Нұртілеу Иманғалиұлы,
тележүргізуші

– Біз білген деректе, он төрт ба­ланың кенжесі екенсіз. Ба­лалығыңыз өткен уақытта оннан аса баласы бар отбасы қалып­ты жағдайдай көрінген шығар. Бү­гін­гінің көзімен қарасақ, уақыттағы ол үлкен шаңырақтың ба­ры мен жоғы қандай еді? Сізді тәр­биелеген отбасының дүние­та­ным, ұят пен ынсап туралы көз­қа­расы жайлы не айтасыз?
– Бұл сұрағың алпыс бестің ал­қымына әрнені әкелді. Мен өс­кен шаңырақтың үлкенді-кіші­ле­рінен қазір туған әпкем Дәрия екеу­міз ғана қалдық. Жүз­ге келіп дү­ние салған атам Қали­асқардан те­телес бауырым Тілеу­ліге дейін бір­ге өскен, осы күні өмірден озып кеткен бауырларым­ды еске тү­сіргенде қобыл­жыма­ғанда қай­тесің? Биыл сол өмірден озып кет­кен ағайындары­мыздың бәрі­нің атын атап, еске алып, құран оқы­тып, мал сойып, ас берсек де­ген отбасымыздың жоспары бар.
Әркімнің де өз сыры, мұңы бо­лады ғой. Сол сыр мен мұңның ара­сында өз шындығың, айтылып, айтылмайтын құпияң бар. Қан­шалықты ерік-күші мықты болғанымен әркімнің де сүйегі жа­ситын, өкінетін, опынатын сәт­тері де кездеседі. Бәлкім, менің дәл қа­зіргі жан-дүнием, саған бел­гілі-белгісіз осындай бір ахуалды бастан кешіріп отыр десем, жал­тарғаным не өтірік айтқаным емес. Оның үстіне әрбір адамның ішкі мәдениеті болады. Оның оқу­мен, біліммен толығуы мүм­кін. Дегенде сол ішкі мәдениеттің ата-ана тәрбие­сінен, тектіліктің бабадан келе­тініне шүбә кел­тірмеймін. Әркім­нің интуициясы болады, оған білім, парасат, тәрбие, тәжірибе келіп бірік­кен­де әрбір тұлғаның орны анық­та­лып, айшықтала түспей ме?! Осы­ған бұлжымас тағдырды қо­сыңыз…
Арғы атам Мұхамедқали заманында білімді, парасатты кісі болған екен. Елі-жұрты Мысық болыс атап кеткен көрінеді. Ілияс Жансүгіровтің «Жолдастар» романының бір кейіпкері. Үш мәрте болыс болып сайланған екен. Ол кісіге Кеңес үкіметінің құ­рығы жете қоймапты, жаңа өкімет келгенше дүние салыпты. Кеңес өкіметі келе сала халыққа құ­жат үлестіргені белгілі. Мұха­мед­қали болыстың жалғыз ұлы Қалиасқарға құжат берерде сыртынан біреу «Мысық болыстың ұлы» деп көрсетеді де, атамның тегін Мысықов деп жазып береді. Мен сол Мысықов тегімен жа­зыл­ғандардың бірімін. Отыз бес­ке келгенше Мысықов болдым. Қазір бір-бір шаңырақты ұстап отырған қыздарым сол кезде мек­тепке баратын жасқа жетті. Олар мектепке Мысықова болып бар­мақ. Өзімді де талай мазақ­таған, қыздарым да тегі үшін та­лай баланың мазағына ұшы­рай­ды-ау, бұлай болмас деп, фа­ми­лиямды өзгертуге бекіндім. Ол уақыт тегіңді тектен-текке ауыс­тырып жүре беретін заман емес. Мәскеуге бір емес, үш рет ба­рып, әкемнің атына ауысып, Иман­ғалиұлы атандым. Мәс­кеуде «Фамилияңды ауыстыру се­бебің не?» деп сұрайды. Құ­жат­та тегіңді ауыстыруға болатын себептердің бірі ретінде «не­благозвучная фамилия» деген бөлім бар екен. Мен сол тарауды белгіледім. Мәскеуге барсам: «Ал фамилияң не, орысшаға аударшы» дейді. Орыстар үшін Кошкин, Котов деген фамилия ерсі ес­тілмейді. Не дейін? Сондықтан жұмған аузымды ашқан жоқпын. «Біздің не дегенімізді түсіндіңіз бе?». «Әрине». «Ендеше, неге тегіңізді аудармайсыз?» дейді ғой маған. Бар ойлап тапқаным: «Аудара алмаймын, аузым бармайды» дедім. Олар бетіме бажайлап қа­рады да, қолдарын бір сілтеп, фа­милиямды ауыстыруға рұқсат деп қол қойып берді. Тегімді ауыс­­тырғаныма қуанып, Алма­тыға самолетпен ұшып келе жатып: «Отыз бес жыл алып келген кісі ғып, фамилиямның болғаны рас Мысықов» деп өлең де жаз­ған­мын.
