«Үйдің жақсы болмағы ағашынан, жігіттің жақсы болмағы нағышыдан» деп мақалдап жатады. Әйелдің тегіне, шыққан жеріне байланыс­ты осылай деген. 

Зер салған адамға мұнда үлкен мән мен мағына, терең сыр бар. Қазақтың ғұ­ла­масы Мәшһүр Жүсіп: «Меңіреу әйелден меңіреу бала туады» дейді. Әдетте біз «меңіреу» деп: көзі бар, бірақ көрмейтін, құла­ғы бар, бірақ естімейтін адамды айтамыз. Абай өзінің әй­гілі Китаб Тасдиқ атты ең­­бегінде: «Махаббат – әуелі адамның адам­­дығы, ақыл, ғылым деген нәр­се­лер­ме­нен. Мұның табылмақтығына себептер – әуелі хауас сә­лим һәм тән саулық, бұлар туы­сынан бо­лады, қалмысы жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады» дейді. «Хауас» арапша – сезім, «сәлим» – толық деп аударылады. Біздіңше – «толық сезім», «сезімі толық» деп тү­сі­ні­леді. Бір ғажабы, хакім Абай «бұлар туы­сы­нан болады» деп нақтылайды. Тап осы арада Мәшһүр Жүсіп пен Абайдың ойлары түйіседі: екеуі де бір ойды айтып отыр. Өзімізше түсіндірер болсақ, «меңіреу бала» – хауас сәлимі – толық сезімі жоқ бала. Айтылған ойды әрі қарай індетер бол­сақ, мұндай «толық сезім­сіз» бала «то­лық сезімсіз» әйелден, яғни «меңіреу» әйел­ден туады. Белгілі ғалым Советхан Ғаббасовтың айтуынша, адам жанының 12 каналы болады екен. Бала жарық дү­ниеге келгенде осы 12 канал я аш­ық, я жа­бық боп туады екен. Сонда бұл жан­ның 12 каналы ананың құрсағында жа­тып-ақ ашылады екен ғой. Ал осы жаны­ның 12 каналы ашылмаған, хауас сәлимі жоқ меңіреу бала ғылым-білімге енжар, қау­қар­сыз, қабілетсіз, махаббатсыз болады. Ғы­лым-білімге махаббатсыз бала түп­тің тү­бінде Құдайын да танымайды, өзін де танымайды, дүниені де тани алмайды. Осы­дан-ақ әйелдің бала тәрбиесіндегі ро­лінің қаншалықты маңызды екенін өзіңіз-ақ аңғара беріңіз. Екіншіден, Абай: бала осы үшеуінің (1. жақса ата, жақсы ана/ 2. жақ­сы құрбы /3. жақсы ұстаз) қайсы­сын кө­бірек жақсы көрсе, содан мінезді көбірек ала­ды депті. Әлбетте, бала кімді жақсы кө­реді? Тоғыз ай, он күн көтерген, Еңбе­гін­де еті өлген, Мұздай бесік таянған, Жы­ласаң шошып оянған (Майлықожа) ана­сын жақсы көреді. Сондықтан Мәшһүр Жү­сіп: әкесі қанша жерден ғалым болсын, ше­шесі надан болса, бала соны жақсы көр­гендіктен надан болып өседі дейді. «Ел бо­ламын десең, бесігіңді түзе» деген қа­нат­ты сөздің мәнісі – қазақ, ел боламын де­сең әйелдің жағдайын жаса, оқыт, тәр­биеле – сонда ғана ел боласыңға саяды. Бі­рақ ол қандай оқу? Оқудың да оқуы бар. Мәш­һүр Жүсіп: «Әйел заты зәру білім алуы керек (әйел­дік табиғатына сай – О.Ж.) сонда ол періштелік сипатқа ие болады, байын да жақсы күтеді», – дейді. Сөзімізді қоры­тындылай келіп, «ат – биеден туа­ды, алып – анадан туады». Қазақ­тың «Ел­ден елді аралап, Тектіден текті са­ралап, Бектердің қ­ы­зын айттырып алар ма екен­бізінде» (Ақ­тамберді) зор мәніс бар.

Омар ЖӘЛЕЛҰЛЫ, дінтанушы