Алақандай мақаланың қағазға түсердегі азабын қараңыз! Алпысбай Шымырбаев, Алпаң… Иә, кіммен бірге кім оқымай жатыр, ашқұрсақтау студенттік дәуірдің ащы-тұщысын кім-кіммен бірге татпай жатыр. 

Мұның бәрін тізе берсеңіз, бірінен соң бірі жалғасын та­уып, тізбектеле беретін – «түске кірер қызық дәурен». Бәлкім, сол кезде оның «қызық дәурен» болғандығына кімнің таласы бар дейсіз, ал қазір өткен шақты қаншалықты сағынышпен еске алайын десең де, ара-тұра бір өкініштің салқын сызы жонар­қаңды «жалаң қылыштай» тіліп өтеді екен. Неге? Осы сұрақ белгісінің тасасына жасырын­ған талай тағдыр иесі, мына біз куәгер болған сәл күрделілеу заманның қызық-шыжығын бірге көруге, әрбіріміздің басы­мызға түскен ауыртпалықты һәм қуанышты жағдайларды да бірге бөлісуге толық құқы бар сол боздақтардың жарқын бейнелері еске түскенде, әлдебір қатты түйіннің тамағыңнан не ары, не бері өтпей қинайтын­ды­ғын жасырып қайтейік?! Бүткіл курстың бар баласы құ­ша­ғына сыйса ауырсынбай көтеріп алып, қамкөңіл­діле­рінің маңдайларынан сипап, ауылдан келіп, қала тіршілігін бейнебір жұмақтай сезінгені соншалық, баяғы еркетотай мінез-құлықтарынан арыла ал­май жүргендерін: «әй, шешек, ойнақтап жүріп от басып алма, сессия жақын, Қожекеев ағай­дың бір қаһарына іліксең, одан оңай құтылмайтындығың есің­де болсын» деп кең пішілген кеудесімен, кіршіксіз пейілімен әрқайсымыздың жүрегімізде мәңгілік сақталып қалған Би-апаңның, Бибігүл Мәтенованың жарқын жүзін ұмытуға бола ма?! Қайран Ғабиден Құлахме­тов қандай азамат еді! Жазушылар одағындағы басшылық қызметте жүргендігіне қарамай, курстастары дегенде қалтасын-да­ғы соңғы тиынын санап беру­ге дайын тұратын, жазу-сызу­мен айналысып жүр­ген­дерге қолынан келер көмегін аямайтын, «ана батырдың аяқалысы жақсы еді ғой, тіршілік қамы­тына жегіліп, қаламнан қол үзіп кеткеннен сау ма?» деп өт­кен-кеткенге сұрау салып жүретін. Ербол Шаймерденов­тың ақындығымен қоса, көсем­сөз­шілдігі, рәмізтанушылығы, аудармашылығы, қиын жерден жол тауып кететін ақылдылығы және жаңаша ойлай білетін қабілет-қарымы осы күндері бәрімізге қажет болып тұр! Күні кешеге дейін әкімшілік қыз­мет­тен қол үзбеген Омар Әпе­ков­ті, өзі де сұлу, шығарған әні де, әуелеген әуені де сұлу Марат Нұрқалиевті, жер қозғалса қоз­ғал­майтын сабырлы мінезге бай Оразхан Жарқынбековті, жүзінен шуақ шашып жүретін Төрехан Рамбердиевті, қолына қандай шаруа алмасын әлінің келгенінше тиянақты, мұқият, аса жауапкершілікпен орындап шығатын Арынғазы Мырза­ға­лиев­ті, дүниені топан су қаптаса да көп қинала қоймай, жағасы жайлауда жүретін Рысбек Сү­гір­бековті, қайда жүрсе де ел-жұрттан хабар алып тұратын, күлсе де барымен ақтарылып күлетін Қайыпжан Сегізбаев­ты… аз-маз тіршілігімізге шү­кірлік айтып, аман-есен жер ба­сып жүрген біздердің, біздің ұрпақтарымыздың ұмытуы мүмкін бе?! Бұл жайсаңдарға қандай теңеу айтсаң да жарасар еді, бірақ бүгін бар болмысыңды аққа ұйытып отырып, «жатқан жерлерің жұмақ болсын, жүз­дерің пейіште шалқысын, сендер көрмеген қызықты бала-шағаларыңа бұйыртсыннан!» басқа не дерсің!