Сол Мұхамедқали болыстың жалғыз ұлы Қалиасқардың тегін өз­гертіп бергені аздай, болыстың ба­ласы деп он жыл итжеккенге ай­дап жіберген екен. Кебенек киг­ен келеді деп, ол жақтан аман қай­тып, отбасына оралыпты.
1928 жыл ма екен, 1929 жыл ма – анық есімде жоқ, қазіргі Ал­ма­тыдағы әкемтеатр Қызылордада, сол тетарға Манарбек Ержанов, Жүсіпбек Елебековтермен бірге әкем Иманғалиды да әртіс қылып шақырған екен. Бірақ атам Қа­лиасқар: «Жақсының арты жын болады» деген. Бала-шағаңды әлеу­ләйліммен асырады деп Мы­сық болыстың атына қандай кір келтіреріңді білесің бе?» деп, әкемді кері ша­қыртып алған. Бертінде әке­ме: «Сол кезде әкеңнің тілін бір рет ал­масаң, осы күні Халық әрті­сі­нің ұлы болып жүрер ем» деп қал­жыңдасам, шешем менен асып түсіп: «Е, қалқам, онда сен де жоқ, мен де жоқ едік қой» деп менен асыра қалжың­даушы еді. Содан әкем үйге қайтып кеп, азын-аулақ оқуын б­ітіріп алып, қырық жыл бойы бух­галтер болып еңбек етті. Бірақ қо­лынан домбырасы түскен жоқ. Қы­зылордада әкемтеатрға әртіс бо­лып қабылданған жылы бір ше­берге арнайы жасатқан дом­бы­­расы осы күні біздің отба­сы­ның құн­ды жәдігері. Балалары, не­ме­ре­лері сол домбыраны шертіп өс­ті. Сол домбыраны кезінде Са­рыбаев ешкімге бере алмай жүр­ген отыз мың сом ақшасын ұсын­са да, бермей қойған едім. Құнын жо­ғалтпаған қалпында біздің от­басының ең аяулы дүниеле­рінің қа­тарында.
Көне көздерден естіген әңгі­мем­де бірде Мысық болыстың бір ұлы шетінейді де, сол баланың қыр­қын бергенше бірінің ізін ала бірі – төрт бірдей баласы қоса ке­теді. Қырық күнде бес баласынан айрылған ұлы атамыздан жал­ғыз бала Қалиасқар тараған. Со­дан бері кіл жалғыздармыз. Атам Қалиасқар, әкем Иманғали, мен де жалғызбын. Ұл бала дүние­ге келуін келеді, бірақ көп тұрақ­та­­май­ды. Тағдыр талайымыз солай шығар.
