарлама­дан бірден байқалды.   Аққу-Жібекті – Ранхи Ю (корей), Төлеген – Си­мон Штахе (неміс), Бекежан – Хосе Гардиа (испан), Нөкер І–Джеймс Арон (ағылшын), Нөкер ІІ – Ник Майерс (ағылшын). Осындай бір­неше ұлттан құралған актерлерге қазақ халқының ерекшелігін, дү­ние­танымын, салт-дәстүрін түсінудің оңайға түспегені алғашқы сахнадан бастап-ақ білінді. Ертегінің түпкі идеясын жеткізу мақсатында  режис­серлер  Х.Гардиа мен А.Маньковскі виртуалды тәсілді пайдаланып, құммен жасалатын суреттер арқылы пьеса мазмұнын баяндауға тырысқан. Қобыздың әуенімен қалықтап ұшқан аққулардың Бекежан бастаған нө­кер­лердің жебесінен қанаттары сынып, мерт болғаны суретпен беріледі. Спектакль соңында Төлеген мен Жібектің – аққуға, Бекежан мен нөкерлердің – қарғаға айналуы  актерлердің пластикасымен және сахна төріне ілінген экрандағы су­рет­термен бірігіп тұтасады. Сөйтіп,  Д.Исабековтің тағы да бір пьеса­сының ағылшын тілінде тұсауы кесіліп, театр репертуарынан орын алғаны мәртебемізді көтере түсті.

Іс-шараның соңғы күні  Д.Иса­беков әдебиет сыншыларымен,  жергілікті журналистермен, баспасөз қызметкерлерімен дөңгелек үстел өткізді. Бұл бас қосуда жазушы өзінің жеке шығармашылығына қатысты және жалпы әлемдік әде­биет­тің өзекті мәселелеріне байла­нысты қойылған сауалдардың барлығына   жауап берді.  Сөз басын­да драматургия мен театр өнерінің отаны саналатын ұлы Шекспир елінің сахнасында пьесасының қойы­лып,  ағылшын тіліндегі кіта­бының  шығуын тәуелсіздіктің же­місі екенін  атап көрсетті.

Ал,  Қазақстаннан барған өнер шеберлерінің алған әсерлерін тілмен айтып жеткізу мүмкін емес. Ежелден-ақ мәдениет пен өнердің құтты мекеніне айналған Ұлыбритания елінің атақты драматургтері К.Мар­ло, В.Шекспир, Б.Джонсон, У.Уи­чер­­ли, Д.Фаркер, Д.Лилло, Дж.Г.Байрон, Б.Шоу сынды, т.б. алып­тардың отанында болу кімді болса да ғажап сезімге жетелері сөзсіз.  Әсіресе, Шекспирдің «Гло­бус» (1599) театрын қайта қалпына келтіріп, дүниежүзінен ағылып жатқан туристердің іздеп баратын мәдени орындарының бірі етіп көр­кейтіп, мемлекет қазынасына пайда келтіріп отырғанын көрген кезде үйренеріміз көп екенін жадымызға түйдік.

Талай ғасырды тарих қойнауына тоғытқан атақты «Друри-Лейн», «Ковент-Гарден», «Лицеум» т.б. театр­лардың әлі күнге дейін жұмыс жасап тұруы қайран қалдырады. Ал, дәл қазіргі кезде Лондон театрларына бара салып билет алып, кіріп кету мүмкін емес. Мысалы, атақты «Лицеум» театрындағы «Арыстан патша»  мен «HER MAJESTRY S` THEATRE» («Патшайым театры») репертуарында бірнеше жылдардан бері аншлагпен қойылып жатқан «Операның елесі»  мюзикліне билет­ті бір ай бұрын алуға тура келді. Бұл спектакльдердегі сахна механи­ка­лары, компьютермен басқарыла­тын жарық беру, қуатты дыбыс күшейт­кіш техникалары мен сахна еденінің неше түрлі қалыпқа түсуі, декора­ция­лардың көз ілеспес жылдамдық­пен ауысуы, актерлердің оркестр сүйемелдеуімен жанды дауыспен ән салып, кез келген күрделі пластика­лық әрекеттерді еркін орындай беретін шеберліктері ғасырлар бойы қалыптасқан театрлық мектептің мықтылығын танытады. Осындай дүниежүзілік мәдениеттің жауһар үлгілерін өз көздерімен көрген актерлеріміз асқан серпіліспен, ереше бір тың күшпен елге оралды.

Иә, қашанда әдеби-мәдени байла­ныстар ел мен елді жақындас­тыратын алтын көпір.   Елбасымыз еліміздің сан ғасырлық дәстүрін, ата-баба салтын, әдебиеті мен өнерін өзінің бар болмысын сақтай отырып, мәңгілік ел болудың нақты жолдарын көрсетіп берді. Олай болса, Д.Исабе­ковтен басталған игі бастаманың болашақта жалғасын табары сөзсіз.

 Бақыт Нұрпейіс, Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясының «Өнертану» факультетінің деканы, өнертану докторы, профессор.

ПІКІРЛЕР1
Аноним 23.12.2019 | 20:50

Ағылшынша

ПІКІР ҚОСУ

Ваш адрес email не будет опубликован.

Пікір