Күнделікті теледидар мен радиодан, мейрамханалар мен демалыс орындарынан тыңдап жүрген әсерлі әуездеріміз үшін орындаушылар мен авторларға қаламақы төленіп тұратынын біле де бермейміз. Мән беріп қарасақ, мұның өзі де қып-қызыл ақша. Сол ақша кімге қалай төленіп жатыр, оны кім қадағалап отыр дегенге келсек, үлкен даулы мәселенің үстінен бір-ақ түсеміз. Елімізде авторлар қаламақысын жинап, таратумен айналысатын Қазақстан Авторлары Қоғамынан бөлек бірнеше ұйым жұмыс жасайды. Соңғы уақыттары осы ұйымдар арасындағы текетірестер сот залына дейін ұласып жүргені шындық. Осындай шиеленісті жағдайды бір ретке келтірудің сәті енді туған секілді. Бұл жөнінде жақында ғана Белоруссиядағы үлкен жиынға қатысып келген Қазақстан Авторлары Қоғамы Бас директорының орынбасары Серік ИСАЕВ мырзамен әңгіме барысында білдік.

– Жуырда беларусь еліне әр ел­дегі зияткерлік құқық мәселесімен айналысатын ұйымдар жиналған бас­қосуға барып келдіңіздер. Осы жиын­ның мәні мен маңызы жайында айтсаңыз.
– Иә, Белоруссияның Минск қа­­ласында үлкен жиын болды. Сол жиын нәтижесінде ТМД және Еу­разиялық Экономикалық Қауым­дас­тық елдері аумағында зият­кер­лік меншік иелерінің мүддесін қор­ғайтын Құқық иеленушілер қо­ғамының Еуразиялық конфедерациясы құрылды (ЭАКОП). Ре­сейдің бастамасымен өткен бұл жиында Қазақстан, Белоруссия, Ресей, Әзірбайжан, Армения және Қырғызстаннан авторлық және сабақтас құқық бойынша жұмыс жасайтын мекемелер бас қосты. Қа­зақстаннан «Қазақстан Авторлары Қоғамы» ҚазАҚ пен сабақтас құқық бойынша орын­дау­шы­лар­дың мүддесін қорғайтын мекеме КОУПИС қатысты. Басқосу барысында «Бұл конфедерация қандай құзыреттілікке ие бола алады? Оның негізгі мақсаты не? Қандай шаруалармен айналысады?» деген секілді мәселелер қарастырылды. Ақылдаса келе конфедерация құрамына енетін әр ұйым жарна төлеп отыратын болып шешілді. Енді бұл сала бойынша авторлар мен басқа құқық иеленушілердің құқығы күшейе түспек, қан­дай мөлшерде ақша жиналады, қалай бөлінеді және уақытылы төленеді ме, соның бәрі қатая түс­пек. Әр мемлекеттегі ұйым жеке-жеке емес, мүшеліктегі барлығы бір жүйемен, бір бағдарлама бойынша жұмыс жасайтын болмақ. Ұйымның штаб-пәтері Мәскеуде болатын болды. Конфедерацияға Бас директор болып Әзірбайжан Авторлық Қоғамының басшысы Исмаил Маммадкаримов, бас хат­шылыққа ресейлік құқы­қие­лену­ші қоға­мының (РОСВОИС) бас­шы­сы Андрей Кричевский та­­ғайын­далды. Бұл тағайындалған басшылар жыл сайын әр мемлекеттен кезекпен ауысып турады. Ал осы ұйымның президиумында әр мемлекеттен екі адамнан отыратын болды. Оған біздің елімізден бе­делді жазушы, Қазақстанның ең­бек сіңірген қайраткері «Қа­зақ­стан Авторлары Қоғамы» авторлық кеңесінің төрағасы Марал Ысқақ­бай және Қазақстанның еңбек сіңір­ген қайраткері Нұрлан Абдуллин мүше болды. Сонымен қатар, композитор, РФ халық әртісі Игорь Крутой (Ресей), композитор, ӘР халық әртісі, Әзірбайжан Ұлттық консерваториясының ректоры Сиявуш Керими (Әзірбайжан), ақын, жазушы Фахраддин Мейданлы (Әзірбайжан) және т.б. пре­зидиум мүшелігіне сайланды. Олар конфедерацияның жұмысын тексереді, түрлі түсініктемелер бе­реді, қаулылар қабылдайды. Бұйыр­са, шілде айының басында ұйымның үлкен жиналысы болады деп жоспарлануда.

– Бұл конфедерацияның негізгі мін­деті не болмақ?
– Конфедерацияның негізгі мін­деттері – Авторлар Қоғамының ықтимал инновациялық дамуын жә­не олардың қызметінің тиім­ділігін арттыру, тексеру және есеп­терді жариялау, стратегияларын қалыптастыру, жұмыс барысын ба­қылау, қызметтің ортақ стан­дарт­­тар мен принциптерге сәйкес­ті­гін­қадағалау және іске асыру. Және бір мақсаты – авторлардың құқы­ғын қорғау, қаламақының дұрыс төленуін қадағалау.
– Бұған дейін ҚазАҚ СИЗАК-қа мүше болғанын білеміз. Мұндай дү­ниежүзілік бірлестіктерге қабылдану Қа­зақстан үшін қаншалықты тиім­ді?
– Қоғамымыз Авторлар мен Ком­позиторлардың Конфедерациясы – СИЗАК-қа мүше болып қа­былданды. Қоғам үшін СИЗАК-қа мүше болу дамыған шетелдік қо­ғамдармен байланыстың күрт өсуіне ықпал етті. 2006 жылы Қаз­АҚ дүниежүзінің 76 елі ав­тор­ла­рының мүдделерін қорғайтын шет­елдік ұйымдармен өзара өкі­лет­тік жасау туралы келісімге қол жеткізген болса, 2010 жылдың бірінші қаңтарында бұл көрсеткіш 90-нан асты. Қазіргі таңда ҚазАҚ әлем­нің 138 еліндегі авторлар мүд­десіне өкілдік етеді. Қоғам сай­ты­ның «Халықаралық байланыстар» парақшасында ол елдердің аттары мен нақты қоғамдары көрсе­тіл­ген.
Ал бұл конфедерацияға мүше болу­дың бізге тигізетін пайдасы зор. Біздегі түрлі авторлық қоғам­дар­ды бір жүйеге салып, авторлар­дың қаламақысы өзіне дұрыс тию жағын қадағалайды, яғни біздегі біраз шаруаның жөнге келуіне септігін тигізеді деп сенеміз. Осы күні Қазақстанда тоғыздан астам авторлық ұйым жұмыс жасайды. Солардың барлығын бір ізге кел­тіретін осы конфедерация болмақ деп есептеймін.
Жиынға қатысушылар: «Бұл конфедерация ұлттық ұйымдарға балама бола алмасы анық. Алайда, мүше мемлекеттер аумағында жалпы проблемаларды ретке келтіруде, мәдени салада тұрақты ақпарат алмасуда тұғырнама болуы тиіс. Сонымен қатар, бұл ұйым бізге өз­дерінің зияткерлік меншік құқық­тарын басқаруды сеніп тапсырған құқықиеленушілердің мүдделерін жоғары деңгейде қорғауға көмек­теседі», – деген сенімде.
Болашақта конфедерация тек Еур­АзЭҚ елдерімен ғана шектелмей, Молдова, Өзбекстан, Тәжік­стан және өзге де елдердегі автор­лық құқық ұйымдарымен қатарын кеңейте түседі деген үміт бар.

Әңгімелескен Айнара АШАН.