Әкем мен шешем туралы таң­ды-таңға ұрып айтуға бармын. Нұртілеу Иманғалиұлы бо­­лып қалыптасуым үшін әкем мен ше­шемнің тәрбиесі зор болған шы­ғар. Әйтсе де, атам мен әжем­нің сіңірген еңбегі тіптен мол еке­нін айтуым қажет. Бүгіндері көп­тің арманы болған ата инс­титу­тынан да, әже институтынан да жақсы­лап толығып, толысып шықтым деп ойлаймын. Атам Қалиасқар мар­құмды әулетіміз ғана емес, күл­лі аудан құрмет тұтты. Жиын-тойдың құрметті қонағы болатын. Әңгіме-дүкен құрылар жерге атаммен ілесе барып, тізесіне басымды қойып, талай нәрлі әң­гімені тыңдап өстім. Талай тойға ояу барып, үйге ұйықтап келген ке­зім көп болды. Күліш  әжем де қар­а­жаяу кісі емес еді. Емшілігі бар, шөп жинайтын, шөппен емдей­тін. Ауылда ол кісі дүниеге әке­лу­ге кө­мектескен балалардың  көп­шілігі әлі тірі. Той-томалақта  екі  ауыз өлең құрап, айтыса  бере­тін.
Өзің айтқан ұят, ынсап, обал, сауап­тың не екенін бала күнім­нен, осындай аяулы жан­дардың арқасында көріп өстім деп ойлаймын.
– Кітап оқып өскен ұрпақ ре­тінде сізге «қандай кітап оқисыз?» деген сауал қою жеңіл-желпі дүние көрінер. Сондықтан сұрағымызды басқаша «өңдесек», сіз оқыған бұрын­ғы және бүгінгі кітаптың айыр­машылығы байқала ма?
– Публицистиканы, өзіңе ке­рек кітапты оқу – көркем кітап оқу болып есептелмейді деп ойлай­мын. Ә.Нұршайықовтың «Махаб­бат, қызық мол жылдар» кітабы ең алғаш ауылға келіп, қолдан-қол­ға тигізбей оқыған кез әлі есте. Бір адамға екі тәу­лік­ке ғана бе­рілген сол кітапты бәрі­міз жа­па-тармағай оқыған едік. Ол кез­дің трактористері де қол­дары қал­т ете қалса, кітапты, «Жұлдыз» жур­налын, газеттерді оқып отыратын. Кітап оқуыма марқұм Ма­ғауия ағам, қазір көзі тірі Дариға әпкем, сосын мектепте қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен сабақ берген Бақыт  деген апайым қатты әсер еткен еді. Ба­қыт апай бізге тоғызыншы клас­та келді. Күз әлпетінде, ол кезде біздің ауылда шаш сәндеу деген ұғым жоқ, шашын сәндеп түйген, біз өкше биік төпли киген, әдемі апай есіктен әсем басып келе жат­ты. Және біз жапа-тармағай ор­нымыздан тұрып, сәлемдесу ыры­мын жасап болғанша, есіктен кі­рген апайымыз әр қадамын атта­ған сайын өлең жолын жатқа ай­тып келеді:
Мен, мен едім, мен едім,
Мен Нарында жүргенде,
Екі тарлан бөрі едім…
Бәріміз сілейіп тұрып қал­ған­быз. Журналын үстеліне қояр-қой­мастан апайымыз «Кімнің өлеңі?» деп сұрады. Әлде апайдың әдемілігі, әлде басқа сиқыры бар ма, күллі оқушы арбалып қалған­дай үнсіз. Елдің алдында жүр де­ген атым бар, спортқа қатысады де­ген атағым тағы бар, есімді ал­ғаш жиған мен болдым да: «Ма­хам­бет Өтемісовтің өлеңі», – де­дім.
– Фамилияң кім?
– Мысықов.
Фамилиямды естігенде күл­ме­ген, мырс етпеген, тіптен бә­лен­­дей таң қалмаған бірінші адам да – осы мұғалім еді. Ол адам, әрине, ме­ні бірден баурап алды. Міне, сол Бақыт апай қандай кітап оқу ке­рек, қалай оқу керек – жол көр­­сеткен алғашқы ұстаз­дарым­ның бірі еді. Кейінгіде қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық пе­дагогикалық универ­ситетінде дәріс оқыды. Абайды, Абайдың қа­ра сөздерін түгел жатқа біле­тін.
