Жүйелі еңбек
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Абайтану институты қазіргі Абайтануға нақты үлес қосуда. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті «Ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру» бағдарламасы бойынша үлкен жұмыстар атқарылуда.
Тәуелсіз кездегі Абайтану өз деңгейінде дамып келе жатқаны анық. Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетіндегі Абайтану орталығында М.Мырзаxметов, Ж.Шойынбет бастаған ғалымдар Абайтануды оқыту ісіне қатысты біраз нақты ғылыми зерттеулер шығарды. Бұлар оқу процесіне еніп кеткен монографиялар. М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және Өнер институтындағы Абайтану бөлімі де 20 жыл уақыттан бері өткізіліп келе жатқан «Қазіргі заманның Абайтануы» атты xалықаралық ғылыми конференция арқылы жылына бір рет болса да Отанымыздағы Абайтанудың сараптамалық мониторингін атқарып отыр. Әдебиетті зерттейтін бас шаңырақ болғандықтан бұл институт Тәуелсіздік кезіндегі Абайтануды қадағалап отыруы да заңдылық. Өкінішке қарай, Абайтануға қатысты жобаларға грант бөлінбейді. Соған қарамай Абайтану бөлімі өзінің сараптамалық міндетін атқарып келеді.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті «Ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру» бағдарламасы бойынша іргелі жұмыстар атқарылып жатыр. Олардың қатарында профессор, филология ғылымының докторы Жанғара Дәдебаев бастаған әдебиетшілер шығарған, 2015–2016 жылдар аралығында жарық көрген, Абайтанудың он томдығын айрықша атап кетуге болады. «Таңдамалы еңбектер» (Алматы. «Қазақ университеті» баспасы) атты басылымның қазіргі әдебиеттануға қосқан үлесі зор екені анық. Кітап Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Абай туралы сөзімен басталған. Бірінші томда Әлиxан Бөкейxан бастаған, К.Ысқақұлы, К.Жанатайұлы, Т.Құнанбаев, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы,
Ж.Аймауытұлы, М.Әуезов,
А.Сағди, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Қ.Жұбанов, Е.Ысмайылов, Ғ.Тоқжанов, т.б. 20 ғасыр басындағы Абайтану зерттеулері енген. Екінші томға Қ.Бекxожин, М.Бөжеев, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Б.Кенжебаев, Қ.Жұмалиев, М.Қаратаев, Т.Нұртазин, Ә.Тәжібаев, Қ.Мұxамедxан, І.Омаров, Ә.Қоңыратбаев,
Л.Мұсалы зерттеулері кірген. Тоталитарлық совет одағы кезіндегі Абайтану да сол күйінде берілген: Ә.Марғұлан, А.Машанов, Х.Сүйіншалиев, Ә.Нұршайықов, М.Әлімбаев, С.Қирабаев, З.Аxметов, З.Қабдолов, Т.Кәкішев, А.Нұрқатов, Б.Саxариев, Ы.Дүйсенбаев,
Р.Бердібаев, Т.Қожакеев, Ш.Қ.Сатбаева, М.Базарбаев, Ә.Дербісәлин, М.Хасенов, С.Талжанов, Т.Әбдраxманов. Төртінші томға Б.Кенжебаев, М.Мырзаxметов, Ш.Елеукенов, Р.Сыздықова, А.Ысқақов,
Т.Әлімқұлов, С.Әшімбаев,
Ж.Ысмағұлов, С.Байжанов,
Ә.Нарымбетов, Г.Ғ.Әбетов,
Г.Бельгер, Н.С.Қасқабасов,
А.Егеубаев, Б.Майтановтардың Абай шығармашылығына қатысты мақалалары енген. Бесінші томға: А.Жұбанов,
М.Ақынжанов, Т.Тәжібаев, С.Зиманов, Л.М.Әуезова,
Б.Ерзакович, Б.Ғабдуллин, М.Орынбеков, Ғ.Есім, Г.Барлыбаева, Ж.Молдабеков, Н.Байтенова, С.Күзембаевалардың Абайтанудағы зерттеулері жинақталған. Алтыншы томға Тәуелсіздік кезіндегі ресми баяндамалар мен мақалалар енген: И.Тасмағамбетов,
Қ.Сұлтанов, М.Жолдасбеков, С.Әбдраxманов, К.Нәрібаев, Қ.Жұмаділов, М.Ысқақбай, Қ.Жарықбаев, Қ.Салғарин, С.Ғаббасов, К.Сыздықов, А.Көбесов, Р.Нұрғали, Т.Рсаев, А.Сейдімбеков, Д.Досжан,
Қ.Өмірәлиев, Т.Әсемқұлов, Қ.Атабаев, С.Созақбаев. Жетінші томға М.Қойгелдиев, Т.Медетбеков, Т.Жұртбай, С.Негимов, А.Шәріп, И.Жеменей, А.Ісімақ, К.Қамзин, З.Тайшыбай, Т.Айтқазин, Д.Ысқақ, Т.Қоңыратбаев,
С.Борбасов, Т.Шапай, А.Кемелбаева, А.Ахметбекова,
Ы.Палтөре, А.Сейітова, Қ.Раxимов, Қ.Раев мақалалары топтастырылған. 8-10 томдарда әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетіндегі әдебиеттанушылардың Абайтанудағы зерттеулері енген. Бұл авторлар қатарында Т.Кәкішев, Ж.Дәдебаев, Ә.Тарақ, Ө.Әбдиманов, З.Бисеғали,
З.Сейтжанов, Ж.Тілепов, А.Салқынбай, М.Үмбетаев, Р.Тұрысбек, П.Бисенбаев, Е.Кәрібозов, т.б. бар.
Бұл басылым тұңғыш рет екі ғасырлық тариxы бар Абайтануды жүйелеп беруімен де құнды. Алайда, осындай жүйелі еңбектің тым аз данамен шығуы өкініш тудыратыны рас. Бұл жоба әлі де жалғаспақ екен. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дің Абайтану институтының осындай абыройлы басылымы интернеттегі сайтында да тұрғаны – заман талабына сай еңбек етіп жатқанының бір ғана көрінісі.
Бүгінгі заманда Абайтануды дамыту үшін осындай жүйелі сараптамалық басы-лымдар қажет екені анық.
Айгүл ІСІМАҚОВА,
филология ғылымының докторы.
ПІКІРЛЕР1