Уақыт шіркіннің ұшқырлы­ғына көз ілеспейді. Алпысбай Шымырбаевтың о дүниеге ат­тан­ғандығына да қырық күн толды. Өмір-ай! деп бет сипайсыз амалсыз. Алпысбай университет партасын сынып партасынан ажырата алмай, біраз жылын арман құшағында өткізді. Ұяң, өзгелердің өзеуре­ген сөздеріне де көп қосыла бермейтін, «ұрып кетті, соғып кет­ті»-ден басталып, ақырында «міне, мені көрдіңдер ме, мен пәленшекеңнің сеніміне ие болдыммен» аяқталатын, ары-арасында көңілі кеткен қызда­рын киноға қалай шақырған­ды­ғын, саусағын алғаш рет қалай қысқанын айтып, түннің бір уағына дейін ыстық демі басыла қоймайтын студенттер қауымының бітпейтін де қоймайтын «жыр-дастандары­нан» да бойын аулақ ұстайтын. Өзімен-өзі бұйығылау тірлік кешті. Біреудің ойқастап алдына шығу, «шығармашылық ортада» ретін тауып өзін көр­сету, көсемсіп сөйлеу, қағазға түскен алғашқы «шимайының» сиясы кеппей жатып жұртқа жа­рия ету – Алпысбай рухымен сыйыспайтын құбылыстар еді. Университет қабырғасында жүргенде-ақ мектептегі соңғы қоңырау әсерлерін әдемілеп «тасқа басып», мектеп тақыры­бына көбірек қалам тартып жүретін жас журналистің бірден жолы болды. Бала психологиясын бес саусақтай білетіндігі былай тұрсын, кейде білдей маман, университет тәмамда­ған­дығын есінен шығарып алып, өзі де бала болып кетуді «кейін шегінуге» баламайтын Шымырбаев «Қазақстан пио­нері» басылымында біршама жыл жемісті қызмет істеді. Пайым­дауымша, Алпысбайдың қаламы осы кезеңде ұштала түсті, бала жанын жан-жақты түсінуге тырысты, балаларға қандай шығармалар керектігін де ой сарабынан өткізе білді. Білгендігі өз басының пайдасына шешілді. Жазушылар ода­­ғындағы сан түрлі сессияларда балалар тақырыбына үз­бей қалам тартып жүрген Шы­мырбаевтың есімі дуалы ауыздардан әркез құрметпен айтылып жүрді. «Үміт құсы», «Қарлығаш ұя салған шаңырақ» атты балаларға арналған әңгі­ме­лер жинағы осы жылдар
іш­ін­де дүниеге келді. Кейін бұлары «Ғарышкер қазақ қызы­ның махаббаты», «Бас пошта­дағы жаңғырық», «Хош иістер әлемі», «Егіз мұнара» секілді жинақтарға жалғасты.
Алпысбайдың бала мінезді жүріс-тұрысынан ба, әлде тірі жанға жамандық тілемейтін кір­шіксіз ақ мақтадай ақ көңі­лінің әсерінен бе, әйтеуір жұрт Шымырбаевқа еркелегісі, не оны еркелеткісі келіп тұратын. Бір-екі ауыз әңгімелері-ақ кі­сіні көп-көрім әсерге бөлейтін. Оның бойында жалғандық сезімі атымен жоқ-ты. Әлдебір құрдастарының әзіл-қалжың­дарын да ол өмірдің шынайы құбылыстары деп қабылдайтын. Әзілге әзілмен жауап беруінің арғы астарында да философия­лық пайымдар тұншығып жататын. «Білім және еңбек» журналында, «ҚазГор» жобалау ака­демия­сының баспа орталы­ғын­да, өмірінің ақырғы күн­де­ріне дейін Алматыдағы Ор­та­лық музейде қызмет істеді. Бұл орайда оның тыңғылықты, жазған мақаласынан шашау шығармай діттеген мақсатын «ондыққа» дәл тигізетіндігін қайталағымыз келіп тұрған жоқ, айтқымыз келгендігі – оның қарапайым, бір есептен елеусіз ғана айтыла салатын ауызекі әңгімелерінің де бірден «Деген екеннің» қармағына ілігіп, ел арасына ертегідей тарап кететіні еді. Себебі, Алпаң (кейде есімі өстіп өркештеніп айтылатын) қандай ортада болмасын бөстекі, бос сөйлемей­тін. Күнделікті тіршілік ағымына орай айтыла салатын сөз орамдарында да «мидың мың гра­дустық домнасында» қайнап шыққандай сап-сал­мақты ой ағыстар бұрқ-сарқ қайнап жататын. Біреудің әдресіне бөгде сөз айту, біреуді ғайбаттау, тұзы татымсыз, ғұ­мыры қысқа, күн­дердің күнінде кәкір-шүкір болса да пайда көріп қалуым мүмкін-ау деген есеппен біреу­лерге жалбақтау, жарамсақтану – Алпысбай табиғатына жат мінез еді. Ол тек өз қиялымен ғана өмір сүр­ді. Осы тұсты әлі де шегелеп айт­қымыз келеді: сыртқы дүниенің аласапыран тіршілі­гін елең қылмай, күн сайын балаққа жармасып жататын пенделік атаулыны да қаперге алмай, түнімен қадалып отырып қағазға түсірген екі-үш сөй­ле­мі­нің ертеңінде асты-үстін аударыстырып, бір өшіріп, бір жазып, қашан елге ұялмай ұсынуға болады-ау дегенше байыз таппай, өз қиялы­мен алданып, көңіл демдейтін шабытты да содан алып, тып-тыныш өмір сүру қандай рақат! Бәлкім, бұл «шарықтауымыз» да сәл артықтау болар, ойла­ма­ған тұстан андағайлап алдың­нан шыға келетін күнделікті отбасының сан түрлі проблемалары да онсыз да жаны нәзік Алпысбайды сарсанкесекке салмады деп кім айта алар. Ол соның бәрін үн-түнсіз өзі қа­был­дап, бәрінің «айыпкерлі­гіне» өз жауырынын тосып үйренген-ді. Керек десеңіз, ол бір ауылда бірге өсіп, бір ауылда тәрбиеленген сүйікті жары Гүлжәмилаға да дауыс көтеруді «артық шаруа» деп есептейтін. Балаларын да солай, ине-жіп­тен шыққандай тәртіпті етіп тәрбиеледі.
Еларалық «Ғажайып Үндіс­тан» журналының жарық көруі мен елге таралуы– Шымырбаев есімімен тығыз байланысты. Ол үшін жұмыстың ұсақ-түйегі де­ген болған емес, қандай істі бол­масын барын салып, жан-тәнімен атқарып шыққанша тыным көрмей, жападан-жал­ғыз шапқылайтын да жүретін. Осы үнсіздік пен осы тыным­сыз­дық байқаусызда жүрегіне жүк түсірді ме екен, а?! Әй, қой­шы, тірілердің қайбір далбаса-сәуе­гейлі­гі таусылған… Алдың жа­рық, артың аман болсын, Алпысбай!..

Қуаныш ЖИЕНБАЙ.