Тоғыз, оныншы класта ауылға ки­но келеді. Кешкі сеансқа мектеп оқушыларына рұқсат жоқ. Оған қарап жатқан біз бе? Бой бер­мей, жасырынып киноға барамыз. Сондай «жорықтары­мыз­дың» бірінде ұсталып қалдық та, ер­тесі түсініктеме жазу керек бол­ды. Алғашқы сабақ – қазақ әде­биеті еді. Ұсталған төрт-бес бала түсініктеме жазып отырмыз. Сол кездің өзінде атым ауызға іліккен бала болған соң ба, өзім­ше на­мыс­танып, түсініктеме жазғым кел­меді. «Ал жазған­да­рыңды бері әкеліңдер» дегенде барып: «Кеш­кі сеансқа бұдан кейін бармаймын, бірақ Үнді кино­сынан қал­май­мын» деп сүй­кей салдым. Ба­қыт апай ұрсудың орнына: «Мы­на өлеңнің жалға­сын жазшы» деп түсінік­темемді өзіме қайырып берді…
1972 жылы мен оқуға түскенде, құрдастарым ЖОО-ны бітіріп жат­ты. Оныншыны бітіргенде тапсыратын жеті емтиханның бі­рін де тапсырған емеспін. Ле­ниногорскі деген қалаға боксқа ба­рып, ауданымызға бокстан ал­ғашқы алтын медаль әкелдім. Ау­дан әкімінің өзі алдымнан шы­­ғып, күллі аудан, ауыл жұрты ғарышкер келгендей қарсы алды. Ауылда қант қызыл­шасын егіп жатқан уақыт еді. Сон­да да, ме­нің құрметіме жасалған тойға қа­тысып, мектеп директоры қо­лыма әкеп ұстатқан дипломымды алып, Спорт инс­титутына оқуға қабылдауға келісіп қойған­быз, бірден соған тарттым. Алайда, ба­ла кезгі арманым журналистикадан алыс­тап кете алмадым да, кейін журфакқа құжат тапсырдым. Бірінші курс­та бізбен бірге оқы­ған қыз-жігіттер арасында мек­тепті алтын медальмен бітір­ген Роза Нарынбетова, қаланың баласы Бақберген Әдібайұлы Та­был­диевтер де бар. Шет ел әде­бие­ті деген сабақта әлгі екеуі оты­рып алып шығармасы тү­гілі атын естімеген біреулерді тал­дайды. Содан менің мектептен оқып, біліп келдім деген Джек Лондон, Эрнест Хемингуэйлер жарамай қалып, қайтадан әде­би кітаптар оқуға көштім. Са­ған сұхбат беріп отырған осы Ұлт­тық кітапханада студент ке­зім­де аула сыпырушы болып жұ­мыс істедім. «Иманғалидың ұлы аула сыпырып жүр» деп ауылдағы таныс­тар көріп қалса мазақтай ма деп, ауланы емес, жұмысы ауыр әрі қиын қақ­па жақты сұрап алып, сыпырамын. Еңбегімді баға­лағаны шы­ғар, кітапханашы апайлар маған керек кітапты демде та­уып бере қоятын. Сирек кездесе­тін кітаптардың қо­рында кім бар, кімді, қалай оқу ке­регін енді мамандардан – кі­тап­хана­шы­лардан үйрендім. Сөй­тіп, сту­дент шағымда таңсық, көпші­ліктің көзінен тасада тұр­ған кі­таптарды оқу бақытына ие болдым.
Олжас Сүлейменовтің «оқи­тын елге емес, көретін елге ай­нал­­дық» дегенімен келісемін. Осы күні неге кітап оқымайсың  деген сауалға «лайықты шығарма жоқ» деп айта салу сәнге айналды. Ауызды қу шөппен сүртуге бол­­майды ғой. Оқуға лайық, жақ­­сы кітаптар бар, шығып жатыр. Бірақ 1960 жылдардағы та­ри­хи роман­дардың дүмпуі бас­талған уақыт­тағыдай, бертінде Төлен Әбдік, Оралхан Бөкей, Сайын Мұрат­беков­тердің шығар­ма­лары талданып жатқан кездегі­дей әдеби диспуттардың неге ор­на­май жат­қанын мен де түсін­беймін.
Телевидение саласында қы­рық төрт жыл қызмет еттім. Ті­ке­лей қызметіңе қажет кітаптан бө­лек, бақытыма орай, «ананы оқы­дың ба, мынаны оқыдың ба» дей­тін ақылшы ағаларымның ор­тасында жүрдім. Қазір бәлкім, ба­ғыт-бағдар көрсету азайды ма – оны да білмей дал болам.
Кешегі мен бүгінгіні салыс­тырмалы тұрғыдан айтқан кезде, кеше қазақ әдебиетінің дәуір­леу кезі болды ма, әлде біздің ба­­ғымыз ба, сұраныс көп еді. Қа­зір ондай сұраныс бар деп айта ал­маймын. Жалпы, әдеби кітап­тар­дың кешегісі мен бүгінін салыс­тырып айту үшін менің те­­ле­­­ви­дениеге арнаған уа­қы­тымдай, әде­биетке де сонша жыл көңіл бөлу керек болар. Сон­дықтан ол са­лыстырмалы сауалға әдебиет­ші­нің пайымы өтімдірек шығар…
– Телевидение саласында ең­бек еткеніңізге қырық жылдан аса уақыт өтіпті. Ең алғаш теледидар есігін аттаған уа­қыт­тағы кә­сібилік, жауап­кер­шілік дағдысы қа­лай қалыптас­ты? Ол кездегі әріп­тес­теріңіз кімдер еді, сол жай­лы аз-кем тол­ға­сақ…
– Ол кездегі те­ле­в­идениедегі ойын шар­­ты түсінікті еді. Бү­­гін­гідей дүдәмал шаруар­­лар жоқ болатын. Ол кезде жоғарғы бі­лім алсаң, өзің бүлдір­ме­сең, адам болатының анық-тын. Бүгін екі-үш дипломы барлар қаңғып қалды. Нағыз демократия апта сайын болатын жалпы лез­демеден байқала­тын. Ол лездемеде не ай­тылмады. Тіпті, үл­кен дау болатын. Бірақ сыртқа шыққан соң ешкім ешкімге жау болмайтын. Ғажап шақтар еді ғой. Телевидение қыз­меткер­ле­рі­нің кітап оқуға мүм­кіндігі бол­ма­­ғанымен, аға буын­ның тә­жі­ри­­бесі үлкен мектеп бол­ды. Ка­мал ағамыз секілді өте көп оқи­тын адам­дар­дың аузынан ес­ти­тін ақ­параттар кітап оқуға же­­теқабыл дүние еді. Режиссерлер Ыдырыс аға Қа­сымов, алғаш­қы кәсіби телережиссер Рабиға апай Естемісова, Шырын Бағы­шева апамыз, Клара Қорғанова, Шолпан Баймулдина, марқұм Александр Пономарев, ақпарат­тың жылдам ше­шім қа­былдағыш режиссері марқұм Ру­­­бикжан Яхин, постановкаларды қатырып жасайтын Асқар Ба­пышев, Светлана Яковенко се­кіл­ді режиссер­дің ассистент­тері, жур­налистер: Совет Мағ­зұмов, Қа­­жым Қорғанов, Сұлтан Оразалин, Ғаділбек Шалахметов, Са­­ғат Әшімбаев, Ғұсман Игісінов, Фа­тима Кенебаева, Әділбек Тауа­са­ров, Галина Күзембаева, бүгін оп­позицияда жүрген Сергей Ду­ва­нов, Гүлжан Ерғалиева сынды қыз-жігіт­термен тізе қосып, жұ­мыс жаса­дық. Көбі қазір еске де түсе қой­мас. Бұл да ұрпақтар са­­бақтас­тығының үзілгенінен болар. Бізде телевидениенің мек­тебі бар да, жалғасы жоқ па деп ойлаймын. Алпыс жылға жуық уа­қыт бойы қазақ телевизиясын ғы­лыми айналымға түсіре ал­май о­­тырғанымыз, қазақ қоға­мы­ның осалдығы болар. Алпыс жылдық тарихы бар қазақ телевидениесі туралы еш­қандай ғылыми тұжырымдардың жасалмауы ненің белгісі? Иә, эн­ци­к­ло­педия жа­сап жүр­ген Құ­дайберген Тұрсын деген азамат бар. Бірақ Құдай­бер­ген мені кешірсін, бізге энциклопедиядан бұрын, ғылым керек. Алдағы жылы Ұлттық ар­наның алпыс жылдығы келе жа­тыр. Бұл тек Ұлттық арнаның емес, Қа­зақстан телевизиясының ал­пыс жылдығы. Сол мерейтой аясында арнайы ғылыми орталық ашы­лып, қазақ телевидениесінің жай-күйі талқыланса, бүгінгідей «әлеуләйім бітсе де, хәлаулайым әлі бар» деп теледидардан түспей отырып алған талайлардың бары мен жоғын талдамас па едік? Біз бүгін техникасы дамыған, қару­лан­ған, бірақ маманы жоқ теле­ви­дениеміз бе деп ойлаймын.
– Қазақ телевидениесі саласында еңбек еткен танымал тұл­ғалардың да біртіндеп ұмытыла бас­тауы, тасада қалып қоюы сияқ­­ты жағдайлар «шаң басқан ар­хивтер» ешкімді де қызықтыр­май­ды деген сөз бе? Олай бола қал­ған жағдайда сол дәуірдің үні мен тынысы қалған түрлі хабарлар, бағдарламалардың уақыт тезіне төтеп бере алмауы болып та қа­былданып кетпей ме? Жалпы, өт­кенге құрметтің бүгінгі үлгісі қа­лай болуы тиіс еді?
– Өте сауатты сұрақ. Орынды сұ­рақ. Бұл тез арада, қайта қа­ра­латын, күн тәртібінен түспейтін мә­селе болуы керек. Шынтуайты­на келгенде, біз заманның ө­з­геруін қалағанымызбен, дәл осын­­дай аяусыз өзгерістерді ті­ледік пе? Телевидение менен бас­талады дейтіндер бірінен кейін бірі бәрін бүлдірді деп ойлаймын. Санасына сайтан ұя салғандар бірі түсінбей, бірі білмей, ал біл­ген­­дері жеке басқа жағынып, жа­­ғымпазданып әрекеттенуінің нәтижесі телевидениенің шат­қаяқтап қалуына әкеп соққанын айтқым келіп тұрады. Бәрін кө­ріп, сезіп отырсақ та, тіпті айта ал­­майтын ахуалды бастан кеш­ке­німізді жасырғым келмейді. Басқасын былай қойғанда, Ұлт­тық арнаның эмблемасының соң­­ғы он бес жылда себепті, се­бепсіз үш рет өз­геруі жанымды өртейді. Қазіргі эмблема не айтып тұрғанын біл­мей­мін. Менің алдымдағы басшылар жасаған эмблемада ой бар еді, пікір бар еді. Одан кейін мен өзгерттім. Онда да өз­дері­нің айтуымен, өзгерту керек деген соң. Оның ар жақ бер жа­ғын­да сендер білетін, біл­мей­тін нәрселер бар. Алысқа бармай-ақ қоялық, «Хабардың» эмблемасын өзгертіп көрші, не болар екен?
Өмір ақ пен қарадан, күн мен түннен тұратыны сияқты, Ерлан Қариннің басшылыққа келуімен үміт оты тағы тұтанды. Ардагер ре­тінде оны айтуым керек деп ойлаймын. Келесі жылы Ұлттық арнаның ғана емес, жалпы қазақ телевидениесінің торқалы тойы. Осы тұста жаңағы олқылықтар­дың орны толғаны жөн шығар.
Менің түсінігімде телевидениеге қатысты пікір айтпайтын адам жоқ. Қазақ өзі жақсылыққа сараңдау елміз. Менің қолымда бір кездері жақсы рычаг болды. Ойымдағыны екі жыл ішінде то­лық жүзеге асыруға уақыт тарлық етті. Бірен-сарандар көзге айтады, қоғамдық пікір дәреже­сінде көтеруге қимайды ғой деп ойлаймын. Телевидениенің кә­сіби маманы ретінде телевид­е­ниенің картинасы өзгеруінен бастап, оның ХХІ ғасырға ла­йық­ты, әлем телевидениесінің жаңашыл­дығын сол кезден әкеле бастадық десем, мақтан­ғаным емес. Біз кө­зге көрінбейтін жұ­мыстар жа­садық. Жарық қоюдан бастап, дик­тор сөйлеген кезде желкесінде тұратын картин­а­лардың бар­лығын кең форматты қалыпқа ауыстырдық. Теледидар көрген­дер, «жақсы кар­тина, жақсы телевидение көргенін» айтады, бі­рақ жіліктеп талдай алмайды.
– Оны кәсіби маман айтпай ма?
– Айтпай отыр ғой. Сол жұ­мыс­тардың ары қарай жалғаспай қалғанына өкінемін. Телере­жис­сура­да бүгінгі шоуларды жасап жүрген біздің мамандар емес, тіпті Ресей мамандары да емес, Украина мамандары. Украина қай­дан алады? Батыстан, әрине.
Кешегі Өзбекстанның Рашидов деген бірінші хатшысының тұ­сында Өзбекстанның асханасында ұйғырлар жұмыс жасапты-мыс. Бірінші хатшы сол ұйғыр­лар­дың отызын шақырып алып, әр­қайсысына үш өзбек дайын­даң­дар, жағдайларыңды жасаймыз де­ген екен. Сөйтіп, өзбектер бір­тіндеп-біртіндеп ұйғырларды жұ­мыссыз қалдырған екен деген әң­гіме естідім.Біз де сырттан мамандарды ақша төлеп ша­­қырып, өзі­­мізге кәсіби бі­­ліктілігін сіңі­ріп, өз мектебімізді қа­­лыптастырып ал­сақ, шіркін!
– Телевидениенің майын ішкен кәсіби маман ретінде бүгінгі әріп­тес­теріңіз жайлы не айтасыз? Олар­дың сөз сөйлеу мәнері, ақ­па­ратты жеткізу әдісі, түрлі бағдар­ла­маларды ұсыну мәнері туралы әң­гімелеп берсеңіз…
– Қазір бәрі телевидениеге шық­қысы келеді. Біз оны жур­налис­тика деп сыйлық беріп жүр­міз…
Журналистика факультетіне түсу үшін біздің уақытымызда сұрыпталушы едік. Оған дарынды, талантты ұл мен қыз келетін. Университетті бітірген соң БАҚ-та қызмет жасай жүріп, тұлға, есі­мі ел білетін кәсіби журналист болатын. Бүгін еліміздің 27 ЖОО-да журналистика факультеті бар. Бірен-саран болмаса, лайықты журналист жоқ. Базасы жоқ, жур­налистикадан хабары жоқ, бі­рақ журналистиканың нарық-қа қажет екенін білетіндер жаппай ашып алған журналистика факультеттерін жабу керек.
Америкада Орта Азия және Қазақстанды зерттеу институты деген бөлек институт бар. Сол ор­талық мамандарының қазақ журналистикасын басынан бас­тан бүгінге дейін зерттеп, зерделеп келе жатқанын білемін.
Жиырмасыншы ғасырдың басында Алаш азаматтарының бас болуымен жарық көрген «Қазақ» газеті жаңағы институт маман­да­рының бағалауы бойынша, қа­зақ руханияты, қазақ өмірі, мә­дениетіне жаңалық әкелген, ре­волюция, ренессанс жасаған бас­пасөз деп баға берген. Олар со­лай жұмыс жасап отырған кезде бізде өзіміздің кім екенімізді анық­тай алатын ғылыми тұжы­рымның жасалмауы нені көр­се­теді?
Телевидениені былай дамы­та­мыз деп диагноз қоя салатын адам жоқ. Бұған міндетті түрде ғы­лыми көзқарас қалып­тас­тырып, тұ­жырымдар жасалуы керек қой деп ойлаймын.
– Әңгімеңізге рахмет!

Әңгімелескен

Қарагөз СІМӘДІЛ.